Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөд орсон хууль тогтоомжийг нийцүүлэх, түүнтэй холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийж байна. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан Их хурлын гишүүд асуулт асуулаа.
Я.Содбаатар: Улс төрийн намуудын санхүүжилтийн тухай хууль гэж хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хууль байхгүй шүү дээ. Нэр бичсэн байх юм. Улс төрийн намуудын хөрөнгө, санхүүүжилт, нийтэд ил тод байх гээд асуудлууд цаашид яригдах байх. Хүчин төгөлдөр мөрдөгдөхөө байсан хуулийн нэрийг 4.4-өөс авах нь зүйтэй байх аа.
С.Бямбацогт: Тогтоолд хоёр агууллагатай заалт орсон. Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөд орсон хууль тогтоомжийг нийцүүлэх ажлыг хэрэгжүүлэх. Үүнтэй холбогдуулан 45 хуулийг парламентаар батална. Үүнээс хоёр хууль нь шинэ хууль. Нэг нь, Үндэсний баялагийн тухай хууль, нөгөөх нь Шүүхийн сахилгын хорооны тухай хууль. Нийт 23 хуульд нэмэлт өөрчлөлт, 20 хуульд шинэчилсэн найруулга хийнэ. Ажлыг зохион байгуулах үүргийг Засгийн газарт даалгасан. Ирэх хавраас урьтаж зарим хуулийг батлах ёстой.
Тухайлбал, УИХ-ын тухай хууль, Засгийн газрын тухай хууль гэх мэт. Бусдыг нь 2020 онд багтааж батлах хугацаатай үүрэг өгсөн. Дараагийн нэг асуудал нь Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг сурталчлах ажлыг зохион байгуулах ёстой. Олон жил яригдаж байж нэмэлт, өөрчлөлт хийсэн. Улс төрийн намтай холбоотой зохицуулалтыг Үндсэн хуульд тусгасан. Өмнө нь ингэж зохицуулсан зохицуулалт байгаагүй. Үүнтэй холбогдуулан Улс төрийн намуудын тухай хуулийг шинэчлэн найруулах шаардлага гарч байгаа. Улс төрийн намуудын санхүүжилт ил тод бус байснаар авлига гаарлаа гэсэн шүүмжлэл гардаг. Тиймээс санхүүжилтийг тусгасан хууль батлах шаардлагатай.
Д.Эрдэнэбат: Яаралтай тодорхой болгож шийдэх хэдэн асуудал байна. Нэгдүгээрт, тэтгэврийн зээлийн өрийг тэглэх тухай асуудал. Чуулганаар хэлэлцэгдэж батлагдах бололтой. Үүнээс үүдэн гарах эдийн засгийн нөхцөл байдлаа дордуулахгүй байх, хоёрдугаарт, тэгш бус байдал үүсээд байгаа талцлыг нэг тийш болгох хэрэгтэй. Үүнийг цэгцлэх шаардлагтай. Нийт иргэдийнхээ өрийн дарамтыг бууруулах, баялагийн тэгш хуваарилалтыг бий болгох хэд хэдэн зохицуулалт хийх хэрэгтэй байна. Жишээлбэл, төрийн компанийг ААН, иргэдэд эзэмшүүлэх тухай хуулийн үзэл санаа тусгагдаагүй байна. Энэ асуудлыг цаашид яаж шийдэх бэ. Дараагийн нэг асуудал нь үндэсний баялагийн санг бий болгоно гэж тодорхойлсон. Ирээдүйн өв сангийн тухай хуулийг хэзээ хүчингүй болгож Үндэсний баялагийн сангийн тухай хуулийг мөрдүүлэх юм бэ. Төлөвлөгөөнд яаж тусгасан бэ. Баялагийн сангаар дамжуулж, тэгш бус хуваарилалтыг арилгах, стратегийн ордыг иргэдэд шударгаар, тэгш хуваарилах нөхцөл бүрдэнэ. Үүнийг хэзээ зохион байгуулах бэ.
С.Бямбацогт: Үндсэн хуулийн 6.2-т Монгол Улсын иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар түүнчлэн газрын хэвлий, түүний баялаг, ой, усны нөөц, ан амьтан төрийн өмч гэсэн заалт байсныг нэмэлт өөрчлөлтөөр нэлээд дэлгэрүүлж, байгалийн баялагийг ард түмэн хүртэх боломжийг олгох заалт оруулсан. Өөрөөр хэлбэл, иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар түүнчлэн газрын хэвлий, түүний баялаг, ой, усны нөөц, ан амьтан төрийн нийтийн өмч мөн зохицуулсан. Үүнтэй холбогдуулан дагаж мөрдөх Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулна. Үндсэн хуульд заасан заалтыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Үндэсний баялагийн сан байгуулна. Үүнд байгалийн баялагийн үр өгөөжийг хуримтлуулж, өсгөөд одоо болон ирээдүй үедээ тэгш хүртээмжтэй хуваарилах асуудлыг тусгана. Мөн ирэх тавдугаар сараас өмнө Дархан, Эрдэнэт хотын хотын статусыг сэргээх асуудлыг оруулж ирэх чиглэлийг Засгийн газарт өгсөн.
Гишүүд санал хэлсний дараа зарчмын зөрүүтэй саналын томъёололд санал хураалт явууллаа.
Г.Эрдэнэ
Сэтгэгдэл (3)