2016 оны УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшихийг горьлогчидын дуулиан тасрахгүй байна. Элдэв янзын хэр ам, хэрүүлд байнга оролцож, намаасаа "урвасан" дээрээ тулж байсан Д.Тэрбишдагва өдгөө МАХН-аасаа шарваж магадгүй нөхцөл байдалтай болж эхэллээ.
Бас их ууртай байна. Уурандаа бүлгээсээ ч гарч магадгүй гэдгээ мэдэгдсэн. Эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар Д.Тэрбишдагва гишүүн “Шударга ёс” эвслийн бүлгээсээ гарахаар сэтгэл шулуудсан гэнэ. Үүнийгээ ойрын үед олон нийтэд албан ёсоор мэдээлэх аж. Тэрбээр Үндсэн хуулийн цэцийн 05 дугаар дүгнэлтээс болж бүлгийнхэнтэйгээ таарамжгүй болоод байгаа юм. Өнгөрсөн долоо хоногт УИХ дахь МАХН-МҮАН-ын "Шударга ёс" эвслийн бүлгийг Үндсэн хуулийн цэцийн 05 дугаар дүгнэлтээр чуулганы нэгдсэн хуралдаанаас завсарлага авсныг тэрбээр эсэргүүцэж, "Манай бүлэг Үндсэн хуулийн цэцийн 05 дүгнэлтийг дэмжихгүй бол бүлгээсээ гарна" хэмээн микрофонгүй орилсон. Энэ талаар тэрбээр “Ард түмэн 100 хувь Үндсэн хуулийн зарчмаар сонгогдох тогтолцоог хүсэж байхад түүнийг эсэргүүцэж, мөн сонгуулийн бэлтгэл хангах хугацаа өдөр хоног, цагаар хэмжигдэж байхад завсарлага авсан нь зарчимгүй үйлдэл. Би үг хэлсэн бол энэ завсарлага авах асуудлыг ч гэсэн болиулмаар байна" гэсэн тайлбарыг хийсэн юм.
Түүнийг ингэж мэдэгдсэнээс хойш долоо хоног өнгөрсөн бөгөөд энэ хугацаанд тэрбээр бүлгийнхэнтэйгээ цаашилбал намын дарга Н.Энхбаяртайгаа “зодолдож” эхэлснээ ил, далдаар илэрхийлсээр өнөөдрийг хүргэлээ. Тэрбээр хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа Н.Энхбаяр "ЛИДЕР ҮҮ, ЛОЙДОР УУ” гэдгээ тойрогт нэр дэвшиж харуулах хэрэгтэй гэж зарласан. Үүнээс үзвэл тэрбээр намын даргатайгаа таарамж муутай байгаа нь тодорхой байна. Цаашилбал, бүлгээсээ гарахад бэлэн, зориг шулуудсан гэдгээ илэрхийлсээр байгаа юм.
Н.Энхбаяр гэдэг ганц хүн өөрийн эрх ашигт хүлэгдэж намын гишүүдийнхээ итгэлийг хөсөрдүүлсэн гэж үзэж байгаа.
Тэрбээр дээрх асуудлаар “Улс төр дэхь нэг гажуудлыг нь засахаар болж байхад "Шударга ёс” эвслийн бүлэг завсарлага авахаар болсон учраас шүүмжилсэн юм. Хатуухан үг хэлсэн нь ч үнэн. О.Баасанхүү дарга болоод ард түмнийхээ хүсэл зорилгын эсрэг байж, завсарлага авч гацааж байгааг хараад харамсч байна. Өөрөө жагсаалтаар парламентын босгыг алхаж орж ирсэн учраас ард түмнээсээ сонгогдох, тойрогт өрсөлдөхийг дэмжихгүй байгаа юм байлгүй дээ. Намын жагсаалт гэсэн халхавчийн ард улстөрчид нуугдаж парламентын гишүүн болдогийг олон түмэн шүүмжилж, өөрчлөхийг хүсч байхад "Шударга ёс” эвслийн бүлэг хүртэл авсарлага авч гацааж байна. Энэ мэт шударга биш үйлдэл, шийдвэр нь "Шударга ёс” эвслийн бүлгээс гарахыг шахаж байна” хэмээн ярьжээ.
Ер нь түүний намынхандаа дургүй хүрч эхэлсэн шалтгаан нь аль эртнээс буюу МАН, МАХН-ын эвсэх ажил бүтэлгүйтсэнээс үүдэлтэй гэж хэлж болно. Тус хоёр намыг эвсэхийг МАХН дотор Ч.Улаан, Д.Тэрбишдагва нарын гишүүд хамгийн их дэмжиж, хүлээж байсан. Гэтэл тэр нь бүтэлгүйтсэн. Д.Тэрбишдага гишүүний хувьд МАН, МАХН эвсээгүйн бурууг Н.Энхбаяраас хайж байгаа. Тэрбээр энэ талаар “Миний бие энэ хоёр намыг хамтарч ажиллуулахын төлөө 4 жил л зүтгэлээ. Үнэндээ ард түмнийхээ санал хүсэлтийг үл тоож, намын гишүүд, дэмжигчдийнхээ итгэлийг хөсөрдүүлж, явцуу эрх ашигт хүлэгдэж, шийдвэрээсээ буцсанд үнэхээр бухимдаж, дургүй хүрч байна. Нам гэдэг нэг хүний үзэл бодлоор бүхий л асуудлыг шийддэг биш олонхиороо ярилцаж, хэлэлцэж, шийдвэр гаргадаг байх ёстой” гэсэн тайлбарыг өгсөн.
Үүнээс үзвэл тэрбээр Н.Энхбаяр гэдэг ганц хүн өөрийн эрх ашигт хүлэгдэж намын гишүүдийнхээ итгэлийг хөсөрдүүлсэн гэж үзэж байгаа аж. Ч.Улаан гишүүн ч мөн уг асуудлаас болж намынхантайгаа таарамж муутай байгаа бөгөөд “Намаасаа гарахгүй гэж хэлэхгүй” хэмээн ярьж яваа билээ.
Хуулиараа УИХ дахь нам, эвслийн бүлэг нь найман гишүүнээс бүрддэг. 2012 оны УИХ-ын сонгуульд Шударга ёс эвслийн бүлэг нь сонгогчийн итгэл хүлээснээр 11 гишүүнтэй болж, УИХ-д бүлэг байгуулж байсан. Гэвч УИХ-ын гишүүн Д.Батцогт анхны нам болох Ардчилсан намдаа эргэн ирснээр тус бүлэг 10-уулаа болсон. Намрын чуулган завсарласан үеэр УИХ-ын дэд дарга Л.Цог, Г.Уянга нар Шударга ёс эвслийн бүлгээс гарснаар 8 гишүүн үлдсэн. Хэрвээ Д.Тэрбишдагва гишүүн бүлгээсээ гарвал Шударга ёс эвслийн бүлэг хуулиараа чадамжгүй болж тарах хэмжээнд хүрнэ.
Үндсэн хуулийн цэцээс Сонгуулийн хуулийн пропорциональ тогтолцооны заалт нь Үндсэн хууль зөрчсөн гэсэн дүгнэлтийг энэ сарын 22-ны өдөр гаргасан билээ. Уг дүгнэлтийг УИХ дахь АН болон МАН-ын бүлэг дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн. Харин МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийн бүлэг болон жижиг намууд дэмжихгүй гэдгээ илэрхийлээд байгаа юм. Харин Д.Тэрбишдагва гишүүн бүлгийнхээ шийдвэрийг эсэргүүцэж бүлгээ задлах хэмжээний мэдэгдлийг хийгээд байгаа нь энэ юм.
Сонирхуулахад, УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нар хамтдаа МАН-аас гарч МАХН-д элссэн шиг буцаад МАН-даа хамт очиж магадгүй гэх яриа улс төрийн хүрээнд яригдаж байна.
Т.Хулан
Сэтгэгдэл (48)