Турк Улсад сурдаг найз маань нэгэн бичлэг явуулж эндэхийн бүхий л телевиз, сайтуудаар цацагдлаа. Манай Улсын ерөнхий сайд юу гээд хэлчихсэн юм бэ дээ гэж гайхсан асуулт асуулаа.
Уг бичлэгийг үзвэл ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг “Манай Турк Улсын иргэд эцэг өвгөдийнхөө нутагт чөлөөтэй ирэх боломж нөхцөл бүрдэж байгаа”, “Манай Турк Улсын иргэд болбол Монгол Улсыг сонирхож биш зорьж ирнэ, энэ үүд хаалга улам нээлттэй болж байгаа” хэмээн залж байх юм. Манайхан энэ үгийнх нь өөг анзаараагүй байхад Туркчууд анзаарчихаад баярлаж байна.

Бүхэл бүтэн тусгаар тогтносон, бие даасан Монгол Улсын ерөнхий сайд “Манай Турк Улс” гэж хэлж болж байна уу? Тэгсэн мөртлөө “Манай Монгол Улс” гэж хэлж чадахгүй байна. Туркийг болохоор “Манай Улс” гэж хэлчихээд Монголоо болохоор “Монгол Улс” гэж хэлж яаж чадаж байнаа айн.
За энэ ч яахав алдлаа гэж бодоход “Манай Турк Улсын иргэд эцэг өвгөдийнхөө нутагт чөлөөтэй ирэх боломж нөхцөл бүрдэж байгаа”. Энэ одоо юу гэж хэлэх гэсэн, ямар утга санаа илэрхийлэх гээд байна вэ? Би Монголын газар нутгийг ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг шиг Туркийн өвөг дээдсийн нутаг гэж үнэхээр хэлж чадахгүй нь, уучлаарай. Би ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг Монголын үндэсний язгуур эрх ашиг, тусгаар тогтнолд нөлөөлөх үг хэллээ гэж бодож байна. Түүний хэлсэн энэ ноцтой үгний дэргэд МАН-ын дарга Ө.Энхтүвшингийн “мах 1200” гэдэг бол үнэхээр асуудал биш. Учруулах хор хохирол, агуулга мөн чанараараа юу ч биш. Хальтраад хэлсэн үг.
Ийм үг хэлснийхээ төлөө ерөнхий сайд, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүн Н.Алтанхуяг ард түмнээсээ албан ёсоор уучлал гуйх ёстой. Тэр яагаад өөр улсыг болохоор “Манай Улс” гэж хэлчихээд өөрийнхөө улсыг болохоор хэлж чадахгүй байна.
Эсвэл түүнийг хамаагүй юм ярьдаг, анзаараггүй, ил задгай бодлогогүйг нь далимдуулаад зарим нэгэн хүмүүс зориуд ийм үг бэлдэж хэлүүлээд дараа нь Туркд шоу хийв үү? Тэрээр цаас харж байгаад л хоёронтоо “Манай Турк” гэж хэллээ. Бүр өвөг дээдсийнхээ нутагт “сонирхоод биш зориод ир” гэж уриаллаа. Ерөнхий сайдынхаа нэр төрд халдаж гүтгэж байна гэж эргэлзвэл доорх бичлэгийг үзэж дүгнэлт хийнэ үү.
Түүний үгийг хэн бэлдсэн бэ? Холбогдох байгууллагуудаас нь үүнийг шалгахыг ард түмэн шаардах эрхтэй. Ийм хариуцлагагүй үг хэлснийх нь төлөө түүний ажлын алба бас ард түмнээсээ уучлал гуйх ёстой. Тэрээр ажил ихтэй учир ямарч бэлтгэлгүй шууд хараад уншчихсан байж мэднэ. Ийм үг бэлдэж өгдөг ямар гадаад бодлогын зөвлөх байна вэ? Түүнд бас хариуцлага тооцох ёстой. Ерөнхий сайдын хэлэх үгийн суурийг бэлдэж өгөх ёстой бас хянах үүрэгтэй Засгийн газрын гадаад харилцаа хариуцсан реферэнтүүд юу хийж байна вэ? Гадаад харилцааны яам, Турkийг хариуцсан газрын захирал, мэргэжилтнүүд бас юу хийж байна бэ? Энэ бүх хүмүүс ерөнхий сайдаараа ийм хариуцлагагүй үг хэлүүлснийхээ төлөө хариуцлага хүлээх ёстой субьеkтүүд мөнөөсөө мөн билээ.
Ер нь сүүлийн үед МАН ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг огцруулах олон үндэслэлийг дурдаж УИХ-д асуудлыг өргөн барьсан. Үнэндээ бол тэдгээр асуудлууд энэ хэлсэн үгнийх нь дэргэд жижиг зүйлс. Яагаад гэвэл Н.Алтанхуяг гадаад орныг ард түмнийхээ өмнө “Манай Улс” гэж ил тод зарлаж байна. Монголын газар нутгийг тэдний өвөг дээдсийнх мөн гэж хүлээн зөвшөөрч зорьж ирэхийг уриалан дуудаж байна. Үндсэндээ Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бие даасан, бүрэн бүтэн байдал язгуур эрх ашгийг хөндсөн үгийг хэлсэн гэж ойлгогдохоор байна. Үндэсний Аюулгүй байдлын зөвлөлийн гишүүн, төрийн өндөрлөгийнх нь амнаас байтугай жирийн малчин ингэж хэлэхгүй дээ. Энэ бол түүнийг огцруулах хангалттай том үндэслэл бас шалтгаан.
Ирэх долоо хоногт огцруулах асуудлыг УИХ албан ёсоор хэлэлцэхэд гишүүд түүнээс яагаад “Манай Турк Улс” гэж удаа дараа зарлаж, Монголын газар нутгийг тэдний өвөг дээдсийнх хэмээн хэлж зорьж ирэхийг уриалсных нь учрыг сайн асуух ёстой.
Би түүхч биш. Гэхдээ дунд сургуулийн түүхийн хичээлээ эргэн санавал одоогийн Туркийн өвөг дээдэс болох Түрэг Улс бол Монгол нутгийн нэг хэсэгт түр хугацаанд оршин тогтнож байсан нүүдэлчийн аймгуудын нэг л дээ. Гэхдээ тэр газар нутаг нь тэднийх биш гэдэгийг түүхийн олон баримтаар нотолж болно.
Тухайлал МЭӨ IV зуунд Монголчуудын өвөг дээдэс болох Хүннү гүрэн үүсэн бий болж баруун зүгтээ Түрэгстан, зүүн зүгтээ Хянганы нуруу, хойд зүгт Байгаль нуур, өмнө зүгт Цагаан хэрэмд тулсан өргөн уудам газар нутгийг эзлэн оршиж байсан түүхэн төрт улс байсан. Түүнээс хойш энэ уудам нутгийн зарим хэсэгт нь Сяньби, Нирун, Жужан, Түрэг, Уйгар гээд олон улсууд өөрсдийн төрөө тогтоож байсан. Хожим олон жижиг ханилаг аймгуудыг нэгтгэсэн Их Монгол Улс Хүннү дээдсийнхээ газар нутагт байгуулагдсан.
Өөрөөр хэлбэл монголын энэ нутаг бүр анхнаасаа Хүннүгийн гал голомт байсан. Харин тодорхой хугацаанд  нүүдэлчин аймгууд зөрчилдөж байхад Хүннүгийн бүрэлдэхүүнд орохоор Алтай орчмоос нүүдэллэн ирсэн Түрэг нэг хэсэгт нь оршин тогтнож, Жужан улсын дархадын үүргийг гүйцэтгэж, хожим хоёр хэсэгт хуваагдан Уйгар аймгуудад эзлэгдэн бүрэн мөхсөн юм.
Гэхдээ Түрэгүүдийг түүх соёлын хөшөө дурсгал, хирэгсүүр бунхан монгол нутгаас нилээд олддог. Энэ чиглэлийн судалгаа шинжилгээ ч эрчимтэй хөгжиж байгааг үгүйсгэж болохгүй.
Ийм илэрхий түүх байхад илт бодлогогүй үг хэлсэн ерөнхий сайд ард түмнээсээ уучлал гуйхад ч багадахаар боллоо.
Ерөнхий сайдын "Манай Турк" гэсэн бичлэгийг энд дарж үзнэ үү