Монголбанкны Олон нийтийн боловсрол, мэдээллийн төвийн ахлах эдийн засагч Б.Түмэнцэнгэлтэй сүүлийн үед олны анхаарлыг татаж байгаа цахим мөнгө, криптовалютын талаар ярилцлаа.
Сүүлийн үед криптовалют буюу нэг төрлийн электрон мөнгө олны анхаарлыг татаж байна. Тэр дундаас Биткойн яагаад ингэж ярианы сэдэв болж байна вэ?
Олон хүн Биткойныг сонирхож байгаа нь ерөөсөө л үнийн огцом өсөлттэй холбоотой. Нэг Биткойны үнэ жил хүрэхгүй хугацаанд 4 нугарсан шүү дээ. 9-р сарын эхээр $5000 ам.доллар давсан нь нэг унци алтнаас даруй 4 дахин үнэтэй болчихсон гэсэн үг. Иймд Биткойныг мөнгөө богино хугацаанд хялбар аргаар өсгөчих боломж гэж харж буй хүмүүс цөөнгүй байв. Улмаар Биткойн мэтийн электрон мөнгийг хэрхэн худалдаж авах вэ, эсвэл яаж олборлох вэ, гүйлгээ хийхэд найдвартай юу, төлбөр тооцоог нь хүссэн газруудад нь хүлээн зөвшөөрөх болов уу, эргээд мөнгөө яаж гаргаж авах вэ гэх мэт асуултууд их сонирхол татаж байх шиг байна. Харин нѳгѳѳ талаар, Биткойн үнэхээр баталгаатай төлбөрийн хэрэгсэл байж чадах уу, үнэ цэнээ хадгалж чадах хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэл байж чадах уу гэдэг эргэлзээ ч бас хөндөгдөж байна.
Электрон мөнгө нэлээд шинэлэг сэдэв учраас магадгүй ер нь электрон мөнгө гэж яг юу болох талаар, давуу болон сул талуудынх нь талаар манай уншигчдад танилцуулбал?
Юуны өмнө мөнгө биет бус буюу электрон хэлбэртэй болсон нь тийм ч цоо шинэ зүйл биш гэдгийг онцлох нь зүйтэй болов уу. Жишээ нь, таны цалингийн картанд байгаа мөнгө л гэхэд электрон мөнгөний нэг төрөл гэж хэлж болно. Нэг сонирхолтой статистик дурьдахад, Монголын эдийн засагт ойролцоогоор 890 тэрбум төгрөг бэлнээр эргэлдэж байгаа нь нийт мөнгөний нийлүүлэлтийн ердөө 6% гаруйг л эзэлж байна. Харин үлдсэн нь бэлэн бус хэлбэрт буюу санхүүгийн байгууллагуудын компьютерийн санах ойд электрон хэлбэрээр оршиж буй. Ер нь дэлхийн хандлага, ялангуяа хөгжсөн орнуудын чиг хандлага ийм болсон. Британид иргэд, ААН-уудын эзэмшиж буй мөнгөний ердөө 4% нь л бэлэн дэвсгэртүүд байна гэдгийг Английн төв банк мэдээлж байх жишээтэй. Тэгэхээр мэдээллийн технологи, санхүүгийн зах зээлийн хөгжилтэй холбоотойгоор орчин үеийн эдийн засагт ихэнх мөнгө аль хэдийн бэлэн бусаар, электрон хэлбэрээр хадгалагддаг болчихсон гэж ойлгож болно. Бэлэн мөнгөний хэрэглээ ийнхүү буурснаар мөнгөө хаях гээх эрсдэлүүд буурах, шилжүүлэг хийхэд зарцуулах цагийг хэмнэх зэрэг давуу талтай. Түүнчлэн, мөнгө бэлэн бус хэлбэрт байх нь нийт эдийн засгийн хэмжээнд маш их зардлыг хэмнэдэг. Жишээ нь, хөгжсөн орнуудын хувьд бэлэн мөнгийг үйлдвэрлэхээс эхлээд хадгалах, тээвэрлэх, эцэст нь бохирдож муудсан үед нь устгах хүртэлх дамжлагад гардаг зардал нь жилдээ ДНБ-ийн 2%-тай тэнцдэг бол хөгжиж буй орны хувьд энэхүү үзүүлэлт 7%-д хүрдэг гэсэн тооцоо бий.
Тэгвэл сүүлийн үед гол ярианы сэдэв болоод байгаа Биткойн юугаараа өөр, тийм шинэлэг зүйл вэ?
Биткойн мэтийн электрон мөнгийг болохоор криптовалют гээд байгаа. Криптовалют бол нэлээд шинэлэг зүйл юм. Одоогоор дэлхийн зах зээл дээр нийт 1000 орчим криптовалют буюу шинэ төрлийн электрон мөнгө арилжаалагдаж байна. Эдгээрээс хамгийн танил болсон нь гэвэл Биткойн. Криптовалютын хамгийн гол онцлог бол төв банк ч юм уу хэн нэгэн төвлөрсөн институци хариуцаж гүйлгээнд гаргадаггүй явдал юм. Биткойн гэхэд 2008 онд Сатоши Накамото нэртэй авторын бичсэн томъёоны дагуу явагдаж, тал талд IT компани, хувь хүмүүс олборлон зах зээлд нийлүүлж байгаа. Түүнчлэн аливаа гүйлгээ, шилжүүлэг хийхэд завсрын зуучлагч буюу банк, санхүүгийн байгууллага шаардлагагүй бѳгѳѳд гүйлгээнд оролцогчид хоороондоо шууд харьцах буюу peer-to-peer гүйлгээ хийдгээрээ онцлог. Мөн төлбөр тооцоо хийж буй хүний хувийн мэдээлэл нууцлагддаг, хэн нэгэн зохицуулагчийн зүгээс хяналт багатай зэргээрээ онцлогтой. Тэгэхээр, эндээс криптовалют нь мөнгийг анх төв банк хэвлээд, харин гүйлгээг санхүүгийн байгууллагуудаар дамжуулж хийдэг, сэжигтэй гүйлгээг хянадаг г.м. уламжлалт ойлголтыг нэлээд эвдсэн зүйл гэдэг нь харагдаж байна.
Тэгвэл Биткойн хэр найдвартай мөнгө вэ гэдэг талаар ярилцъя. Мөнгөө криптовалют руу оруулсан дээр үү, үгүй юу гэж эргэлзэж байгаа хүмүүст энэ асуудал хамгийн сонирхолтой байх?
Биткойн буюу, криптовалютыг хэдийгээр “электрон мөнгө” гэж нэрлэж байгаа ч яг үнэндээ мөнгө гэж нэрлэх хэцүү. Учир нь эдийн засагт юуг мөнгө гэх вэ гэдэг тодорхойлолтыг одоохондоо бүрэн хангаж чадахгүй байгаа. Нэг ийм жишээгээр тайлбарлая. Хүн төрөлхтний түүхийг эргээд харахаар янз бүрийн л зүйлс мөнгөтэй төстэй зорилгоор тѳлбѳр тооцоонд хэрэглэгдэж ирсэн байдаг. Зарим орнуудад халуун ногоо, будаа, давсаар хүртэл төлбөр тооцоо гүйцэтгэж байсан тохиолдлууд бий. Монголд малчин айл ѳрхүүд одоо ч хониор төлбөр хийх тохиолдол байдаг шүү дээ. Гэхдээ тэглээ гээд эдгээр зүйлсийг яг мөнгө гэх үү гэдэг эргэлзээтэй. Ер нь ийм 3 гол шаардлагыг хангасан зүйлийг орчин үед бид мөнгө гэж нэрлээд байгаа. Нэгт, аливаа зүйлийн үнийг хэмжих нэгж байж чадаж байна уу, үгүй юу гэдэг асуудал. Хоёрт, чөлөөтэй хөрвөх төлбөр тооцооны хэрэгсэл байж чадах уу, үгүй юу гэдэг асуудал. Гуравт, үнэ цэнээ удаан хугацаанд тогтвортой хадгалж чадаж байна уу гэдэг асуудал юм. Харин криптовалютуудын хувьд, жишээ нь мөнгөн тэмдэгт шиг дуртай дэлгүүртээ ороод юм худалдаж авч чадахгүйн зэрэгцээ үнэ нь байнга савлагаатай, тогтворгүй гэдэг утгаараа ѳнѳѳдѳр мөнгөний үүргийг гүйцэтгэж чадахгүй байна гэж хэлж болох юм.
Гэхдээ л Биткойныг маш том өөрчлөлт авчрах ирээдүйтэй гээд байгаа шүү дээ. Энэ тал дээр мэргэжилтнүүд ямар байр суурьтай байгаа вэ?
Энэ сэдэв бол хүн бүрийн л сонирхож байгаа сэдэв байх. Технологийн компаниуд ч тэр, эдийн засагч судлаачид ч тэр, хөрөнгө оруулагч нар ч цаашид юу болох нь вэ гэдгийг анхааралтай ажиглаж байна. Гэхдээ яг Биткойн гэхээсээ, ер нь криптовалютын үндэс болсон Блокчейн (blockchain) гэдэг технологи дээр гол анхаарал тѳвлѳрч байгаа гэхэд болно. Дээр хэлсэнчлэн криптовалютыг электрон хэлбэртэйгээс гадна тѳв банкнаас гаргадаггүй, банк г.м. зуучлагчийг шаардлагагүй болгож байгаа зүйл нь энэ технологи. Гүйлгээг дамжуулах, хянах, баталгаажуулах цаг, зардал хэмнэх боломжийг олгож буй гэдгээрээ нэлээд чухал өөрчлөлтийг авчрах потенциальтай гэгдэж буй. Тэгэхээр, цаашид блокчейн технологийн бүрэн потенциаль юу вэ, ямар салбарт том ѳѳрчлѳлт авчрах боломжтой вэ гэдэг дээр гол маргаан явагдаж байх шиг байна. Санхүүгийн салбар ч үүнд орчихсон явж байгаа учраас төв банкууд, санхүүгийн байгууллагууд ч блокчейн технологийг судлаад явж байна. Гэхдээ энэхүү технологи нь нэлээд шинэ зүйл учраас яг ямар үр дүнд хүрэх вэ гэдэг нь одоогоор нээлттэй асуулт.
Биткойны ирээдүй тэгэхээр ямар байна гэсэн үг вэ?
Одоогоор Блокчейн технологийг олон хүнд таниулсан бүтээгдэхүүн нь Биткойн болж байна. Технологийн компаниудын хувьд, нэлээд өөдрөгөөр харж криптовалютын тѳслүүдэд цаг, мөнгө, эрч хүчээ зориулж буй. Гэхдээ энэ давалгаан дунд яваа IТ инженерүүд өөрсдөө ч криптовалютын боломж хаа хүрэх вэ гэдгийг мэдэхгүй байна. Харин төв банкууд, зохицуулагч нар бол ерөнхийдөө нэлээд консерватив байр суурьтай байгаа. Орчин үед уламжлалт банк, санхүүгийн тогтолцоог эрүүл найдвартай байлгах хяналтын систем нэлээд хөгжсөн ч, Силикон хөндийд борооны дараах мөөг шиг үүссэн криптовалютын компаниудыг хэрхэх вэ гэдэг одоогоор тодорхой бус байна. Судлаачид дунд болохоор Биткойны одоогийн үнийн өсөлтийг спекуляци, хөөсрөлт гэж харж байгаа хүн олон. Саяхан хөрөнгийн үнийн талаарх шилдэг экспертүүдийн нэг Йелийн их сургуулийн Роберт Шиллер гэхэд “Биткойны үнэ бол зах зээл дээрх үнийн хөөсрөлтийн шилдэг жишээ” гээд хэлчихлээ шүү дээ.
Хөрөнгө оруулалтын мэргэжлийн байгууллагуудын нэг JPMorgan-ий захирал бас “Биткойныг луйвар, Биткойн худалдаж авсан ажилтан байвал ажлаас нь хална” гэдэг утгатай зүйл хэлсэн нь нэлээд шуугиан дэгдээсэн?
Жеми Даймон болохоор Биткойны ирээдүй сайнаар төгсөхгүй гэдгийг дахин дахин хэлээд байгаа. Гол нь Биткойны хэмжээ томорлоо ч төрөөс хүчтэй зохицуулалт орж ирэх тул эрсдэл бий гэдэг зүйлийг онцолж буй. Энэ нь ч үндэслэлтэй. Саяхан Хятадын төв банкнаас Биткойнтой холбоотой хязгаарлалтуудыг хийхэд үнэ нь $3000 руу огцом унасан шүү дээ. Хэрэв цаашид үнэхээр зарим хүмүүсийн төсөөлж буй шиг криптовалютуудын хэмжээ, нөлөө нь нэмэгдээд ирвэл бусад улс орны зохицуулагч нар ч зүгээр суухгүй л болов уу. Одоогийн байдлаар криптовалютуудын хэмжээ харьцангуй жижиг байна. Дэлхийн хэмжээнд зах зээл дээр байгаа 1000 криптовалютуудын нийт үнэлгээ гэхэд $150 тэрбум шүргэж байгаа нь зөвхөн бэлнээр гүйлгээнд байгаа ам.доллараас 10 дахин бага гэсэн үг. Үүний хажууд форекс зах зээл, хувьцааны зах зээл, бондын зах зээл хэдэн триллион ам.долларын хэмжээтэй, олон улсын эдийн засагт ч хүчтэй нѳлѳѳтэй тул чанга зохицуулалт дор байдаг. Мѳн криптовалют ашиглаж буй хүмүүсийн тоо ч одоогоор харьцангуй цөөн байна. Кэмбрижийн их сургуулиас оны эхэнд хийсэн нэг судалгаагаар 6 сая орчим хүн л криптовалют хадгалдаг цахим түрийвч ашиглаж байна гэсэн байсан. Дэлхийн хэмжээнд шүү дээ.
Тэгвэл Биткойны үнэ цаашид унана гэж ойлгож болох уу? Хэрэв үнэ огцом савлаж унасан тохиолдолд эдийн засагт юу болох вэ?
Сүүлийн 1-2 сард л гэхэд Биткойны үнэ огцом өсч $5000 давснаа одоо эргээд $3000 руу ороод ирлээ. Ийм богино хугацааны үнийг таамаглах хэцүү бөгөөд цаашид яах вэ гэдэг ч тодорхой бус юм. Гэхдээ эндээс ямар ч байсан Биткойны үнэ их эмзэг гэдэг нь харагдаж байна. Тэгэхээр Биткойн бидний амьдралд ямар бодит үнэ цэнэтэй вэ гэдгийг нь бодож үзэх хэрэгтэй. Одоогоор Биткойн бидний амьдралд яг ямар хувь нэмэр оруулах үнэ цэнэтэй зүйл вэ гэдгийг хэлэхэд эрт байна. Ийнхүү Биткойны бодит үнэ цэнийг хэн ч бүрэн ойлгоогүй байтал үнэ огцом өссөн нь богино хугацааны ашиг хонжоо хайх сонирхлоос үүдэлтэй. Иймд үнийн өсөлт нь анхнаасаа спекуляцийн шинж чанартай харагдаж байгаа. Үүнд зарим мэргэжлийн хөрөнгө оруулагч нар ч оролцож байгаа нь үнийн өсөлтийг улам дэвэргэсэн. Гэхдээ хөрөнгө оруулалтын өгөөж түүхэнд байгаагүй буурсан байгаа энэ цаг үед тэдний хөрөнгө оруулалтын портфолиод бага дүнтэй, өндөр эрсдэлтэй багц ч орж байгаа гэдгийг мартаж болохгүй байх. Харин эдийн засагт учруулах хохирол талаас нь авч үзвэл, өмнө хэлсэнчлэн хэрэглэгчийн тоо, зах зээлийн хэмжээ нь жижиг учраас үнийн хөөс хагарлаа ч дэлхийн эдийн засаг, эсвэл нэг улс орны эдийн засагт ч нөлөөтэй тогтолцооны эрсдэл учруулахгүй гэдгийг төв банкууд хэлж байгаа.
Одоо тэгвэл Монголын талаар ярилцъя. Ер нь цахим мөнгөөр гүйлгээ хийх, худалдан авах орчин Монголд ямар байна вэ?
Монголын хувьд өнгөрсөн 5-р сарын 31-нд Үндэсний төлбөрийн системийн тухай хууль батлагдсан. Цахим мөнгөтэй холбоотой тусгай бүлэг оруулсан нь хуулийн нэг онцлог гэж хэлж болно. Хуульд цахим мөнгө, түүний шинжүүдийг тодорхойлж, Монголбанкнаас зөвшөөрөл олгох, хяналт тавих эрхийг хуульчилж өгснөөр цахим мөнгөний хэрэглээний талаар үүсэж болзошгүй төөрөгдөл, мөнгөний нийлүүлэлтэд нөлөөлж болох сөрөг үр дагавраас хамгаалах боломжтой болно гэж үзэж байгаа. Түүнчлэн, Мөнгөний бодлогын 2018 онд баримтлах үндсэн чиглэлийн төсөлд төлбөрийн үйлчилгээ үзүүлэхтэй хамаарал бүхий үйл ажиллагааг Монголбанкны зөвшөөрөлтэй эрхлэх эрх зүйн зохицуулалтыг тодорхой болгохоор тусгасан. Тэгэхээр цаашид хуулийн хүрээнд холбогдох журмуудыг боловсруулж баталснаар техник технологийн хөгжлийг даган гарч ирж буй финтек (fintech) буюу санхүүгийн технологийн компаниудын үйл ажиллагаа зохицуулагдах боломжтой болно. Гэхдээ хуулинд “цахим мөнгө” гэж Монгол Улсын мөнгөн тэмдэгт-төгрөгтэй адил үнэ цэнэ бүхий Монголбанкны зөвшөөрөлтэй гаргасан бэлэн бус төлбөрийн хэрэгслийг хэлнэ гэж заасан байгаа. Цахим мөнгө нь заавал мөнгөн хөрөнгөөр баталгаажиж, эргээд мөнгөн хөрөнгөд чөлөөтэй хөрвөх шаардлагатай тул криптовалютууд үүнд хамаарахгүй юм.
Тэгвэл криптовалютуудын хувьд ямар зохицуулалт хийгдэх вэ? Биткойны сонирхож буй хүмүүст юу гэж зөвлөх вэ?
Биткойны хувьд эрсдэл талаас нь анхааруулмаар байна. Нэгт, криптовалютууд ямар дүрмээр зохицуулагдах вэ гэдэг нь хараахан тодорхойгүй байна. Одоогоор олон улсад ч Биткойныг зохицуулах нэгдсэн зохицуулалт боловсронгуй болоогүй. Цөөн хэдэн төв банк зохицуулалт гаргасан ч гол зорилго нь зах зээлд оролцогчдод тэгш байдлыг бий болгох, мөнгө угаах-терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх зорилготой холбоотой. Ер нь зохицуулагч нарт одоохондоо ажиглах байр суурь давамгайлж байна уу гэж харагдаж байгаа. Тэгэхээр, цаашид нэг эсвэл хэд хэдэн оронд криптовалютыг хязгаарлах ч юм уу хууль, журам гараад эхэлбэл мэдээж Биткойны үнэд нөлөөлнө гэдгийг санах хэрэгтэй. Хоёрт, Биткойны үнэ өөрөө их савлагаатай, эмзэг зүйл. Жишээ нь 1-2 мэдэгдэл л өндөр хэлбэлзэл үүсгэж байна. Цаашид үнэд нөлөөлөх үйл явдлуудыг урьдчилж таах боломжгүй. Блокчейн технологийн потенциалийг мэдэхийн тул төв банкууд өөрсдөө маш анхааралтай ажиглаж, судалгаа хийж буй. Роланд Бергер гээд зөвлөх компанийн мэдээлснээр бол 2016 оны эцэст 90 орчим төв банк криптовалютын талаар судалгаа явуулж, зарим нь өөрийн криптовалют гаргах талаар ч судалж буйг онцолсон байсан. Тэгэхээр, жишээ нь төв банкууд зохицуулалт хийхээс гадна, өөрсдөө илүү найдвартай криптовалют гүйлгээнд гаргаад эхэлбэл Биткойн мэт бусад криптовалютын үнэ яах вэ гэдэг том асуудал юм. Гуравт, криптовалют шинэлэг зүйл болохоор аливаа халдлага, цахим аюулгүй байдлын асуудлууд ч яригдах байх.
Хуулинд Монголд сүүлийн үед хүмүүс их сонирхож буй OneCoin той холбооотой зүйл заалт бий юу?
Юуны өмнө, Onecoin бол криптовалют биш гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Криптовалют бол мөнгөн хөрөнгөөр баталгааждаггүй, хэн нэгэн институци найдвартай байдлыг нь хариуцдаггүй хэдий ч, ядаж л цаана нь үйлдлийг нь хянадаг тодорхой зүй тогтол, Блокчейн технологи, криптографи явж байгаа. Харин Onecoin бол зүгээр л Понзи схем зохиодог байсан хэдэн хүмүүс нийлээд офшорт компани байгуулж, үйл ажиллагааг нь удирддаг гэдгийг Википедиа дээр ч тайлбарласан байгаа. Итали, Герман, Энэтхэг гээд олон оронд Onecoin-ий үйл ажиллагаанд хориг тавьж, оролцсон хүмүүсийг нь баривчлах зэрэг арга хэмжээг ч авсан. Понзи схем яаж ажилладаг вэ гэхээр, өндөр ашиг амлан олон хүн элсүүлж мөнгийг нь хурааж авна. Гэхдээ мөнгийг өсгөх бизнес, ашигтай хөрөнгө оруулалт ард нь байдаггүй. Иймд дараагийн хүмүүсийг элсүүлж, хурааж авсан мөнгөөрөө л өмнөх хүмүүстээ амласан өндөр хүү, орлогыг тарааж өгөөд, үлдсэнийг нь зохион байгуулагч нь өөрөө авчихдаг луйврын сүлжээ буюу пирамид юм. Ийм сүлжээнүүд таны оруулсан мөнгийг өмнөх хүнд өгөөд, харин дараагийн хүнээс авсан мөнгөө танд өгдөг учраас цаашид хангалттай олон хүн элсэхгүй бол шууд нурж унадаг маш аюултай зүйл. Тэр үед өндөр хүү, ашиг байтугай анх оруулсан мөнгөө эргүүлж авах боломжгүй гэсэн үг. Onecoin бол ийм л зүйл бөгөөд мөнгөө өсгөнө гээд худалдаад автал хэзээ нураад унах нь тодорхойгүй пирамидан схем юм. Оруулсан мөнгө чинь өсөөд байна гэх ч, яг гаргаад авъя гэхээр бас өгдөггүй. Хамгийн гол нь схем нурж унаад мөнгөө алдсан хохирогч гарч иртэл шууд хууль хяналтын байгууллагаас оролцох, зогсоох бүрэн үндэслэлгүй байдаг нь олон улс оронд ийм төрлийн залилан хийгдэх боломжийг олгоод байдаг.
Ярилцсанд баярлалаа!

У.Хүрэлсүхийг Ерөнхий сайдад томилох эсэхийг өнөөдөр хэлэлцэнэ

Намын генсекийн энэхүү мэдэгдлийн дараа харин тэдний яриа хөөрөө өөрчлөгдөв үү эсвэл бөх хүн гэхээр л хоёр гараа өргөдөг монголчуудыг хүлээж авна гэж тооцов уу ямартай ч Шадар сайдад УИХ-ын гишүүн Д.Сумъяабазарыг томилуулах тохироо аль хэдийнэ хийчихсэн гэх мэдээлэл хэвлэл “чимэх” болов.

Энэ сарын 6-аас нойтон цас орж, цасан болон шороон шуурга шуурна

Дулааны улиралд хийгддэг засварын ажил хийж байгаатай холбогдуулан засварын үеэр эрчим хүч түр таслах өнөөдрийн хуваарийг хүргэж байна. Хэрэглэгчид ээ, засвар хийх хугацаанд хэрэглээгээ түр зохицуулна уу.

Үс засуулбал: Эд мал арвидна

Улаанбаатарт өдөртөө 17 хэмийн дулаан байна

Израиль Улсад дүрвэгчийн статусаар амьдарч буй Монгол Улсын хоёр иргэний дундаас төрсөн нярай хүүхдийн биеийн байдал

Хөрөнгийн биржийн өнөөдрийн арилжаагаар I, II, III ангиллын 20 компанийн 104 609 ширхэг хувьцаа арилжсанаас зургаан компанийн хувьцааны ханш өсч, 14 компанийн хувьцааны ханш буурсан байна.

Тодруулбал “Улсын их дэлгүүр” компанийн хувьцааны ханш хамгийн өндөр буюу 4.9 хувиар өссөн бол ”Монгол нэхмэл” компанийн ханш хамгийн өндөр буюу 10.0 хувиар унажээ.

Засгийн газрын үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн арилжаагаар 19 522 ширхэг үнэт цаас 1 тэрбум 790 сая 860 322 төгрөгөөр арилжаалсан байна.

Мөн өдөр ”MSE ALL” индекс 1070.48 нэгж болж 0.11 хувиар өссөн бол зах зээлийн үнэлгээ 2 их наяд 85 тэрбум 774 сая 463 293 төгрөг болжээ.

Нийслэлийн Байгаль орчны газар, Монголын барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоотой харилцан ойлголцлын санамж бичигт гарын үсэг зурж, хамтран ажиллахаар боллоо. Энэхүү санамж бичиг нь түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын ашиглалтын хууль бус олборлолтыг таслан зогсоох, урьдчилан сэргийлэх, Туул голын экосистемийг хамгаалах, хяналт тавих чиглэлээр төр, хувийн хэвшлийн байгууллагууд хамтран ажиллах чиглэлийг тогтоож байгаа юм. Хамтын ажиллагаагаар дамжуулан барилгын материал үйлдвэрлэгчид Улаанбаатар хотын хүн амын эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөлд сөргөөр нөлөөлөх, байгаль орчинд ээлгүй үйлдвэрлэлээс татгалзаж, олборлох салбарын хариуцлагыг нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой гэж нийслэлийн Байгаль орчны газраас мэдээлэв.

Танд энэ өдрийн мэнд хүргэе.

Улс төр, эдийн засгийн нөхцөл байдал тааламжгүй, хүлээлттэй тулгамдсан асуудал ихтэй, нийгэм бухимдалтай байгаа хүндхэн цаг үед

Хууль бус алт олборлолтын уршгаар байгаль орчин, тэр дундаа голын сав газрууд ихээр сүйддэг. Үүнтэй холбоотойгоор БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол цаг тухай бүрт нь арга хэмжээ авч, холбогдох бусад яам, агентлагуудтай хамтарсан ажлын хэсэг байгуулан газар дээр нь ажилласаар ирсэн юм.

Тэгвэл уг ажлын хүрээнд Баянхонгор аймгийн Галуут суман дахь Өлзийт голын сав дагуу буюу Их тойруу хэмээх газар хууль бусаар алт олборлолт явуулах гэж байсан “Тулга жаргалант” компанийн үйл ажиллагааг ажлын хэсгийн дүгнэлтээр зогсоолоо. БОАЖЯ, УУХҮЯ, АМХЭГ, МХЕГ, АТГ, Ерөнхийлөгчийн тамгын газрын бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсэг газар дээр нь ажиллаж байгаа юм.

Хэрэв тус газар олборлолт эхэлсэн бол Байдраг голын үндсэн цутгал Өлзийт голын ай сав болон Бөөн цагаан, Орог нуурын эко системд аюул учрах эрсдэл үүсэх байсан бөгөөд уул уурхайн олборлолтыг ийн таслан зогсоожээ.

Багш нарын ажил хаялт, цалин нэмэх асуудлын талаар Монголын сурагчдын холбоо, Монголын эцэг эхчүүдийн холбооноос байр сууриа илэрхийлэн өнөөдөр мэдээлэл хийлээ.

“Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад Монгол Улсын оруулах хувь нэмэр” чуулган өнөөдөр нээлтээ хийлээ. Энэ үеэр Монголын төрөөс хүлэмжийн хийг бууруулах, нүүрсхүчлийг шингээх чадавхаа сайжруулах талаар баримталж буй бодлого, хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй ажлуудаа танилцуулж, хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн.



БОАЖ-ын сайдын үүрэг гүйцэтгэгч Д.Оюунхорол “Өнгөрсөн сард Ордос хотноо болсон НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх Конвенцийн Талуудын 13 дугаар хурлын үеэр, НҮБ-ын суурь 3 конвенцийн уялдаа холбоог хангах, тэдгээрийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай байгаа санхүүжилт, түншлэлийн асуудлаас гадна ахиц дэвшлийг хянах үнэлгээний арга зүйг сайжруулах талаар онцгойлон дурдаж, эдгээр чиглэлээр бүх түвшинд хамтран ажиллахыг уриалсан. Энэ хүрээнд уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах дэлхийн нийтийн зорилгод Монгол улсаас оруулах хувь нэмрийг хэрэгжүүлэхэд онцгой чухал үүрэг бүхий түншлэл, хамтын ажиллагаа, санхүүжилтийн тухай хэлэлцүүлэг өрнүүлэх гэж байгаад талархаж байна.



Монгол Улс далай тэнгисээс алслагдмал, хуурай ширүүн уур амьсгалтай, газарзүйн өндөрлөг байршилтай, байгаль экологийн энэ байдлыг дагасан бэлчээрийн мал аж ахуй зонхилон эрхэлдэг зэрэг онцлогоос хамааран даян дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтөд нэн эмзэг орны тоонд багтдаг. Зөвхөн өнөө жилийн байдлыг аваад үзэхэд хур бороо оройтож, ихэнхи нутгаар хуурайшилт, гантай байсны улмаас ойн түймэр их гарч, хортон шавжийн тархалт их, газар тариалангийн бүс нутгаар ургац муутай байлаа. Нөгөөтэйгүүр, зарим нутгаар ширүүн бороо их орж, зам гүүр эвдэж эдийн засгийн багагүй хохирол учрууллаа. Хэдийгээр даян дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтөд Монгол улсаас оруулж буй хувь нэмэр өчүүхэн бага ч энэ мэтээр уур амьсгалын өөрчлөлтөд өртөгдөх нь манай улсын байгаль экологи, нийгэм, эдийн засгийн амьдралд хүндээр тусч байгаа билээ. Иймд үндэсний хэмжээнд хүлэмжийн хийг бууруулах, нүүрсхүчлийг шингээх чадавхаа сайжруулах зэргээр дэлхий дахины зорилгод Монгол улсын хувь нэмрийг оруулах нь бидний хувьд чухал зорилт болоод байна” гэсэн юм. Мөн тэрбээр Монгол Улсын Засгийн газар “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн үндэсний хөтөлбөр”, “Ногоон хөгжлийн бодлого”, “Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал” зэрэг үндэсний хөгжлийн тулгуур баримт бичгүүдэд тусган, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авч байгааг танилцууллаа. Улмаар Монгол Улсын Засгийн газрын уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг тавиад буй зорилго, зорилтыг үр дүнд хүргэхийн тулд олон улсын туслалцаа, дэмжлэг маш хэрэгтэй байгааг уламжилсан. Тиймээс энэ удаагийн чуулганд НҮБ-ын Байгаль орчны хөтөлбөр, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, Уур амьсгалын ногоон сан, Улс орнуудын хувь нэмрийн түншлэлийн байгууллага, Азийн Хөгжлийн Банк, ХБНГУ, Япон улсын Засгийн газар зэрэг олон талт болон хоёр талын хамтын ажиллагааны байгууллагууд, бусад банк санхүүгийн байгууллагуудын төлөөлөл, дипломат төлөөлөгчийн байгууллагууд оролцож олон улсын шинж чанартай арга хэмжээ болж байгааг БОАЖ-ын сайдын үүрэг гүйцэтгэгчийн зүгээс тодотгосон юм.



Дэлхийн улс орнууд уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг нөлөөллийн эсрэг тэмцэхээр нэгдэж, Парисын хэлэлцээрээр тодорхой зорилт тавьсан. Улмаар 2015 -2030 хугацаанд шийдвэртэй арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхээр зорьж байгаа энэ цаг үед уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг чиглэсэн дэлхий нийтийн хүчин чармайлтын чухлыг Монгол Улсын Засгийн газар ч тууштай дэмжиж ирсэн. Уг асуудлыг шийдвэрлэхэд үндэсний хувь нэмрийг оруулах үүднээс бүх төвшний талуудыг хүчин чармайлтаа уялдуулан, нэгтгэхийг уриалж байгаа билээ. Энэ талаар БОАЖ-ын сайдын зөвлөх, Уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудал хариуцсан тусгай элч З.Батжаргал “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн бодлого, зохицуулалт” илтгэлдээ дурдсан бол Парисын хэлэлцээрт оруулах Үндэсний хувь нэмрийг хэрэгжүүлэх олон улсын түншлэлийн улс хариуцсан захирал Жахан Чоудхари Парисын хэлэлцээрт оруулах Үндэсний хувь нэмрийг хэрэгжүүлэх олон улсын түншлэлийн талаар танилцуулсан юм. Түүнчлэн Уур амьсгалын ногоон сангийн мэргэжилтэн Дайен МкФазиен Уур амьсгалын санхүүжилтийг асуудлыг хөндлөө.



Уг чуулган 2 өдөр үргэлжлэх бөгөөд үр дүнд нь “Уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад Монгол Улсын оруулах хувь нэмэр” хэмээх баримт бичгийн үндсэн санаа тодорхой болж, уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох гол арга зам, хүлэмжийн хийн ялгаралтыг бууруулах, нүүрс хүчлийн шингээлтийг нэмэгдүүлэх боломж, тэдгээрийн санхүүжилтийн механизмын талаар хэрэгжүүлж болохуйц санал зөвлөмж гаргах юм.

”Шүүх, шүүгчийн аюулгүй байдлыг хангах нь” сэдэвт үзүүлэх сургалт зохион байгууллаа

Монголбанкны алт худалдан авалтын дүнг 2017 оны 10 дугаар сарын 2-ны өдрийн байдлаар авч үзэхэд 15.1 тоннд хүрээд байна. Үүнийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 1.3 тонноор өссөн дүн юм. Энэ хугацаанд 182 иргэн, 106 аж ахуйн нэгж алт тушаажээ.
Монголбанк алтны арилжааг улсдаа төвлөрүүлэх бодлого барьж байгаа бөгөөд энэ хүрээнд олон нийтийг мэдээллээр хангахад анхаарч ажиллаж байна. Тиймээс “Монгол алт” аяныг зарлан хэрэгжүүлж, бичил уурхайчид, аж ахуйн нэгжүүдэд чиглэсэн сургалт уулзалтуудыг тогтмол хийж, холбогдох байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна.

Эрүүл мэндийн байгууллагад сайн суралцаж, өндөр боловсрол эзэмшсэн, чадварлаг эмч, ажилчид байдаг боловч бид эмнэлгийн үйлчилгээний талаар ойлголт багатай.

ЦССҮТ-өөс уламжлал болгон зохион байгуулдаг ”Сар бүрийн 3-Цусаа бэлэглэх өдөр” өнөөдөр тохиож байна.
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
Энэ удаагийн ээлжит арга хэмжээг ЦССҮТ болон ”Улаанбаатар смарт карт” ХХК хамтран зохион байгуулж байгаа бөгөөд тус байгууллагын хувьд гурав дахь жилдээ 10 дугаар сарын 3-ны өдрийн цусаа бэлэглэх сайн үйлсийн аянд оролцож байгаа юм.
Өнөөдрийн үйл ажиллагаанд Улаанбаатар смарт карт ХХК-ий гүйцэтгэх захирал Г.Батзориг, үйл ажиллагаа хариуцсан захирал Р.Ган-Эрдэнэ, марктенгийн менежер Ц.Түвшинжаргал болон бусад албан хаагчид оролцож, цусаа бэлэглэлээ.
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
Энэ үеэр Улаанбаатар Смарт карт ХХК-ий марктенгийн менежер Ц.Түвшинжаргал “Манай компани нь 2015 оноос хойш ЦССҮТ-тэй хамтран ажиллаж байна. Энэ ажлын хүрээнд автобусанд байрлах буудал зарлагч лед дэлгэцээр олон нийтэд цусаа бэлэглэх ажлыг сурталчилахаас гадна доноруудыг сурталчилсан автобусны картыг худалдаанд гаргасан. Мөн НИТХ-тай хамтран 190 гаруй Хүндэт доноруудыг Нийтийн тээврээр үнэ төлбөргүй зорчуулж байна. Бидний зүгээс цус бэлэглэх өдрийг сурталчилж, сайн дурын донорын эгнээг өргөжүүлэн, олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх үйлсэд хувь нэмрээ оруулж байгаадаа баяртай байна” хэмээлээ.
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
Энэхүү өдрийн хүрээнд 10-20 удаа цусаа бэлэглэсэн 6 эрхэм донорт “Бахархал-10”, “Бахархал-20” тэмдэг гардуулж, нийтийн тээврээр бүтэн сарын турш үнэгүй зорчих карт бэлэглэлээ. Мөн энэ өдөр цусаа бэлэглэсэн бүх донорыг U Money картаар урамшуулах аж.
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn
ФОТО: Улаанбаатар Смарт карт ХХК гурав дахь жилдээ ЦУСАА БЭЛЭГЛЭХ АЯН-д оролцлоо Arslan.mn

Цагдаагийн ерөнхий газрын Бүртгэл хяналтын төвөөс 2016 онд тээврийн хэрэгсэлд тусгай дуут дохио тавьж хэрэглэх зөвшөөрлийг 966 байгууллага, албан тушаалтны хүсэлтийн дагуу 818 байгууллага, албан тушаалтны 1819 тээврийн хэсэгсэлд олгож, зохих шаардлага хангаагүй 54 байгууллагад татгалзан шийдвэрлэжээ.

НҮБ-ын Ерөнхий асамблей 1992 оноос эхэлж жил бүрийн 10 дугаар сарын 1-ний өдрийг олон улсын Ахмадын баяр болгон тэмдэглэхийг дэлхий даяар албан ёсоор тунхагласан байдаг. Монгол улс уг баярыг 25 дахь жилдээ тэмдэглэж байгаа бөгөөд “Улаанбаатар зам засвар, арчлалтын газар” ОНӨААТҮГ нь 2017 оны 09 дүгээр сарын 23-ны өдөр Хүй долоон худагт дахь “Монгол наадам” цогцолборт ахмадуудаа хүлээн авч, хүндэтгэл үзүүллээ.

Тус газраас тэтгэвэрт гарсан нийт 74 ахмад уг арга хэмжээнд хүрэлцэн ирсэн юм. Хүндэтгэл үзүүлэх арга хэмжээг Орлогч дарга Ё.Батболд нээж үг хэлэхдээ 2017 онд хийсэн Баянгол дүүргийн 10 дугаар хорооллын тохижилтын ажил, ХААИС-ийн өргөтгөл, шинэчлэлийн ажил зэрэг томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудаа онцлон сонирхуулав. Арга хэмжээг Улаанбаатар Чуулгын дуучин Н.Бямбадорж хөтлөн явуулж, МУСТА Н.Алтантуяагийн хамт ая дуугаа өргөн барьсан. Мөн Олон улсын хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрийг угтан зохион байгуулсан “Миний мөрөөдлийн зам” уралдааны “Шүлэг”-ийн төрөлд тэргүүн байр эзэлсэн Б.Ундрахбаяр өөрийн уран бүтээлээрээ ахмадууддаа бэлэг барилаа. Энэ удаагийн хүндэтгэл үзүүлэх арга хэмжээ нь ахмад настнуудыг эрүүл агаарт гаргаж, тэднийг тав тухтай хуучлах нөхцөлийг бүрдүүлж өгсөнөөрөө ихээхэн онцлогтой юм. Нөгөөтэйгүүр нийслэлийн байгууллагуудын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх эхлэл болсон. Баярын үйл ажиллагааг хааж Орлогч дарга Ё.Батболд үг хэлж, ахмадууддаа Сар шинийн баярын үйл ажиллагаа бүхий CD бичлэг, гарын бэлэгийн хамт гардуулж, үйл ажиллагаа өндөрлөлөө гэж Улаанбаатар зам засвар, арчлалтын газраас мэдээллээ.