АН баяртай байна. Намын дарга С.Эрдэнэ түүнийг нь албан бусаар зарлав. Бахархалтайгаар хэлсэн түүний үг Монгол Улс “Саарал жагсаалт”-д орсон тухай. Саяхныг хүртэл парламентын төвшинд сөрж чадахааргүй явсан АН-ын дарга С.Эрдэнэ одоо л амь оржээ. “Өөрийн толгой дээр бухлыг харахгүй байж, бусдын толгой дээрх өвсийг шүүмжиллээ” гэдэг шиг л тэрбээр хэд хэдэн телевизийн микрофоны өмнө “Монгол Улс “Саарал жагсаалт”-д орсон” хэмээв. Баярлаж, бахархаад ч байгаа юм шиг албан ёсны, эцсийн хариу гараагүй байхад ийн зарласан хэрэг.
Эрх барих төвшинд дөрвөн жил явсан, одоогийн сөрөг хүчний төвшинд түүний үг олон нийтэд “ортой” туслаа. Мэргэжлийн эксперт, энэ салбарын мэргэжилтнүүдийн үг гэхээсээ олон нийт түүнийг нь сөргөөр хүлээж авав. Арга ч үгүй юм. Гол нь, “Францын Парис хотод болсон Мөнгө угаах терроризмтой тэмцэх байгууллага буюу FATF-ын ээлжит хурлын үеэр Монгол Улсын асуудлыг хэлэлцэж, манай улсыг "Саарал жагсаалт"-д оруулах шийдвэрийг хэлсэн байна. Энэ тухай тэнд байгаа эх сурвалжаас дөнгөж сая мэдээлэл авлаа. "Саарал жагсаалт"-д ороход арилжааны банкинд хийсэн Активын чанарын үнэлгээгээр өөрийн хөрөнгийн дутагдалтай гарсан банкуудын хөрөнгөө нэмэгдүүлсэн эх үүсвэр бус байсан нь нөлөөлсөн байна. Удахгүй шийдвэрүүд нь баталгаажиж ирэх байх” хэмээсэн АН-ын дарга С.Эрдэнийн үг нийгэм, эдийн засгийн хүрээнд эрчээ авсан нь энэ байв.
Нийгэмд үзүүлэх нөлөө, эзлэх байр суурийн хувьд харьцангуй жин дарахуйц Намын даргад энэ хэмжээний мэдээлэл хэн нэгнээс очсоныг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ түүнийг нь сонгуулийн ялалт мэт, магадгүй олимпийн аварга төрсөн юм шиг тайлбарласнаараа АН-ын дарга С.Эрдэнэ өөрөө асуудалд оров.
Учир нь, Монгол Улс “Саарал жагсаалт”-д, “Хэрвээ” орсон бол /Монголын цагаар маргааш өглөө албан ёсны шийдвэрийг танилцуулна/ гол буруутан нь өдгөөгийн эрх баригч МАН бус сөрөг хүчин АН өөрсдөө гэдгийг энд тодотгох гээд байгаа хэрэг.
Санаж байгаа бол Ч.Сайханбилэгийн Засгийн газраас Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн төслийг санаачлан боловсруулж 2015 оны нэгдүгээр сарын 12-нд УИХ-д өргөн мэдүүлж байв. Гэвч чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар төслийг хэлэлцэх үеэр зарчмын зөрүүтэй зарим асуудлаар төслийг хэлэлцэх боломжгүй гэсэн үндэслэлээр Засгийн газарт буцаасан байдаг.
Үүнээс зургаан сарын дараа буюу тухайн оны долдугаар сарын 3-нд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга С.Баярцогт хуулийн төслийг дахин болосвруулснаа УИХ-ын дарга З.Энхболдод өргөн барьсныг наймдугаар сарын 7-нд баталж баталсан юм.
Парламентанд АН олонхи биш ч олуулаа байх үеийн УИХ-ын даргаар З.Энхболд, Ерөнхий сайд нь Ч.Сайханбилэг, Хэрэг эрхлэх газрын дарга нь С.Баярцогт, Хууль зүйн сайд нь Д.Дорлигжав, Сангийн сайд нь Б.Болор, АН-ын бүлгийн дарга нь Б.Гарамгайбаатар нар байсан хэрэг. Байсан гэдэг нь эдгээр хүн улсаа "Саарал жагсаалт"-д оруулах эрсдэлд түлхсэнээ хүлээн зөвшөөрөх бус харин ч тавлах маягтай байна.
Одоогийн үнэмлэхүй олонхийг бүрдүүлж байгаа МАН тэгэхэд сөрөг хүчний байр сууриас парламентаас гарсан шийдвэр, тогтоол, хуулийн төслийг шүүмжилж, эсэргүүцэж л байлаа. Гэхдээ ингэж бичсэнээрээ АН, МАН-ыг шүүж, аль нэгэнд нь бурууг тохох гэсэнгүй. Харин ФАТФ-ын “Саарал жагсаалт”-д орох хэмжээний эрсдэлийг далласан буруутан хэн бэ?. Хариулт нь маш энгийн бололтой. Юм үнэнээрээ байх сайхан.
2012-2016 АН эрх барьж байхдаа олон улсын зах зээлээс хэд хэдэн бондыг улсаараа дэнчин тавьж босгосон. Тэр дагуу бүтээн байгуулалтын ажлыг өрнүүлсэн. Энэ хүрээнд улсаараа дэнчин тавьж босгосон Бондын мөнгийг баруун, солгойгүй цацаж, гарын арван хуруугаараа урсгасан. Эцсийн дүндээ төлбөрийн хуудас нь ард түмний халаас руу өнгийх ч тэд мөнхийн эрх мэдэлтэй явах юм шиг аягласан. Араас нь Өршөөлийн хууль гээчийг баталж, цагаан захтануудыг хаацайлсан нь “Саарал жагсаалт”-ыг далласан гэдгийг энэ салбарын болон эдийн засагчид түрүүчээсээ тодотгож эхэллээ.
Зургаан хоногийн хугацаатай хоёр ч хуулийн төслийг парламентаас баталсан даруйд авлига, албан тушаалын хэргээр шүүхээс ял ногдуулж, Ерөнхийлөгчөөс уучлал хүртсэн МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр БНСУ-аас нисэж ирсэн нь үүний нэгээхэн жишээ.
Үүнд нь эгдүүцсэн Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж "Өршөөлийн хуулийг Ардчилсан сонгууль явуулсны 25 жилийн ой, ардчилсан парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан гаргалаа гэж байна.
Өршөөлийн тухай хуульд борчуудын хүүхдийн алдсан хэрэг ороогүй байна гэж зарим судлаачид хэлж байна. Өршөөлийн тухай хуулийн эцсийн найруулга нь батлагдаад гарын үсэг зураад тав хоног өнгөрч байж батлагддаг юм. Тийм заалттай хуулийг Монголын төрийн босгоор алхуулахгүй.
Зарим хүн "Би салхилах гэж ирлээ" гэдэг юм байна. Төрийн ордон бол хүн салхилаад байдаг газар биш. Салхиа санаад хүний газрын өндөр үнэтэй байшинд байгаад бай гэж хүн хэлээгүй шүү дээ. Авлигаар авсан хэдэн тэрбум төгрөгөө аваад ир, авлига авсан дүүгээ авч ирээд хамтдаа салхилаа. Хэрэг хийгээд гараад явчихсан туслахынхаа ахыг авч ирээд хамтдаа салхилцгаа. Заавал хүний нутагт салхигүй газар зовж яах юм. Хүрээд ир. Авлигаар авсан тэр мөнгөө ил болгочих тэгээд л болоо." хэмээн Прокурорын байгууллагын арга хэмжээнд оролцох үеэрээ хэлж байв.
Мөн “Төрийн ордон дотор төрийн эсрэг, хуулийн эсрэг чимээгүй эргэлт боллоо, ээлжит бус чуулганы халхавч дор. Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль, Өршөөлийн тухай хуулийг АН болон Шударга ёс эвслийнхэн хүний олноор түрээ барин, хүчээр баталлаа. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн төрд шургалсан авлигач, албан тушаалын гэмт хэрэгт хариуцлага тооцдог 10 зүйл заалт байдаг. Тэр зүйл заалтуудыг бараг бүгдийг нь өршөөлд хамруулах улс төрийн алхмыг эрх баригчид хийлээ. Монгол Улсын Эрүүгийн хууль 305 зүйл заалттай. Үүнээс 78 нь эрүүгийн хэрэгт, 227 зүйл нь тусгай хэрэгт хамаардаг. 227 зүйлээс авлига, албан тушаалын хэрэгт хамааралтай 10 зйүл байгаа юм. Залилан мэхлэх замаар өмч ашигласан тохиолдолд 148 зүйл заалтаар ял оноодог. Энэ зүйл бүхэлдээ өршөөлд багтлаа.
Улсын хөрөнгийг завшин үрэгдүүлэх 150 дугаар зүйл, банкны хууль тогтоомж зөрчиж, их хэмжээний хөрөнгө завшсан хүмүүст оноодог 156 дугаар зүйл, шинэ төрлийн гэмт хэрэг буюу ертөнцөд хамгийн аюултай гэмт хэрэгт тооцогдож буй мөнгө угаах гэмт хэргийг Өршөөлийн хуульд хамрууллаа. Мөн албан тушаалын гэмт хэргийг зохицуулдаг 263, албан тушаалаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн бол ял оноодог 264 дүгээр зүйл, хээл хахууль авахыг зохицуулсан 268 дугаар зүйл, хээл хахууль өгөхийг зохицуулдаг 269 дүгээр зүйл, хууль бусаар хөрөнгөжихийн эсрэг 270 дугаар зүйл, төсвийн хөрөнгийг хууль бусар ашиглахын эсрэг 273 дугаар зүйл заалтууд цөм өршөөлд хамрагдлаа. Эцэст нь хэлэхэд АН авлигатай тэмцэнэ, авлигачдыг цээрлүүлнэ гэж 10 жил ярьсан, зарласан. Яаж тэмцэж байгаагаа харууллаа.
"Шударга ёс" эвслийнхэн шударга ёсны хувьсгалыг хэрхэн хийдгээ мэдрүүллээ. Аливаа хэрэгт улс төрийн харьяалал байхгүй.
Монгол Улсын иргэн Ерөнхийлөгчөөсөө эхлээд хуулийн өмнө ижил тэгш эрхтэй. Гэтэл АН, Шударга ёс эвслийнхэн хуйвалдаанаар бүхнийг зохицуулж байгаа нь харамсалтай” хэмээн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж, сөрөг хүчин байхдаа зүгээр ч нэг хэлээгүй нь өнөөгийн нөхцөл байдлаар илэрч байх шиг.
Хэрвээ, Хэрвээ шүү Парист болсон ФАТФ-ын ээлжит хуралдаанаас Монгол Улсыг “Саарал жагсаалт”-д оруулсан тухай зарлавал:
-Олон улсын байгууллагууд мнай улстай хамтран ажиллахаас татгалзах;
-Гадаадын харилцагч банкууд харилцаагаа таслах;
-Гадаадын хөрөнгө оруулалт багасаж, гадаад худалдааны хэмжээ буурах;
-Иргэд гадаадад картаар гүйлгээ хийх боломжгүй болж, гадаад гүйлгээний шилжүүлэг хийхэд хүндрэл үүсэх;
-Улмаар улс орны эдийн засаг агших, ард түмний амьдрал доройтох зэрэг эрсдэл үүснэ зэрэг хүндрэл үүсэх юм.
Хамгийн гол нь, энэ бүх асуудлыг үүсэхэд голлох нөлөөтэй эрх мэдэл, товчлуурын оролцоотой явсан эрхмүүд ээлжит сонгуулийн бэлтгэлээ базаагаад явж байгаа нь дэндүү тохуутай биш гэж үү?!.
Г.Эрхэс
Сэтгэгдэл (19)