Догдолсон сэтгэлээр нэгнээ хүлээж бялхсан хөөрөөр нэгэнтэйгээ уулзаж байгаа эдгээр хүмүүс бол нэг ангийнхан. Тэртээ 1968 онд Увс аймгийн 10 жилийг төгссөн тэд 50 жилийн дараа ийнхүү уулзаж байгаа нь энэ юм. Хэдий нас нь хэлбийж, нүүрэндээ үрчлээ суусан ч 50 жилийн өмнөх тэр л үе шигээ цовоо сэргэлэн, дэггүй жаалууд яг л хэвээрээ хөөрцөглөн байна.

-Алив ээ зургаа авахуулъя хэмээн биенээ уриалах нэг хаврынхан.

-Зураг их авахуулахаар нас богиносдог гэсэн  хэмээн тоглоом хийх ангийн андууд.

Тэртээ хавар өнөр өтгөн 74-үүл төгссөн тэдний дотроос бидний мэдэх олон гавьяат, нийгмийн зүтгэлтэн буй аж. Тухайлбал, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ц.Пунсаа, Хүний гавьяат их эмч Н.Батбаяр, Хөдөлмөрийн гавьяат зүтгэлтэн, УИХ-ын гишүүн асан О.Шаалуу зэргээс гадна шинжлэх ухааны доктор, профессор ес, төрийн дээд одон медалиар 40 орчим, салбарын тэргүүнээр 50 гаруй хүн тус тус шагнагджээ. Эргээд харахад бахархам түүхтэй, уузаад яриахад хэлэх үгтэй ангийхантай таарсан юм.

“Сүхбаатарын талбай дээр цөмөөрөө цуглараад уулзсан чинь бүр л нэг жаахан, аравдугаар ангиа төгсөж байсан дэврүүн хүүхэд насандаа ирчихсэн юм шиг л байна. Ер нь дунд сургуульд хамт байсан хүүхдүүд чинь тэр л үеийн дурсамж, дүр төрхөөрөө харагддаг юм байна. Яриа хөөрөө ч гэсэн нас ахиад, намба суусан хүний зан аашаар биш хүүхэд насны л тэр үеийн яриагаар харилцаж байна” гэж СУИС-ийн харьяа Радио телевизийн дээд сургуулийн багш, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ц.Пунсаа дурсаж байлаа.

Мөн тэрбээр “Хүн заавал гавьяа шагнал авахдаа биш тухайн ажил хөдөлмөр, мэргэжлээрээ салбартаа, хэсэгтээ үр дүнтэй ажиллах нь чухал. Зарим нь шагнагдсан, шагнагдаагүй ч, тэр хэмжээнд хүрсэн хүн ч байна” хэмээн хуучилсан юм.

Боловсролын тэргүүний ажилтан С.Алимаа “50 жил гэдэг бол их хугацаа. Мөн эл түүх, дурсамж гээд эргээд бодоход асар үнэ цэнэтэй санагдаж байна. Урьд шөнө гэгэлзээд бараг нойргүй хоносон. Бид олон сайхан дурсамжуудтай. Тухайлбал, хичээлд анхааралгүй суусан надаас барилгын хичээл заадаг байсан казах багш “Алимаа шохой ямар өнгөтэй билээ” хэмээн асууж байсан юм. Үүнийг Базар уулзах тоолонд дан ярьж шоолно.

Бид ангиараа Түргэн сум руу 30-40 км алхаж очдог байлаа. Манай ангид хоёр гуравхан халх хүүхэд байсан тэдний нэг нь би. Бусад нь өөр ястан, би тэднийхээ зарим үгийг ойлгодоггүй байж билээ. Тэгээд л ойлголцох гэж гадаад хүн аятай орчуулагч авахаас наана юм болдог байлаа шүү дээ. Их сайхан байна, найзууддаа болон үр хүүхдүүд нь хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсье” хэмээн доголон нулимстай намайг ширтэн мишээж байсан нь одоо ч тод харагдаж байна.

“Бидний нөхөрлөл эдүгэээгээс 52 жилийн тэртээ эхэлсэн түүхтэй. Ерөнхий боловсролцын сургуулийн долдугаар анги төгссөн хүүхдүүд бид Улаангомын төвийн арван жилийн сургуулийн наймдугаар ангид элсэн орсноор нэг ангийхан болсон. 1968 онд аравдугаар анги төгсөж, өөр өөрсдийн хүсэл тэмүүлэлдээ хөтлөгдөн, ажил амьдралын замаа сонгоцгоож байснаас хойш тавин хавар солигдож, бид аль хэдийн ахмадууд болжээ. Дунд сургууль бидний ирээдүйд хэн байхыг тодорхойлдог гэдгийг манайхан сайн ойлгодог байсан. Багш нарын сургаснаар “Мэдлэг чадвар бидний ертөнцийг өөрчилж, үзэл бодол бидний хандлагад нөлөөлж, хандлага бол бидний нэг насны амьдралыг тодорхойлдог” гэдгийг бид хүүхэд байхаасаа мэддэг болсон. Тиймээс ачит багш нарынхаа ач буянаар бид чинь сурсан эрдэмтэй, хийсэн ажилтай, бахархах хамт олонтой, хэлэх үгтэй хүмүүс болсон” хэмээн УИХ-ын гишүүн асан О.Шаалуу найзуудтайгаа хуучлав.

“Арван жилийн сургуульд байсан үе миний хамгийн сайхан алтан үе минь байж дээ. “Чанга” Төмөр, Даваасамбуу нар багшид их зэмлүүлнэ. Ангийн багш бол хүний төлөө, ажилсаг хүн байлаа. Наймдугаар ангид сургуулийн паар хөлдөөд багш нар маань пялникаар гэсгээдэг бид гэссэн усыг хувингаар зөөж асгадаг байлаа. Би нэг орой зөөж байгаад залхуу хүрээд ширээн доогуур нуугдаад унтаж байгаад багшдаа баригдаж зэмлүүлж байж билээ” хэмээн ангийн дарга Г.Батнасан дурслаа. Тэрбээр мөн ангийнхандаа хандаж эрүүл байгаарай. Та нар минь хийдгээ хийгээд улсдаа үнэлүүлсэн, олон сайхан хүүхдүүдийг зөв хүмүүжүүлсэн айл гэр болгоод гаргасан ач зээ нарынхаа сайн сайхныг хараад байж байна баяртай бас гунигтай ширтсээр ангийхнаа зоригжуулж байв.

Б.Бямбаа “Тавин жилийн дурсамжаа дэлгэж байгаа энэ үед бидэнтэй хамт байхгүй, биднээс алсран холдсон олон сайн нөхдүүд бий. Тухайлбал, улсын начин Даваасамбуу ангийн дарга байлаа. Бидний өмнөөс хариуцлага хүлээнэ, багшид их загнуулна. Одоо бурхны оронд одсон доо хөөрхий. Ангийнхандаа зориулаад хэдэн мөрт уншъя.

Хайрт найзууд минь хамгийн түрүүнд ханийгаа магтан дуулж бай

Холоо нисээд явчхаас нь өмнө харамсахааргүйгээр магтан дуул

Гэгээн дуртгалын санан санатал гэргийн тухай дууг нь дуулж өгөө найз нар минь

Алдрайхан үрсийг нь санан санатал нь аавын тухай дууг нь аялж өгөө найзууд минь

Миний найз нарын нэг нь ч гэсэн ханийгаа магтан магтан дуулж байвал

Мунхаг миний дутууг нөхөж байгаа нь тэр ээ

Муу сайн найз нартаа би захиж байгаан нь энэ ээ хэмээн амьдралын мөнх бусыг үзүүлсэн 24 найзыгаа дурсаж, ийнхүү мөртийг уншин “Амьддаа хань, найз нөхөд, ойр дотныхоо хүмүүсийг хайрлан, дээдэлж явах”-ыг хүсч байв.

“Т.Доржсүрэн маань их алиа хүүхэд байж билээ. Нэг өдөр хөмсгөө хусчхаад сармагчин болж байна гээд л биднийг хөгжөөж байж байлаа. Манай ангийнхан их хамтач ангидаа парламент хуралдуулж байна гэж бид оройжин сууж хуралддаг байлаа. Хичээлийн дараа гэрийн даалгавраа хамт хийнэ. Орчлон дэлхийн цаг үеийн байдал, хүмүүсийн амьдралын тухай, хайр дурлалын тухай гэх мэтчилэн янз бүрийн сэдвээр мэтгэлцэн ярилцдаг байсан нь одоо ч санаанд байна. Үүгээрээ би үргэлж бахархаж явдаг” хэмээн Ардын боловсролын тэргүүний ажилтан Ц.Эрхэмбаяр ярьсан юм.

Намар болоход хөдөө орон нутгаас зорин ирэх зочид, гийчид ихэсдэг нь төв талбайн хүний хөдөлгөөнөөс илхэнээ харагдана. Гэхдээ энэ дундаас тавин жилийн дараа томоогүй гэнэн насаатайгаа учирч буй тэднээс өөр аз жаргалтай хүн үгүй байлаа. 

Р.Хишигжаргал