Давагдашгүй байдлын улмаас зээлтэй иргэдийн зээл төлөлтийн хугацааг түр хугацаагаар хойшлуулах саналыг УИХ-ын О.Баасанхүү гаргасан талаар бид өмнө нь мэдээлсэн. Үүнтэй холбоотой зарим асуудлаар түүнээс тодрууллаа.
-Шинэ төрлийн коронавирусын халдвар дэлхий дахинд нэмэгдсээр байна. Үүссэн нөхцөл байдалтай холбогдуулан та иргэдийн зээлийг түр хугацаагаар царцаар асуудал хөндөж байна. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Шинэ төрлийн коронавирусыг дэлхий нийтээрээ тахал гэж нэрлэж байна. Өөрөөр хэлбэл, бүх нийтийг хамарч сүйрүүлж болох тахал гэдгийг мэргэжлийн байгууллагууд анхааруулж байна. Олон улсын байдал ялангуяа урд хөршийг харахад нөхцөл байдал хүнд байна. Шадар сайд нөхцөл байдлаас хамаарч хичээл сургуулийн карентин, онц байдлыг цаашид сунгаж болзошгүй гэдгийг мэдэгдсэн. Тиймээс хуульч гишүүнийхээ хувьд гурван санал гаргасан. Нэгдүгээрт, давагдашгүй нөхцөл байдал үүссэн үед гэрээ байгуулагч аль нэг талаас үл хамааран гэрээний эрсдэлийн үүрэг хүлээгч хариуцдаггүй. Гэтэл өнөөдөр зээл авагч, өгөгчөөс хамаарахгүйгээр нөхцөл байдал үүсээд байна. Тогтмол цалинтай ажил хийдэг хүн цалингүй болчихвол юугаараа зээлээ төлөх юм бэ. Ялангуяа бизнес эрхэлдэг хүмүүс, жинхэнэ ЖДҮ-дийн борлуулалтын үе эхэлж байгаатай холбогдуулан зээл авчихдаг. Борлуулалтгүй болчихвол зээлээ яаж төлөх юм бэ. Ийм нөхцөл байдалд зээлийг царцаах ойлголт бий.
-Зээлийг хэрхэн царцаах боломжтой вэ?
-Зээлийг царцаахдаа хугацааг нь хойшлуулах, эсвэл хүчингүйд тооцон хохирлыг аль нэг тал нь төлдөг. Банк өөрөө хувийн хэвшлийн байгууллага шүү дээ. Тиймээс тэдэнд тодорхой хэмжээний хөнгөлөлт үзүүлэх байдлаар асуудлыг шийдэж болно. Ингэхдээ зөвшилцөх байдлаар Сангийн яам, Монголбанк, Банкуудын холбоо зэрэг байгууллага хамтран иргэдийн нуруун дээрх ачааг хөнгөлөх ёстой. Хоёрдугаарт, томуу, томуу төст өвчин болон бусад халдварт өвчин хаврын улиралд ихэсдэг. Өмнө нь халдварт өвчин туслаа гэхэд ХӨСҮТ рүү очдог байсан бол одоогийн нөхцөлд тус эмнэлэг рүү очих боломж муу. Мөн энэ халдварын үед эмнэлгээр хүүхдээ дагуулаад явах нь зохимжгүй. Тиймээс ээжүүдэд цалинтай чөлөө өгөхөөс өөр аргагүй болж байна. Ядаж 0-5 настай хүүхэдтэй ээжүүдэд төрийн өмчийн байгууллага шууд олгох, хувийн хэвшлийг уриалах байдлаар чөлөө олгох нь зөв. Ирээдүйд учирч болзошгүй эрсдэлийг бууруулж байна гэсэн үг.
Гуравдугаарт, коронавирусын эсрэг вакцин гараагүй ч хатгаа, томуугийн эсрэг вакцин тариулахад халдвар тусах байдал нь хөнгөн гэж үзэж байгаа юм билээ. Учир нь коронавирус уушгины замын хатгалгаа байдлаар үүсдэг. Тиймээс нэгдсэн нэг зохион байгуулалтаар вакжинжуулалтад иргэдийг хамруулахдаа гэрээр нь тарих нь зөв. Үүнийг ажил хэрэг болгох хэрэгтэй. Энэ утгаараа ҮАБЗ болон мэргэжлийн холбоонуудад хандаж байна. Мөн өнөөдөр Банкны холбооны нарийн бичгийн дарга Л.Амартай уулзаж албан бичгээ өгнө.
-Иргэдийн зээлтэй холбоотой хийсэн судалгаа бий юу?
-Миний бие дөрвөн жилийн өмнөөс эхлээд ипотекийн зээлийн хүүг бууруулах хүсэлт тавьж байсан. Гэвч хүлээж аваагүй. Уг нь ипотекийн зээлтэй иргэдийн олонх нь хөдөлмөрийн насны залуучууд эзэлдэг. Банк хадгаламжийн хүү дээр ашиг, эрсдэл, үйлчилгээний хувийг нэмдэг. Тухайлбал, инфляц найман хувь бол хадгаламжийн үндсэн хүү найм гэсэн үг. Дээрээс нь банкны гурван хувиа нэмээд 11 хувь болно. Ингээд хадгаламж 11, 12 хувь байдаг гэсэн үг. Харин бизнесийн зээлийн хувьд банк хүний мөнгийг аваад нөгөөд нь дамжуулж байгаа учраас дээрх хүүн дээр дахин гурван хувь нэмдэг. Банкуудын хүү өндөр байгаа шалтгаан нь ердөө энэ. Хамгийн гол нь улс орон онц дэглэм тогтоосон энэ үед харилцан эрсдэлээ үүрэх ёстой. Яахав, цалингийн зээл авахдаа сайн дураараа авч байгаа нь үнэн. Гэхдээ тухайн хүнээс хамаарахгүйгээр нөхцөл үүссэн гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.
-Банк бус байгууллагад зээлтэй иргэдийн зээлийг мөн царцааж болох уу?
-Банкны холбоо хөдөлгөөн хийчихвэл автоматаар Санхүүгийн зохицуулах хороонд хандан бусад ломбард болон ББСБ-г зохицуулж болно. Гол асуудал нь банканд байна. Тиймээс энэ асуудлыг одооноос зохицуулах хэрэгтэй. Банкны хувьд эрсдэлээ хуваалцах учраас хүлээн авах бололцоотой. Тухайн хүн ажил хиймээр байдаг. Үйлчилгээний байгууллагаа ажиллуулмаар байна. Гэтэл төр засгаас болохгүй гэдэг шийдвэр гаргачихлаа. Энд банк болон банк бус байгууллага, иргэний ч буруу байхгүй шүү дээ. Тиймээс ширээн дээр сууж ярилцахаас өөр гарц алга.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (2)