Монголын ирээдүй "Замын-Үүд"ээс эхэлнэ. Энэ бол "Замын-Үүд эдийн засгийн чөлөөт бүс"-ийн уриа. Гэхдээ ямар ирээдүй эндээс эхлэх нь тун бүрхэг. Засгийн газрын 2004 оны тогтоолоор эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах шийдвэр гарснаас хойш "Замын-Үүд эдийн засгийн чөлөөт бүс"-ийн түүх эхлэлтэй.

Юу ч хийгээгүй 5 жилээ нуун дарагдуулав уу?

   Сүүлийн шалгалтаар буюу 2011 оны Монгол улсын үндэсний аудитын газраас тус чөлөөт бүсийн мастер төлөвлөгөөний явц, үр дүнгийн талаар аудитын шалгалт явуулсан. Гэвч энэ шалгалтанд бүдэрч "Эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах үзэл баримтлал"-ыг мөрдөөгүй гэсэн дүгнэлтийг гаргажээ.

"Замын-Үүд"-ийг эдийн засгийн чөлөөт бүс болгох мастер төлөвлөгөө 2009-2029 он хүртэл буюу 20 жилийн хугацаанд үргэлжилнэ гэж төсөлд бичигджээ. 2004 онд байгуулагдсан мөртлөө 2009 онд эхэлсэн зорилт гэж ярих нь энэ хоорондох 5 жилийн түүх хаашаа замхрав? Энэ нэгдүгээр асуулт.

    Хоёрдугаарт, "2013 он гэхэд дэд бүтцийн асуудлыг цогцоор нь шийдэж, хөрөнгө оруулагчдад бизнесийн үйл ажиллагаагаа эхлүүлэхэд таатай нөхцөл бүрдүүлнэ" гэсэн амлалтаар тус чөлөөт бүсийн захирагч Д.Батсайхан ажлаа авсан. Гэтэл тун саяхан "Замын-Үүд эдийн засгийн чөлөөт бүсийн бүтээн байгуулалтын ажил 2012 онд эхэлнэ" гэж ярилцлага өгсөн байх юм. Инженерийн шугам сүлжээ,зам тээвэр, ногоон байгууламж, амралт зугаалга аялал жуулчлал,орон сууц,үйлдвэрлэлийн бүс гэсэн үндсэн 6 том дэд бүтцийн ажил хийгдэнэ.

25 жилийн дараа биднийг гайхшруулах уу?

   Анх байгуулагдсан 2004 оноос хойш тооцвол 8 жил эхлээгүй мөртлөө гэнэт 2012 онд эхэлж нэг жилийн дотор дуусгах мэт ярьжээ. Ам, ажил хоёр нь зөрсөөр. <Алдарт> мастер төлөвлөгөө нь 2029 он хүртэл хэрэгжинэ. Дэд бүтцийг барьж байгуулах нь нарийн төвөгтэй, урт хугацааны турш үргэлжилдэг ч анх байгуулагдсан цагаасаа 25 жил үргэлжилнэ гэдэг чинь юу гэсэн үг вэ? Энэ хооронд дөнгөж төрсөн хүү эрийн цээнд хүрч, хаяа залган цэцэглэн хөгжиж буй "Эрээн хотын эдийн засгийн чөлөөт бүс"-ийн хөгжил хаана хүрсэн байх бол?

       Юунаас болж ингэж удаашралтай байна? Нөгөө л хөрөнгө оруулалт, хөрөнгө мөнгөний хомсдол. Дээр дурдсан аудитын шалгалтаар Замын-Үүд ЭЗЧБ-ийн хөрөнгө оруулалтад 2006-2011 онд 66.1 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байжээ. Гэтэл энэ хугацаанд энэ хөрөнгийн 4.8 хувь буюу 3.2 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн гэж аудитын тайланд дурдагджээ. Бодит байдалд хөрөнгө оруулалт их хэмжээгээр дутсан юм бол яагаад зүгээр л бэлэн мөнгө цацаад байдаг юм бэ?




Ерөнхийлөгч "толгойг нь илэв"

   Энэ оны хоёрдугаар сард ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж тус чөлөөт бүсийн ажил байдалтай танилцсан. Ерөнхийлөгч энэ үеэр "Замын-Үүдийн дэд бүтцийг сайжруулах төсөл"-ийг санаачлан боловсруулсан нь сайшаалтай. Инженерийн байгууламж, түүний шугам хоолойн ажилд шаардлагатай санхүүжилтийг БНХАУ-ын 500 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлд хамруулах нь зүйтэй гэж "толгойг нь илсэн". Гэтэл өнөөгийн нөхцөл байдлыг бодитоор харж захирагч болон холбогдох албаны хүмүүст нь ташуур өгмөөр санагдана.

3.2 тэрбум төгрөгөөр ямар ажил хийснээ тайлан хаана байна вэ?

   БНХАУ-ын биднээс эргээд ямар ч хэлбэрээр нэхэж болох зээлийг горьдсоор. Дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын ажилд шаардлагатай хөрөнгийг бүрэн шийдэж өгөөгүй нь тогтоогдсон ч төсөвлөсөн 3.2 тэрбум төгрөгөөр ямар бүтээн байгуулалт хийснийг тайлангнуулах нь зүйтэй болов уу? Энэ бол бага мөнгө биш.
2004 оноос дуншиж буй "Замын-Үүд"-ийн бүтээн байгуулалтын ажил захирагчийнх нь хэлснээр 2013 онд дуусч, мастер төлөвлөгөөнд тусгагдсанаар 2029 он гэхэд <дэлхийд хамгийн удаан жил сүндэрлэсэн> эдийн засгийн чөлөөт бүс байгуулах төлөвлөгөө нь биелэгдэхгүй бол хариуцлага тооцмоор.
       Тус бүсийг 2008 оноос эхлэн Монгол улсын тэргүүн шадар сайд асан Н.Алтанхуяг хариуцаж байсан. Н.Алтанхуяг энэ ажлыг хариуцаж байхдаа ямар ажил хийсэн, хийлгэсэн юм бол? Шалгаж үзмээр, хариуцлага тооцмоор.

Мастер төлөвлөгөөнд тусгагдсан дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын схемүүд.