Хорт хавдар хэмээх чимээгүй тахал хэрхэн үүсдэг талаарх иргэдийн ойлголт тун бага. Магадгүй бидний хүнсэндээ хэрэглэж байгаа янз бүрийн чанаргүй бүтээгдэхүүнээс үүсдэг гэсэн ерөнхий ойлголт л бий байх.
Тэгвэл хорт хавдар үүсэхэд нөлөөлдөг чухал хүчин зүйлд бидний өдөр тутамдаа хэрэглэдэг хуванцар сав. Ялангуяа гэр хороололд амьдардаг иргэдийн дийлэнх нь ундны усаа хуванцар саванд хадгалдаг. Үүнээс үүдэн иргэдийн хорт хавдраар өвчлөх тохиолдол нэмэгдсээр байгааг статистик судалгаа харуулж байна.
Тухайлбал, манай улсад хорт хавдрын өвчлөл сүүлийн 10 жилд хүн амын нас баралтын хоёр дахь шалтгаан болж байгаа бөгөөд хорт хавдрын улмаас 2015 онд 3999, 2016 онд 4112 хүн нас баржээ. Харин 2018 оны байдлаар 6073 хүн хавдраар шинээр оношлуулж, 4412 хүн нас барсан харамсалтай тоо бүртгэгджээ. Эндээс жилд хорт хавдрын улмаас амиа алдагсдын тоо өссөөр байгааг харж болохоор байна. Зөвхөн хорт хавраас ч зогсохгүй зам тээврийн осол, үйлдвэрлэлийн осол зэргээс шалтгаалан амиа алдсан иргэдийн тоо зуугаар тоологдоно. Хамгийн аюултай хорт хавдраар өвчлөгсдийн дийлэнх нь буюу 90 гаруй хувь нь 45-59 насныхан буюу хөдөлмөрийн насныхан эзэлж байна. Чухам манай улсад хорт хавдрын тохиолдол яагаад ихэсч байна гэж үзвэл нөгөө л бидний байнга шахуу хөндөгддөг хэрнээ түүндээ дасал болсон хүнсний аюулгүй байдал, буруу хэрэглээтэй холбоотой гэж хэлж болно.
УИХ-ын зарим гишүүн хорт хавдрын голлох шалтгаан хуванцар сав болж байгааг ярьж эхэллээ. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва “Иргэд маш их хэмжээний хорт савнууд хэрэглэж байна. Эдгээр нь хорт хавдрын эх үүсвэр болж байна. Хүн хэрэгдэх нь байтугай үнэрлэж болохгүй аюултай саванд хүнснийхээ бүтээгдэхүүнийг хадгалж байна. Тиймээс хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнээс гадна түүнийг үүсгэгчид анхаармаар байна” гэсэн юм.
Хуванцар сав бисфенол, хар тугалга, миламин зэрэг хор ялгаруулдаг. Хамгийн гол нь хуванцар савны хор удаан хугацааны дараа илэрдэг бөгөөд дархлаа бууруулж, цус багадалт, элэгний хатуурал, чихрийн шижин, үргүйдэл, хөхний болоод савны хавдар, эр бэлгийн эсийн цөөрөл, арьсны өвчин, мэдрэлийн саажилт ургийн гажиг зэрэг үүсгэх гол хүчин зүйл болдог.
Сүүлийн үед хөдөө орон нутгийн иргэд тэр дундаа малчид уг өвчлөлөөр их өвчилж байгааг мэргэжилтнүүд онцолж байна. Шалтгаан нь хуванцар саванд сүү, цагаан идээ зэрэг хүнснийхээ бүхий л зүйлийг хадгалтай холбоотой хэмээн тайлбарласан юм.
Бид хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх ажил чухлаас гадна түүнийг үүсгэгчээс татгалзах шаардлагатайг дээрх тоо баримт харуулж байна. Ташрамд дурдахад, хорт хавдраас урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх зардлыг улсын төсвөөс санхүүжүүлэх шийд гарсныг онцолъё. Хорт хадвар үүсгэгч савнаас татгалзаж, эко сав болон бусад бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж хэвшихийг уриалж байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (1)