-Лицензээ буцааж авахгүй бол нүүрсний асуудал хүндэрнэ-
   Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар Шивээ овоогийн нүүрсний ордын лицензтэй холбоотой асуудлыг хөндлөө. УИХ-ын гишүүн Я.Батсуурь энэ талаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайдад асуулга тавьсны хариуг сонссон юм. Нүүрсний нөөцөөрөө Тавантолгойг давах уг ордыг 1957 онд илрүүлж, 1986-1988 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийж, нөөцийг нь тогтоосон гэнэ. Тавантолгойн нөөц 2.6 тэрбум тонн гэдэг бол уг ордынх 2.7 тэрбум тонн аж. Стратегийн ордод багтдаг, улсын нүүрсний хэрэгцээг хангадаг хоёр дахь гол уурхай одоо өөрийн газаргүй, ордгүй болжээ. Шивээ овоогийн уурхай нүүрсний ордын нийт 29500.0 га талбайн 0.3 хувь буюу 91 га талбайг л тусгай зөвшөөрлөөр эзэмшиж байжээ. Одоо энэ хэсгээ ашиглаад дууссан, улсын хэрэгцээг хангахын тулд "Эрдэнэс МГЛ" компанийн нэр дээр шилжсэн гурван лицензийн 200 га талбайг сарын 15 сая төгрөгөөр түрээсэлж буй аж. Шивээ овоогийн уурхайн талбайн 84 хувийг "Шинэ Шивээ овоо" хэмээх хувийн компани, 14.2 хувийг төрийн өмчийн "Эрдэнэс МГЛ" компани эзэмшиж буй юм байна. Стратегийн ордоо ийнхүү олон хуваасныг цэгцэлж, Шивээ овоогийн уурхайд шилжүүлэх хэрэгтэй хэмээн Я.Батсуурь үзсэн аж. Мөн уг уурхайг байгуулахад төр 67 сая долларын зээл авсан гэнэ. Тиймээс уурхайг цаашид тогтвортой ажиллуулах замаар уг өрийг төлөх ёстой юм байна. Уг ордыг түшиглэн 4800 мегаваттын хүчин чадалтай цахилгаан станцыг БНХАУ-ын дэмжлэгтэйгээр байгуулах ажил 2005 онд эхэлсэн. Гэвч лиценз тойрсон будлиан, хөрөнгө мөнгөний асуудлаас болоод энэ ажил одоо болтол хойшилжээ. Асуулгад хариулуулахаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд дэд сайдаа илгээжээ.
   Шивээ овоогийн уурхайн эргэн тойрны газрыг "Шинэ Шивээ овоо" хэмээх хувийн компанид өгснийг 2004 онд мэдсэн гэнэ. Ингээд салбарын яам, Шивээ овоогийн уурхай, ТӨХ нийлээд шүүхэд ханджээ. Гурван шатны шүүхээр явсан ч "Уг компани хуулийн дагуу лиценз эзэмшиж байгаа" гэсэн шийдвэр гарсан юм байна. Ийнхүү лицензээ буцааж авах тулаанд төр нэгэн хувийн компанид ялагдчихаад сууж буй бүтэлгүй түүхийг дэд сайд Т.Энхтайван ярив. Станц барих ерөнхий хэлэлцээрийн төслийг бэлтгэж, тооцоогоо хийгээд БНХАУ- ын тал руу илгээжээ. Одоо хариугаа хүлээж суугаа гэнэ. Төрийг дийлээд байгаа дээрх компаниудад яагаад лиценз өгснийг асуусан гишүүдэд дэд сайд "1997 оны Ашигт малтмалын хуулийн цоорхойг л тэр компани ашиглачихсан юм билээ" гээд сууж байв. Гурван ч шатны шүүхээр ороод дийлээгүй учир Багануур, Адуунчулууны нүүрсний ордын лицензийн асуудлыг хамтатгаад ҮАБЗ-д өргөн барихаар бэлтгэж байгаа аж.
   Тавантолгой, "Эрдэнэс" үйлдвэрт өмнө нь ийм асуудал үүссэнийг төр шүүх оролцуулалгүйгээр шийдэж болсон. Ганц хувийн компанид төр ялагдаад байж байгаа нь зорилготой үйлдэл юм биш үү хэмээн Д.Одхүү асуув. Хууль эрх зүйн боломж нь ч байна шүү дээ гэсэн түүнд яамныхан "Хууль эрх зүйн боломж бас байхгүй байна л даа. Бид бол зүтгээд л байна" хэмээн хариулсан. Харин гишүүн Ц.Дашдорж "Хувийн компаниуд хуулийн дагуу л лиценз авсан байж таарна. Төр өөрөө алдаа гаргачихаад дараа нь хувийн компаниудыг дарамталж болохгүй" гэж үзэж байв.
   "Шинэ Шивээ овоо" компанид лиценз олгохын тулд тухайн орон нутгийн Засаг дарга, ИТХ-аас зөвшөөрөл авах хуультай аж. Гэтэл ийм зөвшөөрөл аваагүй нь хууль зөрчсөн хэрэг хэмээн Шивээ овоо уурхайн гүйцэтгэх захирал Х.Балсандорж ярив. Хууль зөрчсөн байхад л дээрх компанийг шат шатны шүүх өмгөөлөөд байгаа учир яамныхан цөхөрчихжээ. Тиймээс одоо ҮАБЗ-д хандах л ганц арга үлдсэн гэж суув. Төрийн өмчөөр хайгуул хийсэн талбайн 84 хувийг эзэмшчихээд сууж буй дээрх компанийг МАН-ын генсек У.Хүрэлсүхийн дүү эзэмшдэг тухай яриа ч байдаг. Харин энэ талаар Х.Балсандорж үг хэлсэнгүй. "Ийм нэртэй хуулийн этгээд байдаг, хаанахын хөрөнгө оруулалттай, хэний өмч гэдгийг нь би мэдэхгүй" гэлээ. Д.Одхүү "Лут луйвар үүний ард байна" гэсэн юм. Энэ мэтээр гишүүдийн дунд хардлага бий аж.
   Яамыг хангалттай хариу өгсөнгүй хэмээн Я.Батсуурь үзэв. Тэрбээр "Шивээ овоо өөрийн гэх талбайгүй болж бусдаас уурхай түрээсэлж байна. Тэр хэрээр нүүрсний, улмаар цахилгааны үнэ нэмэгдэж, монголчууд хохирч байна. Цаашдаа үндэсний аюулгүй байдалд ч нөлөөлөх уг асуудлыг нухацтай ярих хэрэгтэй" гэлээ.
-Лицензээ буцааж авахгүй бол нүүрсний асуудал хүндэрнэ-
   Эдийн засгийн байнгын хорооны өчигдрийн хуралдаанаар Шивээ овоогийн нүүрсний ордын лицензтэй холбоотой асуудлыг хөндлөө. УИХ-ын гишүүн Я.Батсуурь энэ талаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайдад асуулга тавьсны хариуг сонссон юм. Нүүрсний нөөцөөрөө Тавантолгойг давах уг ордыг 1957 онд илрүүлж, 1986-1988 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийж, нөөцийг нь тогтоосон гэнэ. Тавантолгойн нөөц 2.6 тэрбум тонн гэдэг бол уг ордынх 2.7 тэрбум тонн аж. Стратегийн ордод багтдаг, улсын нүүрсний хэрэгцээг хангадаг хоёр дахь гол уурхай одоо өөрийн газаргүй, ордгүй болжээ. Шивээ овоогийн уурхай нүүрсний ордын нийт 29500.0 га талбайн 0.3 хувь буюу 91 га талбайг л тусгай зөвшөөрлөөр эзэмшиж байжээ. Одоо энэ хэсгээ ашиглаад дууссан, улсын хэрэгцээг хангахын тулд "Эрдэнэс МГЛ" компанийн нэр дээр шилжсэн гурван лицензийн 200 га талбайг сарын 15 сая төгрөгөөр түрээсэлж буй аж. Шивээ овоогийн уурхайн талбайн 84 хувийг "Шинэ Шивээ овоо" хэмээх хувийн компани, 14.2 хувийг төрийн өмчийн "Эрдэнэс МГЛ" компани эзэмшиж буй юм байна. Стратегийн ордоо ийнхүү олон хуваасныг цэгцэлж, Шивээ овоогийн уурхайд шилжүүлэх хэрэгтэй хэмээн Я.Батсуурь үзсэн аж. Мөн уг уурхайг байгуулахад төр 67 сая долларын зээл авсан гэнэ. Тиймээс уурхайг цаашид тогтвортой ажиллуулах замаар уг өрийг төлөх ёстой юм байна. Уг ордыг түшиглэн 4800 мегаваттын хүчин чадалтай цахилгаан станцыг БНХАУ-ын дэмжлэгтэйгээр байгуулах ажил 2005 онд эхэлсэн. Гэвч лиценз тойрсон будлиан, хөрөнгө мөнгөний асуудлаас болоод энэ ажил одоо болтол хойшилжээ. Асуулгад хариулуулахаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд дэд сайдаа илгээжээ.
   Шивээ овоогийн уурхайн эргэн тойрны газрыг "Шинэ Шивээ овоо" хэмээх хувийн компанид өгснийг 2004 онд мэдсэн гэнэ. Ингээд салбарын яам, Шивээ овоогийн уурхай, ТӨХ нийлээд шүүхэд ханджээ. Гурван шатны шүүхээр явсан ч "Уг компани хуулийн дагуу лиценз эзэмшиж байгаа" гэсэн шийдвэр гарсан юм байна. Ийнхүү лицензээ буцааж авах тулаанд төр нэгэн хувийн компанид ялагдчихаад сууж буй бүтэлгүй түүхийг дэд сайд Т.Энхтайван ярив. Станц барих ерөнхий хэлэлцээрийн төслийг бэлтгэж, тооцоогоо хийгээд БНХАУ- ын тал руу илгээжээ. Одоо хариугаа хүлээж суугаа гэнэ. Төрийг дийлээд байгаа дээрх компаниудад яагаад лиценз өгснийг асуусан гишүүдэд дэд сайд "1997 оны Ашигт малтмалын хуулийн цоорхойг л тэр компани ашиглачихсан юм билээ" гээд сууж байв. Гурван ч шатны шүүхээр ороод дийлээгүй учир Багануур, Адуунчулууны нүүрсний ордын лицензийн асуудлыг хамтатгаад ҮАБЗ-д өргөн барихаар бэлтгэж байгаа аж.
   Тавантолгой, "Эрдэнэс" үйлдвэрт өмнө нь ийм асуудал үүссэнийг төр шүүх оролцуулалгүйгээр шийдэж болсон. Ганц хувийн компанид төр ялагдаад байж байгаа нь зорилготой үйлдэл юм биш үү хэмээн Д.Одхүү асуув. Хууль эрх зүйн боломж нь ч байна шүү дээ гэсэн түүнд яамныхан "Хууль эрх зүйн боломж бас байхгүй байна л даа. Бид бол зүтгээд л байна" хэмээн хариулсан. Харин гишүүн Ц.Дашдорж "Хувийн компаниуд хуулийн дагуу л лиценз авсан байж таарна. Төр өөрөө алдаа гаргачихаад дараа нь хувийн компаниудыг дарамталж болохгүй" гэж үзэж байв.
   "Шинэ Шивээ овоо" компанид лиценз олгохын тулд тухайн орон нутгийн Засаг дарга, ИТХ-аас зөвшөөрөл авах хуультай аж. Гэтэл ийм зөвшөөрөл аваагүй нь хууль зөрчсөн хэрэг хэмээн Шивээ овоо уурхайн гүйцэтгэх захирал Х.Балсандорж ярив. Хууль зөрчсөн байхад л дээрх компанийг шат шатны шүүх өмгөөлөөд байгаа учир яамныхан цөхөрчихжээ. Тиймээс одоо ҮАБЗ-д хандах л ганц арга үлдсэн гэж суув. Төрийн өмчөөр хайгуул хийсэн талбайн 84 хувийг эзэмшчихээд сууж буй дээрх компанийг МАН-ын генсек У.Хүрэлсүхийн дүү эзэмшдэг тухай яриа ч байдаг. Харин энэ талаар Х.Балсандорж үг хэлсэнгүй. "Ийм нэртэй хуулийн этгээд байдаг, хаанахын хөрөнгө оруулалттай, хэний өмч гэдгийг нь би мэдэхгүй" гэлээ. Д.Одхүү "Лут луйвар үүний ард байна" гэсэн юм. Энэ мэтээр гишүүдийн дунд хардлага бий аж.
   Яамыг хангалттай хариу өгсөнгүй хэмээн Я.Батсуурь үзэв. Тэрбээр "Шивээ овоо өөрийн гэх талбайгүй болж бусдаас уурхай түрээсэлж байна. Тэр хэрээр нүүрсний, улмаар цахилгааны үнэ нэмэгдэж, монголчууд хохирч байна. Цаашдаа үндэсний аюулгүй байдалд ч нөлөөлөх уг асуудлыг нухацтай ярих хэрэгтэй" гэлээ.