Монголд Г.Дэнзэн хэмээх залуу ихээхэн “од” болов. Хорь дөнгөж гарсан насандаа ЗГХЭГ-ын дэд дарга болсон юм. Бас “Эрдэнэс Тавантолгой” ХK, “Төрийн банк”-ны ТУЗ-ын гишүүн болж мандсан. Удалгүй “Эрдэнэс Тавантолгой” ХK-ийн 17 тэрбумын тендерийг “Говь повер”, “Говь нүүрс” ч билүү компани авсан юм. Уг компанийн эзэн нь Г.Уянга гэгч байв. Энэ эрхэм бол Г.Дэнзэнгийн хамтран амьдрагч төдийгүй Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн төрсөн эгчийн охин. Өөрөөр хэлбэл нөхрийнхөө ТУЗ-д нь багтдаг төрийн өмчит компаниас эхнэр нь нүүрс авч зарах гэж байгаад баригдсан хэрэг. Ашиг сонирхолын хуулийг ингэж Н.Алтанхуягийн хамаатнууд уландаа гишгэж эхэлсэн юм. Хамгийн харамсалтай нь Н.Алтанхуягтангууд 17 тэрбумын тендерийг авахын тулд Эрдэнэс-Тавантолгойн нүүрсийг олон сар зогсоож, 70 ам.доллараар зарагдаж байсан гэрээг 40 хүртэл унагасан гэгддэг. Тэдний энэ байдалд олон нийт ихээхэн дургүйцэж эцэстээ Ерөнхийлөгчийн шахалтаар Г.Дэнзэн ажлаа өгөөд арилав.


Улаанбаатарын утааг бууруулах зорилготой “Цэвэр агаар” сан гэж бий. Түүнийг Н.Алтанхуягийн тун ойрын хүн болох Н.Хүрэлсүх удирдаж байсан юм. Тэрээр АН-ын “Алтангадас” бүлэглэлийн төлөөлөгчдийн нэг. Гэтэл Улаанбаатарын агаарын бохирдлыг бууруулах зорилготой мөнгийг АН-ынхан идэж байсан нь илэрч ихээхэн дуулиан дэгдээсэн. Утаанд уушигаа өгч байгаа Улаанбаатарчуудын уур бухимдал дээд цэгтээ хүрсэн. Эцэст нь Н.Хүрэлсүх тэргүүтэй 11 хүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж ихэнх нь “аав”-ынд сууцгаасан. Тэднийг улсад 10 орчим тэрбум төгрөгийн хохирол учруулсан гэж холбогдох байгууллагууд мэдээлж байсан юм. Сонирхолтой нь “Цэвэр агаар” сангийн нягтлангаар ажиллаж байсан М.Хулангийн төрсөн ах М.Цолмон, өмгөөлөгч Т.Мэндсайхан, Н.Оюунбилэг нар хэвлэлийн бага хурал хийсэн нь бас л дуулиан болж үлджээ. Уг хэвлэлийн бага хурлын үеэр М.Хулангийн ах М.Цолмон маш ноцтой олон зүйлүүдийг ярьсан байдаг нь хэвлэлийн хуудсанд үлджээ. Тэрээр “Н.Хүрэлсүх АН-аас санал болгосны дагуу “Цэвэр агаар” сангийн даргаар томилогдсон гэж тухайн үеийн Байгаль орчны сайд Л.Гансүх мэдүүлсэн байдаг”, “Д.Цэцгээ Байгаль орчны яамны санхүү удирдлагын хэлтсийн дарга байсан. Миний дүүг анх “Цэвэр агаар” санд ажилд орох санал  тавьсан юм билээ”, “Д.Цэцгээ хууль бус гэрээтэй гүйлгээг хийлгүүлэхээр миний дүүг төрийн сан руу явуулахдаа “Тэнд манай найдвартай хүн байгаа. Олон юм асуулгүй хийгээд өгнө” гэсэн байгаа юм. Хожим нь найдвартай гэх төрийн сангийн төлбөр тооцооны мэргэжилтэн А.Саранзаяа нь ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн охин гэдэг нь шүүх хуралдаанаар мэдэгдсэн. Гэтэл тэр охин ч шүүх хуралд ирж оролцоогүй”, “Л.Гансүх, Н.Алтанхуяг сайд ингэ тэг гэлээ гэдэг байсан”, “Н.Хүрэлсүх би хэрэгээ хүлээж болохгүй байна. Л.Гансүх, Н.Алтанхуяг сайд миний толгойг хяргах гээд байна гэж манай дүүд хэлсэн” гэх мэт утгатай олон зүйлийг ярьсан юм.

Эндээс дүгнэж үзвэл Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн төрсөн охин А.Саранзаяа гэгч “Цэвэр агаар” сангийн хөрөнгөд гараа дүрж төрийн сангийн төлбөр тооцооны хэлтэст ажиллаж байжээ. Хачирхалтай нь А.Саранзаяаг шүүхэд дуудаагүй, мэдүүлэг аваагүй, шүүх хуралд оруулаагүй гэж бусад холбогдогсод нь гомдол мэдүүлсэн байдаг. Яг тэр үед А.Саранзаяа нь жирэмсэн, төрсөн гэдэг шалтгаанаар бүх зүйлээс мултарсан тухай саарал ордныхон ярих аж. Бас АТГ ч Ерөнхий сайдын охин А.Саранзаяаг энэ хэрэгт нь холбогдуулан шалгахаар болж байгааг эх сурвалжууд мэдээлэв.

Энд нэгэн ноцтой холбоос гарч ирж байгаа нь Л.Гансүх хийгээд Н.Алтанхуяг бас Д.Цэцэгээ. Анхнаасаа “Цэвэр агаар” санг Н.Алтанхуяг чиглэл өгөн удирдаж өөрийн “Алтангадас”-ын хүнээ томилж байж. Хэрэгт холбогдсон   Д.Цэцгээ нь Л.Гансүхийг БОЯ-ны сайд байхад нь Төрийн сангийн даргаар ажиллаж байжээ. Удалгүй Л.Гансүх нь Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн ахлах зөвлөх болон томилогдсон юм.


Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн олон зөвлөх авлигал, тендэрийн асуудалд холбогдож байгаа мэдээлэл тасрахаа болив. Тэдний нэг нь Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх Л.Гансүх. Түүнийг “Өдрийн сонин” Монголын хилээр оргон зугтсан гэж мэдээлсэн юм. Уг сонины мэдээлж байгаагаар бол Л.Гансүхэд АТГ-аас эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байжээ. Л.Гансүх нь Ерөнхий сайдын нүүрс жижиглэн шуудайлж тараан өөрийгөө рекламддаг байсан “Нүүрс” хөтөлбөрийн ахлагчаар ажиллахдаа төрийн хөрөнгийг хувьдаа завшиж, олон иргэнийг хохироосон гэж үзжээ. Учир нь “Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ ямар нэгэн тендер зарлалгүй “Эм Жи Эл Эс Би” компаниар хороодод нүүрс хүргэх ажлыг хийлгэдэг байж. Уг компанийг Л.Гансүхийг төрсөн охин Г.Цэрэнжагзан удирддаг гэнэ. Ингээд л нөгөө ашиг сонирхолын хууль бас л үйлчилсэнгүй. Л.Гансүх охинтойгоо нийлэн нүүрсний үнийг нэмж, “Багануур”-аас төрийн нэрээр хямд авсан нүүрсээ өндөр үнээр худалдаж ашиг олсон гэж хуулийнхан үзсэн хэмээн хэвлэлүүд шуугив. Бас болоогүй ээ “Нүүрс” хөтөлбөр алдагдалтай ажилласан хэмээн Засгийн газрын нөөц хөрөнгөнөөс 854 сая төгрөгийг гаргуулж авсан гэж сонинууд мэдээлэв. Энэ бүх мэдээлэл нь хуулийнхны гарт орсон учраас эрхэм зөвлөх хилийн дээс алхсан байна. Харин Засгийн тэргүүн “Л.Гансүх оргоогүй. Эмчилгээ хийлгэж байгаа” гэж мэдээлсэн юм.


Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг ардын хүүхдэд итгэдэггүй нэгэн бололтой. Учир нь тэрээр хамгийн ойрын хүнээрээ хамаатнуудаа ажиллуулсаар иржээ. Хүргэн Г.Дэнзэн нь туслах бас зөвлөх нь байсан. Бас Уянга гэгч туслахтай байв. Тэр нь бас л хамаатных нь хүүхэд болохыг хэвлэлүүд мэдээлэв. Энэ туслах Уянга бол Г.Дэнзэнгийн хамтран амьдрагч Г.Уянга биш өөр Уянга юм.

Medee.mn ийн мэдээлж байгаагаар бол Ерөнхий сайдын туслах бас хамаатан Уянгын нөхөр нь Р.Отгонтулга бололтой. Р.Отгонтулга нь Ерөнхий сайдын Мэдээллийн технологийн зөвлөлийн гишүүн, Мэдээлэл технологийн зөвлөх гэнэ. Ерөнхий сайдад Уянга ба Г.Дэнзэн гэсэн холбоос бий. Одоо нэмээд Уянга ба Р.Отгонтулга гэсэн шинэ холбоос нэмэгдэн гарч ирэв. Тэдэн дээр АТГ фокусаа тааруулж эхэлсэн шинэ мэдээлэл ирэв.


Шинэчлэлийн Засгийн газар мэдээлэл технолги, ухаалаг системд ихээхэн зүйл хийж байгаа гэж ард иргэд ойлгодог. Гэтэл энэ нь том утгаараа ард иргэдийг биш Ерөнхий сайдын хамаатнуудыг тэтгэсэн тэтгээс болсон бололтой. medee.mn-ийн бичиж байгаагаар бол нийтийн тээврийн ухаалаг системийг нэвтрүүлэхэд 13.3 тэрбум төгрөгийн зээлийг Хөгжлийн банкнаас олгожээ. Энэхүү ажлын гүйцэтгэлийг “Слайд” ХХK хэрэгжүүлэхээр болж. Гэхдээ ямар нэгэн тендерийн шалгаруулалтгүйгээр, төсөл танилцуулгагүй авчээ. Ерөнхий сайдын мэдээлэл технологийн орон тооны бус зөвлөх Р.Отгонтулга “Слайд” компанийн удирдлагад багтдаг аж. Тэрээр бас ТҮЦ машин, замын цагдаа нарын торгодог төхөөрөмжүүдийн нийлүүлэлтэд ч нөлөөлөл үзүүлдэг байсан бололтой. Ийм нэгэн эрхэм мэдээлэл технологийн салбарт тендергүйгээр ялалт байгуулж болдогийг олонд үлгэрлэн үзүүлж эхэлсэн нь ард түмний анхаарлыг татав. Ээлжит  Г.Дэнзэн төрөв.

Г.Дэнзэн Р.Отгонтулга хоёр олон зүйлээр ижилсэв. Хоёулаа Н.Алтанхуягийн хүргэн болов. Хоёулаа Уянга гэсэн эхнэрүүдтэй болов. Хоёулаа багт нь ажиллаж байсан ажиллаж байгаа. Бас хоёулаа тендертэй холбоотой асуудалд холбогдов.  Хувь заяаны замд залуус ижилсэв.

 
Өнгөрсөн жил Ерөнхий сайд өөрийн мэдэлд задаргаагүй 50 тэрбум төгрөг авч үлдсэн нь ихээхэн дуулиан болсон. Уг мөнгөний задаргааг олон иргэн шаардсан. Тэдний төлөөл болж иргэн Б.Энхбаяр, Т.Сайнжаргал нар Ерөнхий сайдын мэдлийн 50 тэрбум төгрөгийн багцаас зарим аймгийн төвүүдэд битүү зах, худалдааны төв барих 9.7 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөг бүхий ажил хуулийн дагуу явсан эсэхийг тогтоолгохоор АТГ-т ханджээ. Tsag.mn сайтын мэдээлж байгаагаар бол аймгийн төвүүдэд баригдсан захуудын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах Үнэлгээний хорооны гишүүнээр захиалагчийг төлөөлж ажилласан Ерөнхий сайдын Эдийн засгийн бодлогын зөвлөх Д.Батмөнх нь "Ус орчин" ХХК-ийн захиралтай ойр дотно, найз нөхөд атлаа "Ашиг сонирхлын зөрчилгүй" хэмээн ташаа мэдээлэл өгч, гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулсан болохыг АТГ нотолжээ. Өөрөөр хэлбэл Ерөнхий сайдын багцын мөнгөөр хийх ажлыг зөвлөх нь үнэлгээний хорооны гишүүний давуу байдлаа ашиглан өөрийн найзын аж ахуйн нэгждээ авч өгсөн гэж АТГ үзсэн бололтой. Ингээд Ерөнхий сайдын эдийн засгийн бодлогын зөвлөх Д.Батмөнх хэмээх хэн ч үл таних эр олон түмний анхааралд орж иржээ.


“Чамайг тойрон эргэлдэнэ” гэж хайрын дуу байдаг шиг идэж уух хүсэлтэй хүмүүс “Алтанхуягийг тойрон эргэлдэнэ” гэдэг хэлц хэллэг бий болов. Харин АТГ энэ бүх асуудалд нилээд нухацтай хандаж байгаа юм. Ард түмэн АТГ-ыг сүүлийн жилүүдэд тун сайн ажиллаж байгаа гэж ярилцах болсон. Тиймээс АТГ-ынхан Ерөнхий сайдын хамаатан, ажлын албаныханыг ч ялгалгүй шалгаж эхэлсэн гэж эх сурвалжууд мэдээлэв. АТГ-ын энэ байдал Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягт таалагдсангүй. Тиймээс тэрээр “хоёр жил шахуу ажиллахад Монгол Ардын Аам, Авлигатай тэмцэх газар ажил хийлгэхгүй байна” хэмээх олон нийтэд зарлан гомдоллосон. Хариуд нь АТГ-ын дарга Н.Ганболд “Ерөнхий сайдын байр сууринаас тэгж хэлээгүй байх. Хувийнх нь үзэл бодол байх” гэсэн даруухан хариу өгсөн. Гэтэл удалгүй Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Би хувь хүний хувьд АТГ ажил хийлгэхгүй байна гэж хэлээгүй. Ерөнхий сайдын хувьд хэлсэн” гэж томорсон юм. Өөрөөр хэлбэл. Ерөнхий сайд АТГ-ын хоорондын зөрчил хаа хүртэл үргэлжлэхийг хэлэх эрт байна. Учир нь Ерөнхий сайдын хамаатан, тойрон хүрээлэгчид идэж уухаа хүслээ дарж чадахгүй бол тун зоримог ажиллах болсон АТГ хазаараа татна гэж байхгүй байх. Тэгээд ч дээр дурдагдсан, хэвлэлүүдэд гарсан мэдээллүүд бол “мөсөн уулын орой” гэж хууль хүчнийхэн хэлсэн сураг гарав. 　

Мөн өнгөрсөн тав дахь өдрийн чуулганы хуралдаанд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Л.Гансүхийн тухайд гадагшаа эмчилгээнд явсан. Өнгөрсөн жилийн турш Н.Алтанхуягаар оролдсон, энэ жил зөвлөх рүү орж байна. Уг нь бол нэг тонн нь 200 мянган төгрөгт хүрч байсан нүүрсийг 80 мянган төгрөг болгож бууруулсан. Энэ чинь “Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсний үр дүн. Засгийн газраас хийж байгаа бүх юмыг муухай, эсвэл  Н.Алтанхуягийн хавь ойрынхон иддэг гэдэг хэл аманд оруулж байна. Зөвлөх Батмөнхийг байцаагаад таньдаг компанидаа тендэр олгосон гээд баахан шуугиулсан. Засгийн газар уг нь мөнгө идэхийн тулд биш ард түмнийхээ төлөө л ажиллаад байгаа юм шүү дээ. Авлигатай тэмцэх газартай холбоотой хоёр өгүүлбэр хэлсэн.  Юм л бол “Цагдана хорино” гэж айлгадаг. Цагдаагийн байгууллагад би “Аж ахуйн нэгжийг шалга” гэж хэлээгүй. Гэтэл ийм  ийм схем яваад байна” хэмээн орон даяар бухимдлаа хэлж бас л АТГ-руу ээлжит дайралтаа хийхээ мартсангүй.
 

Монголын түүхэнд олон Ерөнхий сайд байсан. Тэд алдаа оноотой ч гэсэн Н.Алтанхуяг шиг ард түмэндээ итгэхгүй хамаатан саднаараа хүрээлүүлж байгаагүй. Харин ард түмнээрээ хүрээлүүлж байлаа. Өмнөх бүх Ерөнхий сайдуудаас хэн нь ч Н.Алтанхуяг шиг хамаатан саднаа дэргэдээ цуглуулж байсангүй. Тийм түүх бичигдсэнгүй. Хүн л юм чинь өмнөх бүх Ерөнхий сайдууд олон хамаатан садангуудтай л байсан биз. Тэглээ гээд тэднийгээ ажилтай болгох гэж Н.Алтанхуяг шиг улайрч байсангүй.

Бас өмнөх бүх Ерөнхий сайдуудын дэргэд ажиллаж байсан хүмүүсээс хэзээ ч ингэж олноороо авлигал, хээл хахуулын хэрэгт холбогдож байсангүй. Бас тийм түүх алга. Идэж уух гэж улайрч явсан гэрч алга. Харин улсаа урагшуулахын төлөө л чармайж бөгтийж явсан мэдээллүүд үлдэж. Гэтэл Н.Алтанхуяг хэмээх энэ Ерөнхий сайдын дэргэд байх хүмүүс дандаа яагаад асуудалд оролцох болов оо гэсэн асуулт урган гарч ирж байна.

Тэгсэн мөртлөө Н.Алтанхуяг өөрийн Засгийн газраа Монголын түүхэнд байгаагүй хамгийн агуу Засгийн газар гэж нэрлүүлж байна? Шилжилтийг хэрэгжүүлсэн Д.Бямбасүрэнгийн, П.Жасрайн, үнийг чөлөөлсөн М.Энхсайханы, газрыг хувьчилж, их өрийг дарсан Н.Энхбаярын, таван төгөлдөршилийг хэрэгжүүлсэн С.Баярын, ард түмнээ хямралаас гаргаж, дэлхийн стандартуудыг оруулж ирсэн С.Батболдын Засгийн газар Н.Алтанхуягийнхаас дор байна гэж байх уу?

Энэ чигэрэээ байвал Н.Алтанхуяг хамаатан садан, тойрон хүрээлэгчидтэйгээ нийлэн Монголыг хямрал, сүйрлийн ангал руу хөтөлсөөр л байх нь.