УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнээс цаг үеийн асуудлаар тодрууллаа.
-Сонгуулийн тойргийг хэрхэн хуваах асуудалд гишүүд өөр өөрсдийн байр суурийг илэрхийлж байна. Таны хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?
-Иргэдийн сонголтоо зөв хийх боломж бололцоог олгох ёстой. Булган, Дундговь, Сүхбаатар, Говь-Алтай гэсэн дөрвөн аймаг тухайлбал, Булган аймаг гэхэд 62 мянган хүн амтай. Энэ харьцааг бодсон ч, урьд өмнө болж байсан саналаа бодсон ч хоёр мандат зайлшгүй байх ёстой. Эдгээр дөрвөн аймаг дээр тэгш байдлыг хангах үүднээс нэг мандат нэмж, хоёр мандаттай болгох байх. Тэгэх нь зөв. Харин бусад аймгуудын хувьд гурвыг нь дөрөв болгоё, заримыг нь хасъя гэсэн санал хэвлэлийн мэдээллийн хэмжээнд л явж байна лээ.
-Тойрог хуваах асуудалд гишүүдийн дунд нэлээд маргаан гарсан гэсэн. Тухайн үед таныг гар зөрүүлсэн гэсэн яриа байна. Энэ үнэн үү?
-Тойрог хуваах маргаан гарсан, тэр үеэр зарим гишүүд гар зөрүүлсэн гэх мэдээлэл гарсан байна лээ. Ийм зүйл болоогүй, би хэнтэй ч гар зөрүүлээгүй. Сонгууль дөхөрөөр илүү дутуу гүтгэлэг гарч ирээд байх шиг байна. Тойрог хуваасан асуудал байхгүй. УИХ ирэх сарын 1-ний дотор мандат хэрхэн хуваарилах эсэх асуудлаа шийдэх ёстой. Харин сонгуулийн тойрог хуваах үед миний хэлснийг зайлшгүй нэмэх ёстой. Энэ нь ард иргэдийн эрхийг хангуулах, ардчилсан зарчмаа гаргах, тэгш сонгох эрхийг хангах нь ардчиллын зарчим шүү дээ. Тиймээс дөрвөн аймгийн асуудал зайлшгүй яригдана.
-Дээрх дөрвөн аймгийн мандатыг нэмэгдүүлэхийн тулд хотын мандатаас авна гэсэн үг үү?
-Хотоос л авч таарах байх. Өмнө нь хөдөө орон нутгаас хот руу авсан учраас хуучин байсанд нь шилжүүлнэ.
-Сонгуулийн тойргийн талаар нам бүр л өөрсдийнхөөрөө тайлбарлаж байна. Тэгвэл тойрог хуваарилахад хуулиа хэрхэн барьж байгаа бол?
-Сонгуулийн тухай хууль хүн рүүгээ л чиглэх ёстой. Иргэн нь сонголтоо зөв хийж, сонгуульд оролцдог байх, ардчилсан зарчимтай, тэгш сонголт хийх боломжийг нь олгодог байх зэргийн төлөө л сонгуулийн хуулийг баталсан. Энэ бол үндсэн суурь зарчим нь юм. Түүнээс биш хөгжил, суурьшлын бүс зэрэг буруу зүйлийг татан оролцуулж болохгүй. Гол нь Монгол Улсын иргэн өөрийн сонголт, төлөөллийг хууль тогтоох байгууллага руу оруулах боломж бололцоог хангах гол зарчмаасаа далийгаад байна. Тиймээс хүн амын нягтрал суурьшилтай зайлшгүй холбоотой байх ёстой. Мөн газар нутгийн байршил нөлөөлөх байх. Тиймээс орон нутаг, хүн амын нягтаршил, суурьшлын бүстэй холбоотой асуудлыг нэн тэргүүнд тойрог хуваах дээр тусгах ёстой.
-Нийслэлийн мандатыг хөдөө орон нутаг руу гаргах нь хуультай харшлахгүй гэж та харж байна уу?
-Нягтаршил, суурьшлаараа хүн ам мэдээлэл авах боломж хотод илүү шүү дээ. Сонгуулийн тойрог дээрээ өөрсдөө очоод ажиллах боломж нь байна. Өөрөөр хэлбэл, давуу тал нь илүү байгаа учраас хууль зөрчигдсөн асуудал байхгүй гэж харж байна. Тухайн нэр дэвшигчийн мэдээллийг хэчнээн километрийн цаанаас авна гэдэг мөн л тодорхой хэмжээний цаг хугацаа шаардана.
-Хөдөө орон нутгаас санал авахын тулд өөрсдөдөө ашигтай хувилбар гаргаж ирлээ гэх шүүмжлэл байна?
-Нэг талын л шүүмжлэл. Хөдөө орон нутгийн иргэд өөр, хотын иргэд өөр бодол санаатай гэж ард түмнийхээ чадал чансааг хагалж бутаргаж болохгүй. Энэ өнцгөөс нь үнэлж болохгүй. Үндсэн хуульд заасан Монгол Улс иргэнээ дээдлэх зарчим бий шүү дээ. Тиймээс хот, хөдөө гэж ярих ёсгүй.
-ОУВС-ийн хөтөлбөр зогсож болзошгүй нөхцөл байдал үүссэн талаар зарим эдийн засагчид тайлбарлаж байна. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?
-Засгийн газартай холбоотой асуудал. Монгол Улсын төр засгийн үйл ажиллагаа жигд ажиллах гол цөмийг Засгийн газар барьж байгаа. УИХ тодорхой хөтөлбөр, Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийг баталж өгдөг. Засгийн газар ч энэ мөрийн хөтөлбөрийн дагуу ажиллах ёстой. Хүссэн хүсээгүй энэ ачааг үүрч сурах хэрэгтэй. УИХ өөрийнхөө ажлыг хийгээд хуулиа тогтоогоод явж байна. Хуулийн хэрэгжилт ямар байгаа талаарх хариуцлагыг УИХ даах ёстой. Эндээс гарсан хуулийг хэрэгжүүлж чадаж байна уу гэдгийг Засгийн газар нуруунд дээрээ үүрэх ёстой. Тиймээс нэгэнт УИХ-аас хуулийн төсөл оруулж ирээд баталсан бол үүний цаад асуудлыг хариуцах нь зарчим.
-ОУВС-ийн хөтөлбөр цаашид хэрэгжих ёстой юу. Та юу гэж харж байна вэ?
-Нэгэнт гэрээ байгуулсан учраас аль аль талдаа үүргээ хүлээгээд цаг хугацаандаа дуусах ёстой. Ер нь аливаа дэмжлэгийг аль аль талдаа аваад явахгүй бол Монгол Улсын эдийн засаг хүнд байгаа шүү. 2016 онд ямар хүндрэлтэй Засгийн газар байгуулж, ямар хүндрэлтэй эдийн засаг хүлээж авсан билээ. Нэг хувьтай байсан эдийн засгийг 7.2 хувь болгосон. Энэ амжилтад гаднын дэмжлэг, туслалцаа их хэрэг болсон. Үүнийг цаашид авч явах ёстой. Татгалзаж болохгүй гэж харж байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (4)