
Тэгвэл саяхан Асгатын орд руу хар зам тависнаар уг ордыг даруй ашиглалтанд оруулах асуудал өндийж ирлээ. Олон жил улс төрчдийн аманд байсан уг ордоос болж УИХ-ын дарга байсан М.Энхболд, Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр нарын харьцаа муудсан. М.Энхболд ч даргын суудлаасаа огцорч байсан удаатай. Уг ордын 51 хувийг Төрийн өмчийн хороо эзэмшдэг бол үлдсэн 41 хувь нь “Монголросцветмет”-ийнх. 2006 онд ОХУ-ын “Полиметалл” нэгдлээс хамтран эзэмших санал гаргасныг Засгийн газар хоорондын комисс боломжтой хэмээн үзэж “Асгат Полиметалл” компанийг үүсгэн байгуулах гэрээг байгуулсан. Гэсэн ч УИХ-аас Асгатыг тус компанид өгөхгүй хэмээн шийдвэрлэснээр нэг хэсэгтээ намжсан. Мөн Төрийн өмчийн хорооны зүгээс “Монголросцветмет” нэгдлийн нэр дээр байгаа Асгатын мөнгөний ордын тусгай зөвшөөрлийг төрийн мэдэлд авах саналыг оросуудад тавьсан ч бүтээгүй.
Тэгвэл ойрын үед Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг уг ордыг оросуудтай хамтран ашиглалтанд оруулахаар хамтарсан компани байгуулахаар боллоо. Хамгийн гол нь шинэ компанийг байгуулахдаа хэн, хэдэн хувь эзэмших вэ гэдэг дээр тохирч чадахгүй, асуудал үүсээд байгаа аж. Асгатын мөнгөний орд ирээдүйд Оюутолгойгоос дутахааргүй ашиг авчирна гэж тооцож байгаа. Энэ орд нь таамаг нөөцөөрөө 912 мянган тонн мөнгөтэй. Мөнгөнөөс гадна маш олон төрлийн газрын элементүүд байгааг геологичид судалжээ. Тухайлбал, 2389 тонн хүдэр, 1644 тонн хүдэр, таамаг нөөцөөрөө 6000 мянган тонн мөн 234 мянган тонн зэстэй. Оросын талаас ажлын байр нэмэгдүүлнэ, Баян-Өлгийд дэд бүтцийг хөгжүүлнэ гэх зэргээр олон амлалт өгч байгаа бөгөөд аль болох хувиа нэмэгдүүлэх хүсэлтэй гэдгээ байнга илэрхийлсээр байгаа юм.
Оюутолгойн 34 хувийг монголчууд эзэмшиж байгаа нь шүүмжлэл дагуулж, анх гэрээ хийсэн сайд нарын мууг дуудсаар ирсэн. Тиймээс энэ удаад сайн наймаа хийх ёстой шүү гэж бусад УИХ-ын гишүүд болон төрийн бус байгууллагынхан Н.Алтанхуяг сайдыг шахаж байгаа. Гэсэн ч нэгэн эх сурвалж Монголын тал хувь авахгүйгээр зөвхөн байгалийн нөөц ашигласны төлбөр, гэнэтийн ашгийн, роялти зэрэг татвар аваад явах хувилбар ч яригдсан байна. Хэрэв хамтарсан компани байгуулахдаа, хувиа тохирохдоо Н.Алтанхуяг монголчуудад ашиггүй гэрээ хийвэл С.Баярцогт нар шиг түүхэнд нэрээ муугаар дуудуулах болно. Учир нь Асгатын орд бол Оюутолгой шиг бас нэгэн стратегийн чухал орд. Тиймээс Ерөнхий сайд энэ асуудалд нухацтай хандаж, толгойгоо ажиллуулах хэрэгтэй болжээ. Ямартаа ч Баян-Өлгийн Асгатын ордыг ашиглаж эхлэх асуудлыг Монгол, Оросын тал дор дороо бэлтгэж, удахгүй ОХУ-д болох Засгийн газар хоорондын комиссын хуралдаанаар хэлэлцэхээр боллоо.
Сэтгэгдэл (6)