Ерөнхийдөө бусад хүмүүсээс ёс зүй шаардсан, улс орны эдийн засагт нөлөөгөө үзүүлэх төсөл хөтөлбөрүүдээс өө сэв эрсэн намтраар УИХ-ын гишүүн хийгээд Эрчим хүчний сайд Ц.Даваасүрэн гэх хүний улс төрийн амьдралыг дүгнэж болно. Мөн түүнийг их эртнээс “10 хувийн Ц.Даваасүрэн” гэх хоч нэр дагалдаж байгаа. Яам тамганд газрын дарга байхаасаа л тендер будлиантуулж, цаад талаасаа 10 хувь авдаг байсан гэх. Харин одоо тэрбээр Эрчим хүчний сайд. Гэвч өөрөө ёс зүйн хариуцлага хүлээх нь бүү хэл, энгийн шүүмжлэл ч хүлээж авах чадваргүй гэдэг нь өнгөрсөн бямба гаригт улс даяар цахилгаангүй болсон явдлаар батлагдлаа. Цахилгаан тасарсан даруйд л “Нэг хүний буруутай үйл ажиллагаанаас боллоо” гэдэг мэдэгдэл хийж байсан биз дээ. Харин түүнээс нь нэг их удалгүй нэг хүний буруутай үйл ажиллагаа биш эвдрэл байсан гэдэг нь нотлогдож, тэр эвдрэлийг зассан гэдэг мэдээлэл ТЭЦ 4-өөс ирж байлаа. Түүнчлэн осол гарсан өдрийн маргааш тэрбээр “Яг энэ үйлдвэрлэл аюулгүй байдлыг ерөнхий инженер хариуцдаг юм. Ерөнхий инженерт хариуцлага тооцооч гэсэн бичгийг Төрийн өмчийн хороонд явуулж байсан. Өнөөдрийг хүртэл хариуцлага тооцоогүй байна. Яам өөрөө хариуцлага тооцох эрх мэдэлгүй байна. Энэ компаниудыг удирдаж, төсөв төлөвлөгөөг нь баталж байгаа, хариуцлага тооцох субект нь ТӨХ болчихсон” гэж байв. Тэгвэл Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газрын дарга Ц.Ням-Осор “ТЭЦ-IV-ийн С.Анхбаяр гэдэг захирлыг шүүхийн шийдвэрээр түр түдгэлзүүлчихсэн байгаа. Шүүхийн эцсийн шийдвэр гараагүй байгаа учраас үүрэг гүйцэтгэгчээр Ц.Даваасүрэн сайдын саналаар А.Бямбадорж гэдэг хүнийг томилсон. Захирлын асуудлыг зөвхөн сайдынх нь саналаар шийдвэрлэдэг. ТЭЦ-IV-ийн ТУЗ-ийн есөн гишүүний дөрөв нь Эрчим хүчний салбарын хүн байгаа. Хараат бус гурван гишүүний хоёр нь эрчим хүчний салбарын хүн. Тэгэхээр ТЭЦ-IV-ийн ТУЗ-ийн есөн гишүүний зургаа нь эрчим хүчний салбарын хүн байгаа гэсэн үг. Сайд нь өөрөө томилсон. Ерөнхий инженертэй хариуцлага тооц гэдэг асуудал яриад байгаа боловч энэ өөрөө захирлынх нь бүрэн эрх. Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газар төрийн өмчит компаниудын захирал, инженер, нэг мэргэжилтэнтэй хариуцлага тооцох хууль эрх зүйн үндэслэл байхгүй. Компанийн хуулиар энэ нь ТУЗ-ийн бүрэн эрхийн асуудал” гэсэн байх юм. Нэг үгээр сайд өөрийнх гарт байгаа байгууллагын үйл ажиллагаанд гарсан асуудалд хариуцлага хүлээхгүйн тулд бусдад нялзаахыг оролдсон болж таарлаа.
Мөнхүү энэ осол Монгол Улсад эрчим хүчний өөр баталгаатай эх үүсвэр шаардлагатайг харуулсан. Наад зах нь олон нийт “Багануурын цахилгаан станц хэзээ ашиглалтад орох юм бэ” гэдэг асуулт тавьж байв. Монгол Улсын зөвлөх инженер, эрчим хүчний аудитор Ц.Нацагдоржийн хэлсэнээр “ТЭЦ 4-ийн осол зөвхөн нэг хүний алдаа биш. ТЭЦ 4 хонины ганц морь шиг зүтгэж байна. Дахин эрсдэл гарах магадлал маш өндөр” юм. Түүнчлэн Монгол Улсын эрчим хүчний зөвлөх инженер, Монголын Эрчим хүчний инженерүүдийн холбооны гүйцэтгэх захирал Р.Ганжуур “ТЭЦ-IV зогссон ч Улаанбаатарыг цахилгаанаар хангах нөөцтэй байх ёстой. Хамгийн багадаа цахилгаан эрчим хүчний чадал нь 20 хувийн нөөцтэй байх ёстой юм. Дэлхийн улс орнуудын хувьд ч ийм байдаг. Гэнэтийн аваар осол гарсан, өндөр ачаалалтай үед зарцуулдаг нөөц гэсэн үг. Гэтэл манайд ийм нөөц алга. Хэрвээ бид Тавдугаар цахилгаан станцыг барьчихсан байсан бол өнөөдөр ийм нөхцөл байдал үүсэхгүй байлаа” хэмээжээ. Мөн саяынх шиг цахилгаан тасралт өвөл болбол Улаанбаатар тэр чигтээ хөлдөнө гэдгийг ч учирласан байна. Үүнээс гадна “Улаанбаатарт шөнө ингэж цахилгаан тасарвал наад зах нь хулгай дээрэм гарна. Халуун усгүй, бохирын усгүй хоёр хоноход л нийгэм үймээн самуунд өртөнө. Хувь хүний амьдралд тулгамдсан асуудал учраас 2007 оны долдугаар сарын 1-ний өдрөөс ч аюултай зүйл болно. Нийгмийг том үймээн самуунд хүргэж болохоор үйл явдал болно шүү дээ” хэмээн халаглажээ. Хамгийн гол нь эрчим хүчний зөвлөх инженер маань эрчим хүчний салбарын бодлого алдагдсаныг халаглан хүлээн зөвшөөрчээ.
Гэтэл Ц.Даваасүрэн сайдад шинэ цахилгааны эх үүсвэртэй болох өчүүхэн ч хүсэл алга. Тэр нь ТЭЦ 4-ийн ослын дараа хийсэн мэдэгдлээр нь батлагдаж байгаа юм. Тодруулбал, тэрбээр “Бид Багануур дээр 350 МВт хүчин чадалтай хоёр генератортой станц барих тухай яриад байгаа. Гэтэл ТЭЦ IV 380 МВт-тай явж байгаад унахад бүгд дагаад уначихаж байна. Тийм учраас Багануур дээр ийм станц баривал яах уу, тэнд ямар нэгэн аваарь осол, хүнээс шалтгаалсан юм гарахад манай систем дагаад л унадаг болно. Тийм учраас Багануурын гээд саяын гарч байгаа аваарь шиг аваар үүсгэдэг нэг станцтай болох гээд байна шүү дээ. Хоёрт, нарыг ихээр хөгжүүлж болохгүй гэдгийг харуулж байгаа юм. Нарны станц 300 МВт хүрээд ирэхээр яах нь уу. Гэнэт наргүй болоход яг ийм аваар гардаг болно” гээд “Нарны цахилгаан станцын төсөл дээр 21 компанийг зогсоох гэлээ гээд над руу дайрч байна. Би зогсоочихсон байгаа. Багануурыг мөн ялгаа байхгүй зогсоочихсон” гэж байлаа. Салбарт нь эвдрэл гэмтэл гарч байхад Ц.Даваасүрэн сайд дахиад ямар ч ажил хийхгүй гэдгээ зарлаж байх гэж. Тайлбар нь хүүхэд ч хуурахааргүй гэнэн. Ийм хүн улс үндэстний аюулгүй байдалтай холбоотой стратегийн салбарыг хариуцаад сууж байж болох уу. Ёс зүй эсвэл орон шоронгийн хариуцлага хүлээдэг бусад улс оронтой барьцахаа больё. Гэхдээ наад зах нь ичих булчирхайтай байх ёстой.
Монголд нэг алдсан хүн хариуцлага хүлээхгүй гэдэг дүрэм байдаг бололтой. Өнгөрсөн сард Зам, тээврийн хөгжлийн яаманд ноцтой хүн амины хэрэг гарч байлаа. Газрын дарга нар нь нэгийнхээ аминд хүрсэн хэрэгт тухайн үед хэн ч хариуцлага хүлээхийг хүсээгүй. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ч Зам, тээврийн хөгжлийн яамны сайдад хариуцлага хүлээлгэж ажлаас нь чөлөөлсөнгүй. Нэг үгээр дахин нэг удаа алдах эрх өгсөн юм. Гурав хоногийн дараа үер бууж вагон осолдсон томоохон хэрэг гарсан. Эдийн засгийн утгаараа төмөр зам саатаж, осол гэмтэлд өртсөн техник, зам нь яахав. Хамгийн гол нь хариуцлагагүй, ажилдаа санаачлагагүй ханддаг нэг үгээр сэтгэл дутаж, урьдчилсан сэргийлээгүй нь харамсалтай юм. Ингэж томоохон осол гарсны дараа олон нийтийн ширүүн эсэргүүцлийн дүнд л Ж.Бат-Эрдэнэ сайдыг Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ажлаас нь чөлөөлсөн. Хүний амь эрсэдсэнийг нь өнгөрөөгөөд осол гарч балаг тарьсан хойно нь чөлөөлж байгаа хэрэг. Тэгвэл одоо Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, Эрчим хүчний сайд Ц.Даваасүрэнд дахиад нэг алдах “эрх” үлдээгээд алсын Америкийг зориод байна. Энэ өршөөлийг нь Ц.Даваасүрэн сайд давдаг л байгаа даа.
П.Бямба
Сэтгэгдэл (13)