Монголын шинжлэх ухааны байгууллагын үйл ажиллагааг эрчимжүүлэхийн тулд бүтцийн өөрчлөлт хийх ёстой гэдэг дээр эрдэмтэд санал нэгдээд байна. Тэд өдгөө ШУА-ын нэр хүнд, үйл ажиллагаа бүр шаланд гишгэгдэх дээрээ тулаад байна хэмээн шүүмжилж эхэллээ.

Тэр бүр хэл ам хийгээд байдаггүй ШУА-ын ерөнхийлөгч асан  академич, доктор Д.Баатар, түүхийн шинжлэх ухааны доктор Ч.Дашдаваа, академич А.Дулмаа, Т.Намсрай, "Отгонтэнгэр" их сургуулийн багш, доктор, профессор Л.Жамц зэрэг академичид  маань энэ удаа өөрчлөлт, хөгжлийг хүсч байгаагаа шуудхан хэлээд авлаа. Мөн 131  эрдэмтэн Төрийн гурван өндөрлөгт  өргөх бичиг өгөөд хариуг хүлээсээр жил гаруй болж байгаагаа онцлов. Тэгэхээр Төрийн  гурван өндөрлөг нь хүртэл авч хэлэлцэхгүй байгаа ШУА цаашид хэрхэн оршин тогтнох вэ гэдэг үнэхээр “сонин”.

Учир нь ШУА-ын одоогийн удирдлагууд хоорондоо үгсэн хуйвалдсан, нутаг нугаар нь ялгаварласан бараг л нэг “маф” байдалтай болсон гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, ШУА-д өнөөх л хамаатан садан, анд нөхрийн холбоо сүлбээ, төрлийн алба тогтсон гэхэд болох юм. Ийм байдалтайгаар шинэ эрдэмтэд төрж, академи хөгжинө гэдэг юу л бол.

Академийн удирдлагуудын зүгээс бараг л энэ  сайн эрдэмтэн гээд нэр цохиод хэлчих хүн байхгүй болчихоод байгаа энэ үед  гадны улсад ажиллаж байгаа томоохон эрдэмтдээ ч сонгон шалгаруулж авахгүй байсаар өдийг хүрлээ.  Тодруулбал, Гадаадад байгаа залуу эрдэмтдийг академийн гишүүнд оруулах асуудал чуулганаар яригдаад төд удалгүй  30-40 насны, нэлээд байр суурьтай болчихсон, бие даасан төсөл дээр ажилладаг, олон бүтээл хэвлэлд нийтлүүлсэн, хүлээн зөвшөөрөгдсөн аятайхан залуучууд ирсэн байгаа юм. Гэвч тэдний хэнийг ч сонгоогүй буцаажээ. Харин үүнийг эрдэмтэд шүүмжилж бухимдсан байдалтай байна.

Гадаадын бусад оронд ШУА-иа хөгжүүлж, үйл ажиллагаанд нь төрөөс байнга хяналт тавьж байдаг. Мөн санхүүжүүлт, боловсон хүчнээ  ч төр нь зохицуулдаг учиртай. Гэтэл манай улсад энэ асуудал чимээгүйхэн  хав дарагдсаар.

Юутай ч  Монголын шинжлэх ухааныг эрчимтэй хөгжүүлэхийн тулд бүтцийн маш гүнзгий өөрчлөлт хийх хэрэгтэй. Тэгэхгүйгээр Монголын шинжлэх ухаан урагшаа алхаж чадахгүйд хүрээд байна гэдгийг дахин дахин онцолмоор байна.

"Эрдэмтэд ШУА-ыг дампуурч буйг хүлээн зөвшөөрч, өөрчлөлт хийхийг хүсч байна"

1.Тэд ШУА-ыг бүтэц, хэв маягыг өөрчлөхийг шаардаж байна.

2.Засгийн газрын тогтоол гаргаад бүх хүрээлэн, төвийг БШУЯ-ны харьяанд шилжүүлж, төр өөрийнхөө юмыг өөртөө авах хэрэгтэй гэцгээж байна.

3. ШУА-ийн эрх зүйн байдлын тухай хуулиас хойш ШУА-ийн удирдлагад байсан хүмүүс шинжлэх ухааныг урагшлуулчих хэмжээний юм хийж чадаагүй. Тиймээс тэд боловсон хүчинд өөрчлөлт хийхийг хүсч байна.

Л.Жамц: Дээд сургууль, хүрээлэнгүүдийн харилцан уялдаа холбоог бэхжүүлэх, академийн болон их, дээд сургуулийн шилдэг эрдэмтдийг холбож ажиллах менежмент байхгүй байгаа дээр анхаарах.

Ч.Дашдаваа: ШУА-д жижиг, дунд феодалууд олширчихсон. Тэд өөрийн дор байгаа эрдэм шинжилгээний ажилтнуудыг дарангуйлдаг, дарамтлагчид болж хувирсан. Эрдэм шинжилгээний жирийн ажилтан гадаадад явж туршлага суддах, гаднын лабораторид очиж ажиллах боломж хаалттай.  Хэн явдаг вэ гэхээр захирал нь л явдаг.

 А.Дулмаа:  Академийн нэр хүнд шалан дээр уначихлаа.

Д.Баатар: Гадаадад байгаа залуу эрдэмтдийг акапемийн гишүүнд оруулах асуудал чуулганаар яригдсан. Улмаар 30-40 насны, нэлээд байр суурьтай болчихсон, бие даасан төсөл дээр ажилладаг, олон бүтээл хэвлэлд нийтлүүлсэн, хүлээн зөвшөөрөгдсөн аятайхан залуучууд гадаадаас ирсэн.  Харамсалтай нь эдгээр хүмүүсээс нь нэг ч орсонгүй.