Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухай хуулийн төсөл, Нийгмийн даатгалын сангийн 2017 оны төсвийн тухай хуулийн төслийг УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэн баталлаа.
Монгол Улсын 2017 оны нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 6,160.2 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 23.3 хувь, нэгдсэн төсвийн нийт зарлага 8,568.9 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 32.3 хувь, нэгдсэн төсвийн нийт алдагдал 2,408.7 тэрбум төгрөг буюу ДНБ-ий 9.1 хувьтай тэнцэж Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн тусгай шаардлагын зорилтот түвшнээс 0.8 хувиар багаар батлагдлаа.
Монгол Улсын 2017 оны төсөвт дараах зарчим, бодлогын арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр тусгалаа. Үүнд:
Эдийн засгийн өсөлтийг дэмжинэ:
1. Эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Засгийн газраас уул уурхайн томоохон төсөл хөтөлбөрүүд болох Оюутолгойн далд уурхайн төсөл, Тавантолгойн төсөл, Гацууртын алтны ордны төсөл, Тавантолгойн 450 мВт-ын цахилгаан станц, ДЦС3-ыг 250 мВт-аар өргөтгөх төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх болон эрчимжүүлснээр Монгол Улсын эдийн засгийн бодит өсөлтийг 2017 онд 3.0 хувь болохоор тооцлоо;
2. Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн тусгай шаардлагуудыг мөрдлөг болголоо;
3. Дотоодын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг дэмжих, үндэсний үйлдвэрт тушаасан малын арьс шир, ноос болон хүнсний улаанбуудайн урамшуулалд зориулж нийт 54.0 тэрбум төгрөгийг ирэх онд олгохоор тооцлоо;
Төсвийн орлого бүрдүүлэлтийг сайжруулна:
1. Нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлогыг тооцохдоо эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах бодлоготой уялдууллаа;
2. Ирэх 2017 онд татварын орчныг тогтвортой байх бодлогыг баримтлан шинээр татвар бий болгохгүй, татварын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэхгүй байхаар тооцлоо;
3. Уул уурхайн томоохон төслүүдийг эрчимжүүлж, бүтээн байгуулалт хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх замаар уул уурхай, дэд бүтцийн салбарыг дагасан эдийн засгийн өсөлтийг бий болгож, төсвийн орлогыг нэмэгдүүлнэ;
4. Төрийн өмчит аж ахуйн нэгжийг хувьчлах, алдагдалтай ажиллаж байгаа төрийн өмчит компаниудын менежментийг сайжруулах замаар ашигтай ажиллуулах бодлогыг баримталлаа;
5. Түүнчлэн, УИХ-ын нэгдсэн хуралдааны үеэр төсвийн орлого нэмэгдүүлэх зарим саналууд гарсныг төсөвт тусгалаа. Үүнд:
o 2017 оны төсвийн төслийг боловсруулахад тооцсон нэг ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханшийн өөрчлөлттэй холбоотойгоор 2017 оны төсвийн жилд улсын төсөвт төвлөрүүлэх орлогыг 90,758.2 сая төгрөгөөр, Ирээдүйн өв сангийн орлогыг 13,531.0сая төгрөгөөр, Төсвийн тогтворжуулалтын сангийн орлогыг 519.5 сая төгрөгөөр тус тус нэмэгдүүлэх;
o Монгол шуудан” ТӨХК-ийг 20,000.0 сая төгрөгөөр, “Эрдэнэт-Булганы цахилгаан түгээх сүлжээ” ТӨХК-ийг 30,000.0 сая төгрөгөөр хувьчлахаар тооцон, Монгол Улсын 2017 оны төсвийн жилд төвлөрүүлэх өмч хувьчлалын орлогыг 50,000.0 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх;
o Төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүд (үүнд:Төрийн банк хамаарна)-ийн цэвэр ашгаас төрийн өмчид ногдох ногдол ашгийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх замаар 2017 оны төсвийн жилд төсөвт төвлөрүүлэх хувьцааны ногдол ашгийн орлогыг 10,000.0 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх;
o Монгол Улсын төсөвт 2017 оны төсвийн жилд төвлөрүүлэх ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогыг 7,000.4 сая төгрөгөөр, Төсвийн тогтворжуулалтын сангийн орлогыг 85.4 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэх;
Төсвийн зарлагад хэмнэлтийн зарчмыг баримтална.
1. Бүх шатны төсвийн Ерөнхийлөн захирагч нарын төсвийн багцын бараа үйлчилгээний зардал /цалин хөлс болон бараа үйлчилгээний бусад зардал/-ыг 1.0 хувиар бууруулах, үүнтэй холбоотойгоор төсвийн урсгал зардлыг 27,762.0 сая төгрөгөөр буурууллаа;
2. Төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагааны зардлын үр ашгийг сайжруулах, төсвийн зардлыг хэмнэх, үйл ажиллагааны орлогоо давуулан биелүүлэх идэвх, санаачилгыг бий болгох зорилгоор 1/бүх шатны төсвийн захирагч нарт төсвийн зардлаа хэмнэсэн, үйл ажиллагааны орлогоо давуулсан бол уян хатан захиран зарцуулах эрх олгох; 2/бүтэц зохион байгуулалтыг чиг үүргийн давхардалгүй, төрийн үйлчилгээг иргэдэд үр дүнтэй хүргэх зорилгоор шинэчлэн зохион тогтоох эрхийг олгох;3/төсвийн хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан, байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулж өр төлбөр үүсгэсэн бол ажлаас чөлөөлөх хариуцлага тооцдог байхаар хуулийн төслийг өргөн мэдүүллээ;
3. Иргэдэд хүргэх төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг бууруулахгүй байх статистик, хүн ам зүйн өөрчлөлтөөс шалтгаалан нэмэгдэх нийгмийн хамгаалал, боловсрол, эрүүл мэндийн зардлыг төсөвт тусгалаа;
4. Зөвхөн эрүүл мэнд, боловсрол, мэргэжлийн боловсрол болон онцгой байдлын салбарт иргэдэд хүргэх төрийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой орон тоог төсвийн төсөлд тусгах, бусад аливаа орон тоог нэмэгдүүлэхгүй байхаар тооцлоо;
5. Төсвийн байгууллагын тэвчиж болох зарим урсгал зардлыг 2016 оны тодотголын түвшнээс хэтрүүлэхгүй байх, улмаар салбарын онцлогийг харгалзан 10-100 хувь бууруулсан тухайлбал улс орныг гадаадад төлөөлөх, гадаад харилцааны чиг үүрэг хариуцсан төрийн байгууллагууд буюу Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Улсын Их Хурлын Тамгын газар, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар, Гадаад харилцааны яам болон дипломат төлөөлөгчдийн газруудаасбүх шатны төсвийн байгууллагын гадаад томилолтын зардлыг 100 хувь, тавилгын зардлыг 100 хувь бууруулахаар тооцлоо;
6. Өмнөх онуудад хэрэгжсэн нэг удаагийн шинжтэй, эсвэл хуульд өөрчлөлт орсны улмаас өөрчлөгдөж буй хөтөлбөр арга хэмжээний урсгал зардлыг 2016 оны тодотголтой харьцуулахад 410.0 гаруй тэрбум төгрөгөөр буурууллаа;
Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрийг үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ:
1. Хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах, халдварт болон халдварт бус өвчлөл, эндэгдлийн эрсдэлт хүчин зүйлийг бууруулах, эрүүл идэвхтэй амьдрах хэв маягийг дэмжих “Эрүүл мэндийг дэмжих сан”, “Спортыг дэмжих сан”, “Соёл урлагийг дэмжих” санг тус тус шинэчлэн байгуулж үйл ажиллагааг нь эхлүүлэхээр тооцож төсөвт тусгалаа.
2. Ахмад настай азай буурлууддаа “Насны хишиг” олгох эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх замаар 65-аас дээш настай ахмад настанд Билгийн тооллын хаврын тэргүүн сар-цагаан сар, Үндэсний их баяр наадам, Ардын хувьсгалын ойн баярыг тохиолдуулан насны хишгийг жилд 2 удаа олгоно. Насны хишгийг
§ 65-69 настай ахмад настанд тавин мянган төгрөг;
§ 70-79 настай ахмад настанд наян мянган төгрөг;
§ 80-89 настай ахмад настанд нэг зуун тавин мянган төгрөг;
§ 90 ба түүнээс дээш настай ахмад настанд хоёр зуун тавин мянган төгрөг олгохоор тооцож нийт 20.5 тэрбум төгрөг тусгасан;
3. Их, дээд сургуульд суралцагч оюутны санхүүгийн дарамтыг бууруулах зорилтын хүрээнд шинээр байгуулагдсан “Боловсролын зээлийн сан”-г бэхжүүлэх, үйл ажиллагааг жигдрүүлэх зорилгоор ирэх онд 104.5 тэрбум төгрөгийн зээл олгох эх үүсвэрийг төсвөөс санхүүжүүлнэ;
Үүнээс дэлхийн шилдэг их сургуульд шинээр элсэн суралцагчдад төрөөс сургалтын төлбөрийн зээл олгохтой холбогдуулан нийт 14.5 тэрбум төгрөгийг төсөвт тусгалаа;
4. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын төвүүдийн хувьсах зардлын төсвийг нэг суралцагчид ногдох нормативаар тооцон өмчлөлийн хэлбэр харгалзахгүйгээр олгоход 9 тэрбум төгрөгийг төсөвт тусгав;
Нийгмийн хамгаалал, халамжийн бодлогыг төсвийн нөхцөл байдалтай уялдуулан үргэлжлүүлнэ.
1. Төсвийн боломж, нөөцтэй уялдуулан эдийн засгийн хүндрэлтэй байх төлөвтэй 2017 онд зорилтот бүлгийн өрхөд хүүхдийн мөнгийг үргэлжлүүлэн олгох, 2019 оноос эхлэн бүх хүүхдүүдэд олгож эхлэхээр шийдвэрлэж ирэх онд 161.5 тэрбум төгрөг тусгасан;
2. Хүүхэд харах үйлчилгээний стандарт нөхцөлийг сайжруулан үргэлжлүүлэхээр тооцож 2017 оны төсөвт 5.8 тэрбум төгрөгийг тусгалаа;
Төрийн албан хаагчийн нийгмийн баталгааг тогтвортой үргэлжлүүлнэ.
1. Төрийн албан хаагчдын нийгмийн баталгааг тогтвортой үргэлжлүүлэх зорилтын хүрээнд төрийн албан хаагчийн өндөр насны тэтгэвэрт гарахад олгох нэг удаагийн тэтгэмжтэй холбоотой өмнөх зохицуулалтыг сэргээж ирэх онд тэтгэвэрт гарах төрийн албан хаагчдад олгох тэтгэмжийн зардлыг 89.5 тэрбум төгрөгөөр баталлаа;
2. Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухай хуулиар Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүд болон прокуроруудын цалинг шүүгчийн цалингийн хэмжээтэй уялдуулан нэмэгдүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Прокурорын албан тушаалын цалингийн хэмжээг шүүгчийн үндсэн цалингийн 65 хувьтай дүйцэхүйц түвшинд байхаар шинэчлэн тогтоож, “Прокурорын байгууллагын албан тушаалын цалингийн хэмжээг шинэчлэн тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолоор баталлаа. Ингэснээр улсын ерөнхий прокурорын газар, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн прокуроруудын цалингийн хэмжээг 1,730-2,211 сая төгрөг байхаар албан тушаал бүрээр тогтоож 2017 оны төсөвт 9.5 тэрбум төгрөг тусгасан;
3. Үндсэн хуулийн цэцийн даргын албан тушаалын цалингийн хэмжээг Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгчийн цалингийн хэмжээтэй адил байхаар 3.3 сая төгрөгөөр, Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүдийн цалингийн хэмжээг 3.250 сая төгрөгөөр тус тус тогтоож, “Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн дарга, гишүүний албан тушаалын цалингийн хэмжээг тогтоох тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолоор баталсан. Ингэснээр Үндсэн хуулийн цэцийн даргын 2017 оны төсөвт нэмж шаардагдах 341.8 сая төгрөгийг цалингийн зардалд тусгалаа;
Төсвийн хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг нэмэгдүүлнэ.
1. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг нэмэгдүүлж, шинэ төсөл, арга хэмжээ эхлүүлэхгүй байх, шилжих ажлуудын санхүүжилтийг гүйцэтгэлтэй нь уялдуулан хойшлуулах, эсвэл бүрэн тусгах, өмнөх жилүүдэд эхэлсэн боловч орхигдсон ажлуудыг дуусгах, зайлшгүй шаардлагатай боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын их засвар, тоног, төхөөрөмжийн зардал болон Улаанбаатар хотын аваарын хэмжээнд хүрсэн дулааны гол магистраль шугамын засварын хөрөнгийг тусгалаа;
2. Ирэх жилүүдэд "Барих-Шилжүүлэх" концессын төрлөөр шинээр төсөл, арга хэмжээний гэрээ байгуулахгүй байх, улсын болон орон нутгийн төсвөөс эргэн төлөх үүрэг шинээр үүсгэхгүй байх, одоо хэрэгжиж байгаа "Барих-Шилжүүлэх" төрлийн концессын гэрээний хэрэгжилтийг шалгаж, хэрэгжиж эхлээгүй төсөл, аргах хэмжээг зогсоох, улсын болон орон нутгийн төсөвт төлбөрийн ачаалал үүсгэхгүйгээр концессын бусад төрлөөр хэрэгжүүлж ажиллана;
3. УИХ-ын 2016 оны 47 дугаар тогтоолын дагуу улсын төсөв болон Хөгжлийн банкнаас эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй хөрөнгө оруулалтын төсөл арга хэмжээний санхүүжүүлж чадаагүй үлдэгдэл, "Барих-шилжүүлэх" концессын гэрээний эргэн төлөлт, шүүхийн шийдвэрээр олгох санхүүжилтийг 2017 оноос эхлэн векселиэр баталгаажуулахгүй байхаар тогтлоо;
Төсвийнтогтворжуулалтын сангийн эх үүсвэрийг ашиглан төсвийн тэнцлийг сайжруулна.
1. Төсвийн тогтворжуулалтын сангийн хуримтлагдсан үлдэгдэл болох 329.7 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг төсвийн алдагдлыг нөхөхөд ашиглаж Засгийн газрын гаргах үнэт цаасны дүнг бууруулахаар тооцлоо;
2. Гадаадын зээл, тусламжийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх, эдийн засгийн үр ашигтай төслүүдэд санхүүжилт хийх замаар эдийн засгийн өсөлтийг дэмжих, төсвийн алдагдлыг нөхөх зорилгоор гаргах дотоод бондын хэмжээг бууруулах, өрийн удирдлагын оновчтой арга хэрэгслийг хэрэгжүүлэх замаар хүүгийн зардлыг өмнөх оны түвшнээс бууруулахаар тооцлоо.
Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухайн хуулийг дагалдан гарсан хуулийн өөрчлөлтүүд, Улсын Их Хурлын тогтоолуудын талаар:
Улсын Их Хурлаас Монгол Улсын 2017 оны төсвийн тухай хуулийг хэлэлцэн батлахдаа төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх, зарлагын үр ашгийг сайжруулж, төсвийн алдагдлыг бууруулах, иргэдийн нийгмийн баталгааг сайжруулах, Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхлэх зорилгоор зарим хууль, УИХ-ын тогтоолыг хамтад нь баталлаа.
Төрийн албан хаагчийн тэтгэвэрт гарахад нь олгох тэтгэмжийг хүрсэн түвшнээс нь бууруулахгүй буюу төрд ажилласан жилтэй нь уялдуулан 36 хүртэл сарын цалинтай тэнцэх тэтгэмжийг олгохтой холбоотой зохицуулалтуудыг Төрийн албаны тухай хууль, Авлигын эсрэг хууль, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хууль, Малын эрүүл мэнд, удмын сангийн тухай хууль, Шинжлэх ухаан технологийн тухай хуулиудад өөрчлөлт оруулах тухай хуулиуд тусгав.
Төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагааны зардлын үр ашгийг сайжруулах зорилгоор төсвийн шат шатны захирагч нарт эрхэлсэн салбар, яам, агентлаг, байгууллагын батлагдсан төсөв, орон тооны хязгаартаа багтаан бүтэц зохион байгуулалтын өөрчлөлт хийх эрхийг олгох, мөн бүтцийн өөрчлөлтийн улмаас орон тоо бууруулж цалингийн санг, тогтмол зардал гэх мэт хэмнэсэн зардал, үндсэн үйл ажиллагааны нэмэлт орлогоо төсвийн жил дотроо уян хатан зарцуулах эрхийн хамт олгох зохицуулалтыг Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар баталлаа. Энэхүү уян хатан зохицуулалт нь төсөв захирагч нарт удирдлагын оновчтой шийдвэр гаргаж төсвөө үр ашигтай зарцуулах сонирхол бий болгохын зэрэгцээ төсвийн хүндрэлтэй үед үйл ажиллагаанд дутагдаж байгаа бусад зардлаа уян хатан санхүүжүүлэх, ажилтнуудынхаа үр дүнгийн урамшуулал болон нийгмийн баталгааг сайжруулах боломжийг давхар нээж өгч байна.
Хүний хөгжил сангийн тухай хууль болон Хүний хөгжил сангийн төсөв 2017 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хүчингүй болж байгаатай холбогдуулан хүүхдийн мөнгийг зорилтод бүлгийн өрхүүдэд бэлэн мөнгөөр нийгмийн халамжийн сангаас олгох, үлдэх хүүхдүүдийн мөнгийг 2019 оноос нөхөн олгох, үүнд шаардагдах эх үүсвэрийг Засгийн газар тухай бүрд бонд гарган банканд хадгаламжаар байршуулах болсонтой холбогдуулан Нийгмийн халамжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль, Хүүхдийн мөнгөний талаар авах зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоол батлав. Мөн Хүүхэд харах үйлчилгээний тухай хуулийг ирэх оноос үргэлжлүүлэн олгохоор боллоо.
Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан нийгмийн салбарын зарим зорилт, арга хэмжээг төсвийн боломжтой уялдуулан үе шаттай хэрэгжүүлж эхлэх зорилгоор “Эрүүл мэндийг дэмжих сан”, “Спортыг дэмжих сан”-г шинээр байгуулж, үйл ажиллагааг нь эхлүүлэх, мөн Соёл урлагийг дэмжих санг шинэчлэн зохион байгуулахаар Засгийн газрын тусгай сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулав
Төрийн өмчийг 2015-2016 онд хувьчлах, өөрчлөн байгуулах үндсэн чиглэлийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх, прокурорын байгууллагын албан хаагчид болон Үндсэн хуулийн цэцийн дарга, гишүүдийн албан тушаалын цалингийн хэмжээг шүүхийн шүүгчдийн цалингийн түвшинд хүргэж нэмэх тогтоолыг УИХ батлав.
