“I Love Mongolia түншлэл 2015” төслийн багийнхан ноён хутагт Д.Данзанравжаагийн төрсөн нутаг болох Дорноговь аймагт ажиллалаа. Тус аймгийн боловсролын салбар, эрүүл мэндийн байгууллага, барилга байгууламжийн бүтээн байгуулалттай танилцаж тулгамдаж буй асуудал болон ололт амжилтынх нь талаар төслийн багийн сэтгүүлчид уулзаж, сонирхон ярилцав. Дорноговь аймгийн хувьд боловсролын тал дээр ихээхэн анхаарал хандуулж сурагч хүүхдүүдийн боловсрол нийгмийн хөгжилд ихээхэн анхаарч буй аймгийн нэг юм. Энэ талаар Дорноговь аймгийн Боловсрол соёлын газрын дарга, Монгол Улсын гавьяат багш Ч.Отгонбаяртай цөөн хором ярилцлаа.

-Танай аймгийг боловсролын салбартаа хамгийн их хөрөнгө оруулалт хийдэг аймаг гэж сонслоо. Энэ талаараа яривал?
-Дорноговь аймгийн хэмжээнд 2009-2015 оны хооронд нийт 25 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн. Энэ хугацаанд нийт 15 цэцэрлэг, 3 сургууль, 9 дотуур байр барьж ашиглалтанд оруулсан. Мөн энэ оны аравдугаар сард  4 цэцэрлэг ашиглалтанд оруулах ажил явагдаж байгаа юм. Цэцэрлэгийн хувьд төрийн өмчийн 29 хувийн дөрвөн цэцэрлэг, төмөр замын зургаан цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд нийт 39 цэцэрлэгт 5019 хүүхэд сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшиж байна. Аймгийн цэцэрлэгт хамрагдах ёстой хүүхдүүдийн нийт 90 гаруй хувь нь элсэн суралцаж байгаа болохоор хангалттай тоо гэж үзэж болно.

-Дорноговь аймгийн хувьд нийт хичнээн сургуульхүүхэд хүлээж авч байгаа вэ?
-Манай аймгийн хувьд энэ хичээлийн жилд нийт ерөнхий боловсролын 22 сургууль хичээллэж 987 багш ажилчид, 11600 хүүхэд суралцаж байна. Түүнээс гадна суралцагч хүүхдүүдийнхээ сурах орчныг сайн бүрдүүлсэн гэж хэлж чадна.

-Бүтээн байгуулалт хийснээс гадна хүүхдүүдийн оюунд ямар хөрөнгө оруулалт хийсэн бэ?
-Боловсролын шинэчлэлийн бодлогын хүрээнд бага ангийн боловсролын “Цөм” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Уг хөтөлбөр бусад аймгаас ялгаатай, ялангуяа Монгол хэлийн хичээлийг түлхүү үзээд нэмэлт агуулгаар ардын ёс заншил, уламжлалтайгаа холбогдуулан хичээл зааж байна. Тухайлбал, Хөвсгөл, Сайхандулаан сум гэхэд тэмээний соёл гэдэг хичээл орж, хавар нь тайлагнадаг бол Дэлгэрэх сум адууны соёл гээд сургууль болгон өөр өөрийн арга барилаар ёс заншлыг хүүхэд чиглүүлж зааж сургаж байгаа нь ихээхэн онцлогтой. Энэ жил гэхэд суурь боловсролын Цөм хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа. Цэцэрлэг дээр тоглоомоор хүүхэд хөгжүүлнэ. Тиймээс тоглоомжуулах аяныг өрнүүлж нийт 32 сая төгрөгийн тоглоом худалдан авсан. Мөн “арван төгрөг хүчтэй” гэдэг аян зохиож тэндээсээ 7 сая төгрөгийн хандивыг хөдөлмөрч ард иргэдээс цуглуулсан. Найман цэцэрлэгийн найман ангийг тоглоомжуулсан даа. Гэхдээ Хятадын янз бүрийн хуванцар тоглоом биш ардын наадгай болох шагай, зүйр цэцэн үг, оньсого тааварыг зэргийг илүү түлхүү заадаг. 

-Дорноговь аймгийн боловсролын салбарт тулгамдаж буй асуудал юу байна вэ?
-Аймгийн хувьд цэцэрлэгийн багшийг нөөцөөр хангах асуудал маш чухал байгаа юм. Ялангуяа технологи, дуу хөгжмийн багш асуудал болоод боловсон хүчин маш их дутагдаж байгаа юм. Дорноговь аймгийн хувьд бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй аймгийн нэг бөгөөд тус аймгийн хувьд багш нараа чадваржуулах, хөгжүүлэх, тал дээр голлон анхаарч байгаа юм. Ялангуяа цэцэрлэгийн багш нарыг илүү чадавхжуулах тал дээр анхаарч байна. Тиймээс аймаг тусгай бодлого баръя гэсэн бодолтой байгаа. Дашрамд дурьдахад Дорноговь аймгийн хувьд Япон улстай сурагч солилцоо хийж, 178 хүүхэд, 12 багшийг япон улсад солилцоогоор 3 жилийн хугацаатайгаар явуулсан юмаа. 

Дорноговь аймагтаа их зүйл хийж бүтээсэн хувийн компаниуд олонтой ажээ. Тэдний дундаас манай багийнхан хэд хэдэн компанийг онцолж “онилсон” юм. Ингээд барилга угсралтын компани болох “Эвийн гэрээ” компанийн үйл ажиллагаатай танилцаж, араас нь зам арчилгааны “Дорноговь АЗЗА” компанийн ажилтай танилцав. Тус компанийн хувьд 1997 онд байгуулагдсан бөгөөд тэрнээс хойш тасралтгүй үйл ажиллагаагаа явуулж өнгөрсөн 2014 онд гэхэд Бетон зуурмагийн үйлдвэрээ ашиглалтад оруулжээ. Уг үйлдвэрийг барихад ЖДҮ-ээс 100 сая төгрөгийн зээл авч барьсан ч өнөөдөр үр шим өгөөжөө сайн өгч олон талын ашигтай гэдгээ харуулж байна хэмээн компанийн захирал Б.Энхтайван хэлэв. Түүний хувьд барилгын салбарт 43 дэхь жилдээ ажиллаж байгаа бөгөөд барилгын инженер мэргэжилтэй нэгэн бөгөөд өнөө жил буюу гэхэд Барилгачдын баяраар барилгын салбарын шилдэг аж ахуйгаар шалгарсан гавьяатай гэнэ. Барилга угсралт, засал чимэглэл хийдэг байсан дээрх компани өргөжин тэлж өнөөдөр гэхэд өөрийн гэсэн томоохон орон сууц барьж ашиглалтад оруулжээ. Тодруулбал, “Нарлаг шанд” нэртэй хотхонд 300 гаруй айл төвхнөжээ. Уг компани нь орон нутагтаа 18 гаруй жил ажиллахдаа барилга болоод барилгын метарилын чанарт сайтар анхаарахаас гадна 2001 оноос хойш эхлэн орон сууц барьж эхэлсэн. Сүүлийн жилүүдэд гэхэд 26 айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулсан байна. Бусад барилгын компаниудаас ялгарах гол онцлог нь өөрсдөө барилгын материалаа үйлдвэрлэхээс гадна 2013 онд гэхэд хайрга бутаргалтын үйлдвэрийг ашиглалтад оруулж чадсан. Мөн хуванцар цонхны үйлдвэрээ ашиглалтад оруулсан зэргээс харвал нутагтаа их зүйлийг хийж бүтээж байгаа компани ажээ. Барилгын аюулгүй байдалдаа хэрхэн анхаарч ажилладаг талаар тус компанийн захирал Б.Энхтайван “Хөдөлмөр аюулгүй ажиллагааны ажилтан бий. Хууль дүрмийн хүрээнд бүх ажиллагаагаа чиглүүлдэг болохоор ямар нэгэн асуудал гардаггүй гэхэд болно” гэв. 

Дорноговь аймагт зам арчилгааны хоёрхон компани үйл ажиллагаа явуулдаг хоёр компани байдаг ажээ. Зам дагаж хөгжил гэж ярьдаг. Тэгвэл замаа засч, аймгаа хөгжүүлж байгаа нэгэн компаний үйл ажиллагааг сонирхов. Тухайлбал, “Дорноговь АЗЗА” хэмээх төрийн өмчит компан бөгөөд тус компанийн гүйцэтгэх захирал А.Баттогтохтой бидэнд ид өрнүүлж байгаа бүтээн байгуулалтаа танилцуулав. 

Тус компанийн үндсэн үйл ажиллагаа бол улсын чанартай замаа байнгын ашиглалтад байлгахын тулд тээврийн хөдөлгөөнийг саадгүй нэвтрүүлэх үүрэгтэй. Үүнээс гадна аймгийн хэмжээнд байгаа замын засвар болон замын барилга угсралтын ажлын тендэрт оролцож ажилладаг юм. Тус компани нь гурван багаас бүрдэх бөгөөд үйлдвэрлэлийн баг яг замынхаа ажлыг гардан хийж бүтээн байгуулан гүйцэтгэдэг. 2003 оноос ерөнхийдөө аймгийнхаа бүх тендэрт оролцож бүтээн байгуулалтыг сайн хийсэн. Улсын чанартай замынхаа ажлыг цаг тухайд нь чанартай сайн хийсэн.

Мөн Зүүнбаянтай барагшингаар 22км зам барьж байна. Урд өмнө хийж байгаагүй ийм бүтээн байгуулалтыг 2013 оноос хойш тасралтгүй хийж байна. Ажилчдын нөөцийн хувьд оргил ачаалалтай үед 70 гаруй ажилладаг бөгөөд цалингийн хувьд нэг сая төгрөгөөс дээш авдаг юм байна. Тендэрт оролцоод авсан ажлынхаа шаардлагаар тусгай ажилтан авч ажиллуулдаг. Компанийн санхүүжилтийн тухайд өөрсдөөсөө гаргадаг давуу талтай гэнэ. Энэ жил гэхэд манай аймгийн бүх тендэрийг Нийслэлээс компаниуд ирж гүйцэтгэдэг байсан бол манайх тендэртээ оролцож авч чаддаг болсон.

Дотоодын нөөц бололцоог ашиглаад бетон цех, замын хашлагаа хийж чадна. Блокоо бид худалдаж авахгүй өөрсдөө хийдэг. Өөрийнхөө ажилчдадаа мөнгөө өгч, чадварлагжуулж дадлагажуулж явахыг зорьдог. Тиймээс Дорноговь аймгийнхаа зам засварын хувьд манайх ямар нэгэн “но” гаргах эрхгүй. Хэрвээ замд ямар нэгэн эвдрэл сүйрэл гарвал шууд засч янзална. Өвлийн цагт цоорхойг шороогоор бөглөж, зун нь стандартын дагуу янзалдаг юм. Тэдний ашиглалт оруулсан замуудын хувьд насжилт багатай болохоор чанар сайтай замууд байдаг. 

Д.Ундрах/24tsag.mn/