Монгол бахархлын өдөр нь Монгол Улсад 2012 оноос бүх нийтийн амралтын өдөр болгон тэмдэглэн өнгөрүүлж буй билээ.
Тодруулбал, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2012 оны нэгдүгээр сарын 9-ний өдрийн 4 тоот зарлигаар Эзэн богд Чингис хааны мэндэлсэн огноог холбогдох ажлын хэсгийн дүгнэлт болон ШУА-ны саналд үндэслэн албан ёсны болгож, билгийн тооллын өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгэн гэж тогтоон, уг өдрийг "Монгол бахархлын өдөр" болгон тэмдэглэн өнгөрүүлж байхаар болсон юм.
Гэвч энэ зургаан жилийн хугацаанд Чингисийн төрсөн өдөр хэмээн нэрийдэн, бүх нийтээр амарч, архидан согтуурч, Монгол бахархлын өдрийг Монгол бахардлын өдөр болгож байгаа нь нүднээ илхэн.
Нэгэн цагт дэлхийн хуурай газрын талыг эзэлж явсан ард түмэн. Гэвч цагийн урсгалд бусдын хагалан бутаргах бодлогын золиос болж газар нутаг, оюун бодол, сүр хүч нь хумигдсан Монгол.
Одоо бидэнд эв нэгдэл, түүх соёлоо үрэгдүүлчихгүй, бусдад булаалгачихгүй авч үлдэх бодлого хэрэгтэй. Мөн соёлч, хүлээцтэй, хүлцэнгүй зан авир хэрэгтэй байна. Цээжээ хэнгэрэг мэт дэлдлээ гээд бусдын уршигт муу бодол сарнихаа байсан цаг, үе аж.
Уг нь дэлхий нийтэд эзэн хааныхаа мэндэлсэн өдрийг бидэн шиг тэмдэглэдэггүй л байх. Тухайн өдрүүдэд түүх соёлоо сурталчлах, танин мэдүүлэх арга хэмжээ түлхүү болдог байна. Уг нь тэмдэглэх гэж байгаа бол тэмдэглэсэн шиг л тэмдэглэх хэрэгтэй юмсан. Британийн Хатан хааны төрсөн өдрийг жишээ татъя. Өнгөрсөн жил тохиосон Хатан хааны 90 насны төрсөн өдрөөр гэр бүлийн гишүүдийн ярилцлага бүхий хэд хэдэн баримтат кино, нэвтрүүлэг, тус улсын түүхийг дэлгэн харуулсан олон арван кино, баримтат нэвтрүүлэг, хэлэлцүүлэг зэрэг болпог байна. Мөн улс орон даяар баярын нижгэр жагсаал болж өнгөрдөг аж.
Харин манай төрийн гурван өндөрлөг Чингис хааныхаа хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлээд өнгөрдөг шүү дээ. За тэгээд “Мөнх тэнгэрийн хүчин дор” киног зарим телевизүүд гаргадаг.
Бас нэгэн эргэлзээ бий. Тодруулбал, 2012 оны 11 дүгээр сарын 02-ны баасан гарагийн УИХ-ын чуулганы хуралдаан шуугиан тарьж байлаа. Бүх нийтээр тэмдэглэх баяр ёслолын талаар хэлэлцэх үед зарим гишүүд энэ 11 дүгээр сарын 14 гэдэг чинь үнэхээр Чингис хааны төрсөн өдөр мөн юм уу гэсэн асуултаар хуулийн төсөл санаачлагчдыг булах нь тэр. Тэр бүү хэл УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “4-өөр төгссөн тоо муу. Ханз үсэгтэй улс орнууд энэ тоог төдийлөн таашаадаггүй. Учир нь дөрвийн тоог ханзаар бичихээр “үхэл” гэдэг үг болдог. Тиймээс бид заавал энэ өдрийг сонгох хэрэг байгаа юу? гэх асуулт тавьж байсан удаатай. Сонирхоод үзвэл үнэний ортой зүйл гэнэ шүү. Түүгээр зогсохгүй Япон улсад дөрөв ба түүнээс дээш давхар барилгадаа дөрөвдүгээр давхар гэсэн тэмдэглэгээ байдаггүй аж. Гэхдээ бид тэднээс өөр, тусгаар тогтносон улс үндэстэн байж айх, жийрхэх хэрэг байсан ч юм уу, үгүй ч юм уу. Ямартай ч тэгсгээд өнгөрсөн.
Зарим хүмүүс Чингис хааны төрсөн өдөр яагаад өөр өөр өдөр болоод байгаа талаар ч ярьж явдаг. Яахав, Чингис хааны төрж асан он цагийн Өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгэн хэдэн сарын хэдэн байсныг хэн мэдэх билээ. Гэвч манай түүхч, судлаач, зурхайчид бодоод олчхоогүй л байгаа хэрэг. Энэ ч яахав. Эзэн богд хааныхаа төрсөн өдрийг мэдэж байгаа нь л бидний зол шүү дээ.
Саяхан өөрийгөө Чингис хаан хэмээн нэрийдсэн нэгэн залуу олны анхаарлыг өөртөө хандуулаад амжлаа. Бүүр өөрийнхөө иргэний үнэмлэхийг албан ёсоор Есүхэйн Тэмүүжин гэж авсан сураг ч дуулдав. Улмаар түүнийг сонссон хэсэг залуус өөрсдийгөө Жамух, Боорчи гэх мэтчилэн нэрийдэн тодорсоор байгаа ч гэх. Энэ тэнэглэлийн ард ямар санаа буйг үл таав. Гэвч үүнээс өмнөх олон удаагийн тэнэглэлүүд газар аваагүйг сануулах хэрэгтэй байх
Ямартай ч бахардлыг давчихаад, дараа нь бахархаж болох биз ээ.
Л.Сайнбаяр
Сэтгэгдэл (3)