Тавантолгой, Оюутолгойн ордуудыг олборлоход их хэмжээний ус хэрэгтэй. Тэд энэ хэрэгцээгээ гүний усаар хангах юм. Эрдэнэс-Тавантолгойн орд усны хэрэгцээгээ Балгасын улаан нуурын усны орд газраас авах бол Оюутолгой ордын хувьд гүний хоолойгоос усаа татна. Харин усыг энэ хэвээр ашигласаар байвал Өмнөговь аймаг гурван жилийн дараа усгүй болох эрсдэлтэй учраас усны хайгуул судалгааг нарийвчлан хийх шаардлагатайг усны мэргэжилтнүүд анхааруулсаар байгаа ч өнөөг хүртэл тоймтой шинэ судалгааг хийгээгүй л байна.

    “Оюу Толгой” ордыг ашиглахад нэг жилд 27.4 сая м3 ус хэрэглэж болно гэж Монголын эрх бүхий байгууллагаас зөвшөөрөл өгсөн байдаг. Ингэхдээ бид Монголын говийн онцлогыг харгалзаж үзэх ёстой. Говийн усны ууршилт өндөр, өөрөө өөрийгөө тэтгэх боломж нь тааруу, хур тунадас багатай зон буюу бүс нутаг юм. Эрдэмтдийн тооцоолсноор манай говь нутагт 40,000 жил хуримтлагдсан усны хэмжээгээр жилд 35.4 сая м3 ус ашиглаж болно гэсэн тооцоо байдаг. Гэтэл “Оюу Толгой” компани өнөөдөр дангаараа энэ тоог хэд дахин давуулан ашиглах тооцоо гараад байна. “Оюу Толгой” компанийн зүгээс энэ талаар тайлбарлахдаа “Эхний ээлжинд хоногт 110,000 тонн хүдэр баяжуулна. Цаашлаад бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж эхэлбэл хоногт 150,000 тонн хүдэр баяжуулна” гэж ярьж байсан билээ.  Харин тэдний  хэлж буй тоон дээр үндэслээд Монголын эрдэмтэд доорх тооцоог гаргажээ. 

Үүнийг хүснэгтээр үзүүлвэл



    Энэхүү хүснэгтээс харвал тус компани нь өөрт ноогдсон усны хэмжээнээс даруй 2-3 дахин ихийг ашиглах дүр зураг харагдаж байна. Тэгэхээр үүнийг хэн баталгаажуулж, хянаж байна вэ?

    Тухайлбал тус компани ус ашиглахтай холбоотой ямар стандартуудыг баримтлаж байна вэ?. Стандартуудыг бүрэн дагаж, мөрдөж байгаа эсэх талаар хяналт, тавьж шалгаж байгаа зүйл огт алга гэж учир мэдэх хүмүүс ярьдаг. Хэрвээ Оюутолгой компани дампуурах эсвэл тухайн уурхайг орхин гарсан тохиолдолд устай холбоотой бүх асуудал ард иргэдийн нуруун дээр ирнэ. Олон улсын жишээнээс харахад гүний хоолойн усыг олон жил ашиглах нь тухайн нутгийн болон иргэдийн усны хэрэгцээнд маш сөрөг үр дагавартай байдаг байна. Уул уурхайн компаниуд гүний хоолойн усыг хэрэглэж байгаа бол нөхөн сэргээлтэд зориулж ихээхэн хэмжээний мөнгийг тухайн улсын банкинд байршуулдаг байна. Гэсэн ч гүний хоолойг нөхөн сэргээх явдал нь нэгээс хоёр жил  бус 100, 200 жилээр яригддаг асуудал тул энэ мөнгө нь хангалтгүй байдаг аж. Тиймээс устай холбоотой хүндхэн асуудлууд нөгөө л нутгийн уугуул иргэдийн эсвэл тухайн улсын нуруун дээр том ачаа болон үлддэг байна.

    Усыг хэмнэж ашиглах нь уул уурхайн компаниудын гол зорилго байх ёстой. Гэтэл тус компани энэ хэвээр олборлолтоо үргэлжлүүлсээр байвал Өмнөговьчууд гурван жилийн дараа усгүй болно гэж усны томоохон судлаачид одоог хүртэл сануулж байгаа юм. "Оюу Толгой" компани нь 20%-ийн алдагдалтай, 80%-ийг нь дахин ашиглаж байгаа гэж хэлж байгаа ч Монголын зарим эрдэмтдийн тооцоолсноор энэ нь яг эсрэгээрээ байна. Нэгэнт монгол эрдэмтэд болон "Оюу Толгой" компанийн тооцоо зөрж байгаа энэ тохиолдолд дахин аудитын буюу усны шинжээч, судлаачдыг томилон үүнийг нэг мөр тодорхой болгох ёстой юм.

 Ашигт малтмал, уул уурхайн  байгальд сөрөг нөлөөлөл багатай хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхэд усны асуудлаа хэрхэн шийдвэрлэж чадсанаар тодорхойлогдоно. Усыг хаана зүй зохистой хэрэглэж, нөхөн сэргээлт хийж байна тэнд ашигт малтмалын эрх зүйн таатай орчин бий болж Монгол Улсад, монголчуудад шинэ хөгжил, дэвшил ирэх учиртайг бид мартаж боломгүй.