Б.Дамдинсүрэнгийн “Учиртай гурван толгой” дуурийг ирэх ням гаригийн 17:00 цагт УДБЭТ-ын тайзнаа тоглох гэж байна. Монголын сонгодог гэгддэг уг дуурийн цомнолыг Д.Нацагдорж бичиж байжээ. Ирэх амралтын өдөр тоглогдох “Учиртай гурван толгой” дуурийн ерөнхий найруулагчаар Л.Эрдэнэбулган ажиллаж УГЗ, Н.Туулайхүү удирдахаар болжээ.Манай тайзнаа анх 1934 онд дуулалт жүжгийн хэлбэрээр Д.Намдаг найруулан тавьж байсан юм.


«Учиртай гурван толгой» ямар хувь заяатай бvтээл вэ, анх хэрхэн яаж төрсөн тухай төрийн хошой шагналт Донровын Намдаг сэрvvн тунгалаг ахуйдаа ийн дурсан бичжээ.

1934 оны хавар, гудамжны шороо дээр дороо орон бужигнасан нэгэн зэврvvн өдөр би Улсын төв театрын «Бөмбөгөр ногоон» гэж алдаршсан байшингаас гарангуутаа нөхөр Нацагдоржийнх руу явлаа.

Уг нь би Нацагдоржийнхоор бишгvй ордог байсан атал сvvлийн бvтэн жил ер ороогvй аж. Энэ зуур Нацагдорж Нина гэдэг орос хvvхэнтэй ханилж, өөр газар шилжин суусан байлаа.
Нацагдорж ном дэвтрvvд ба бичиг цаас овоолсон хоолны ширээний хажууд юм бичиж сууснаа орхин «Наяа» гэж намайг дуудан угтаж ширээнийхээ нөгөөтэй суулгав. Тасалгаан дахь өөр бусад сав шургуулга мэт дээр мөн л ном судар, бичиг цаас овоолгоостой. Yзтэл орон сууц багадаж, vзэх судлах, хийж бvтээх зэрэгт дарагдаад байгаа нь илэрхий. Гэтэл би бас өөрт нь ажил нэмэх санаатай яваа.

Зохиолгvй байгаа зовлонгоо тоочсоныг Нацагдорж маань анхааралтайгаар сонсож, сэтгэл хуваалцав. Дараа нь гаргах жvжигтэй болгож өгөхийг гуйсны минь хариуд vгvй гэж хэлж чадахгvй хvлээн авлаа. Иймд бид тэр дорхноо чухам юун тухай хэрхэн бичих рvvгээ яаран оров. Нацагдоржид нэгэн аялгуутай эмгэнэлт зvйл бичих сэдэв бий аж. Тэгээд автономатын vед vзэсгэлэн сайхнаараа дуунд гарсан Юндэн гөөгөө гэдэг хvний бодит амьдралд тохиолдсон зvйлсийг ярив. Yvнийг нь би сонирхон тайзан дээр хэрхэн тохируулах талаар арга ухаан сийлэхийг бодно. Юу юуны урьд эмх замбараатай, маш цөөн хvмvvсийн дунд эргэлдvvлэхийг л эрхэмлэнэ. Энэ бодлыг Нацагдорж зөвшөөрөхийнхөө зэрэгцээгээр, vндэсний аялгуут жvжгийг бий болгох явдалд зохистой шинэ хэлбэр бий болгохыг эрмэлзэв. Гэтэл энэ vед ая дуу зохиох мэргэжлийн хvн байтугай нот мэдэх хvн бараг байхгvй шахам байсан цаг. Гэлээ ч бид оролдох нь чухал гэж vзэн хоёр цаг хэртэй харилцан ярилцсаны vр дvнд, нэгэн жvжгийн төлөвлөгөөг бvрэн боловсруулан гаргаж амжив.

Энэ бол анхны «Учиртай гурван толгой». Бvх vйл явдал Юндэн, Нансалмаа, Балган, Хоролмаа нарын хооронд болсон янаг амрагийн эмгэнэлт явдал бөгөөд vvнээ бид хөдөө талын гурван бяцхан толгойн дунд эргэлдүүлэв.