Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургуулийн, Хүний их эмчийн ангийн гуравдугаар курсийн оюутан Ш.Мөнхзултай ярилцлаа. Тэрбээр 19-хөн настай бөгөөд аутизмтай хүүхдүүдийн сурах орчинг сайжруулах төслийг санаачлагчдын нэг билээ.
-Хэзээнээс эдгээр хүүхдүүдэд туслахаар шийдсэн бэ?
-Юун түрүүнд байгууллагаа ярих хэрэгтэй байх гэж бодож байна. Манай байгууллага “Гэрэл гаргагч” Тэвчээргүй залуусын нэгдэл ТББ байгаа. Байгуулагдаад есөн сар болж байна. Бид байгуулагдсанаасаа хойш эхний гурван сар зорилтот бүлэг сонгон аваад, тэдгээрт туслахын тулд таваас долоон үйл ажиллагаа явуулсан. Үүний дараа бид нийслэлийн тусгай 25 дугаар тусгай дунд сургуульд "Гэрэлт 25-ыг бүтээх" 1 болон 2 гэсэн төслүүдийг хэрэгжүүлэхээр шийдсэн. Яагаад 25 дугаар сургууль дээр вэ гэхээр, жишээлбэл нийслэлд зургаан тусгай сургууль байдаг. 29 дүгээр сургуульд сонсголын бэрхшээлтэй, 115 дугаар сургуульд харааны бэрхшээлтэй хүүхдүүд суралцдаг бол 25 дугаар сургуульд аутизм, дауны, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд суралцдаг. Нэг ёсондоо олон бэрхшээл хавсарсан хүүхдүүд байдаг нь бусад сургуулиасаа илүү онцлогтой. Мөн тухайн сургуулийн барилга нь 1967 онд баригдаж 51 жил стандарт бус, чанарын шаардлага хангахгүй энэ барилгад үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа нь бас нэг шалтгаан. Энэ тохиолдолд хамгийн ихээр хохирч байгаа хүмүүс бол хүүхдүүд байгаа юм. Тийм учраас шийдвэрлэж байгаа асуудлууд маань бүгд яг хүүхдүүдийн сурах орчинд чиглэсэн үйл ажиллагаанууд байгаа.
-Тантай энэ төсөл дээр хамтарч ажилладаг байгууллага, хувь хүмүүс байдаг уу?
-Бид нар төслөө 100 гаруй компаниудад санал болгосон л доо. Тэдгээрийн дундаас 100 хувь хөрөнгө оруулж танай төслийг дэмжье гэсэн байгууллага бол Оюутолгой компани байгаа. Мөн хувь хүмүүс нэлээдгүй байгаа. Нийгмийн хариуцлагаа ухамсарласан хариуцлагатай компаны ачаар Монгол улсад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй жишиг сургууль байгуулагдах гэж байгаад маш их баяртай байгаа
-Манай улсад ийм оноштой хэр хүүхэд байдаг юм бол?
25-р тусгай дунд сургуульд маань сурч байгаа гэх юм бол нийт 250 гаруй хүүхэд байгаа. Эдгээрээс 20-30% хувь уг оноштойгоор суралцаж байна.
-Та аутизм оноштой хүүхдүүдийн сурах орчинг сайжруулах төслийг санаачлагчдын нэг. Төслийн хүрээнд юу юу хийгдэж байгаа вэ?
-51 жилийн өмнөх барилга болохоор хамгийн нэгдүгээрт тавигдаж буй асуудал бол шатны асуудал байсан. 250 хүүхдийн маань 40 хувь нь тэргэнцэртэй хүүхэд байдаг. Харин багш нарын 90 хувь нь эмэгтэй багш нар байгаа. Тиймээс тэргэнцэртэй хүүхдүүдийг хоёр давхар луу өргөж зөөнө гэдэг бол эмэгтэй багш нарт ачаалал маш өндөр байна. Энэ нь ердийн сургуулийн багшаас 40 хувиар илүү ачаалал. Тиймээс бид хамгийн эхэнд шатны асуудлыг шийдэхийн тулд цахилгаан шатыг суурилуулж өгч байгаа. Энэ ажлыг “Өрнөх хүч” компани хийж байгаа. Нийгмийнхээ хариуцлагыг ухамсарлаад маш бага өртгөөр хийж байгаа. Цахилгаан шатны хаалгыг наана, цаана байгаа хүмүүст харагдахаар болгож, шилээр хийж өгч байгаа. Хоёрдугаарт хонхны асуудал байна. Тус сургуулийн хонх бол ердийн сургуульд байдаг чанга дуутай, давтамжтай явдаг хонх байсан. Ийм хонх хүүхдүүдэд цочрол өгөх эрсдэлтэй. Тийм учраас хонхыг нь аятай хонхоор орлуулж өгч байгаа. Энэ ажлыг "Amik Power" гэдэг компани ажиллаж байгаа. Гуравдугаарт сэргээн засах тоног төхөөрөмжийн ажил байгаа. Жишээлбэл хөлд оруулагч байгаа. Тухайн сургуульд алхаж чаддаггүй хүүхэд ч байдаг. Тиймээс хөлд оруулагч бол хамгийн хэрэгтэй зүйлүүдийн нэг. Үүн дээр “Rehtus” компани ажиллаж байна. Мөн үнэрийн асуудал их байдаг учраас био бие засах тоноглолуудыг суурилуулж өгч байгаа. Дараагийн асуудал нь стандарт бариулны асуудал байсан. Бариулын хувьд сургууль маань парны босоо төмрөөр орлуулсан байсан. Хүүхдүүд ямар нэгэн гэмтэл, бэртэл авах нь аюултай байсан учраас стандарт эмнэлгийн бариулыг суурилуулж өгсөн. Мөн сургалтын хэрэглэгдэхүүн, өдөр өнжүүлэх төв, довжоо, босго зэрэг зүйлүүдийг шийдэж өгч байгаа.
-Танай “Гэрэл гаргагч” ТББ гишүүнээ ямар журмаар, ямар шалгуур тавьж элсүүлдэг вэ?
-Уламжлалт маягаар авч байна даа Элсэх хүсэлтэй байгаа залуус эхлээд online-р Анкет бөглөөд тэнцсэн тохиолдолд ярилцлагад урьдаг. Эдгээрт тэнцсэн хүмүүс маань эхний 1 сар volunteer-р явж сарын дараахаас жинхэнэ гишүүнчлэлийн статустай болдог.
-Олон хүн анкет бөглөдөг үү?
-Олон хүн бөглөдөг. Тийм учраас бид өндөр шалгуур тавих хэрэгтэй болдог. Тухайлбал сэтгэлийн хөдлөлөөрөө анкет бөглөсөн хүмүүс байдаг. Тухайн үеийнх нь сэтгэлийн хөдлөл учраас замын дундаас шантраад гарчихдаг. Хамгийн анх элсэлт авч байхад тиймэрхүү зүйлүүд ажиглагдсан учраас одоо нэлээд өндөр шалгуур тавьж байж авна.
-Ямар шалгуур тавьж байгаа вэ?
-Манай байгууллага дотроо маркетингийн баг, судалгааны баг, спонсорын баг гэх мэт багуудтай л даа. Би бол маркетингийн багаа хариуцдаг. Жишээлбэл би маркетингийн тал дээр үнэхээр хэрэгтэй хүмүүсийг шилж авах ёстой. Үүний адил тодорхой шалгуур тавьж авдаг. Гэхдээ байгуулагдсан үеэсээ одоог хүртэлх үеийг бодоход мэдлэгтэй гэхээсээ илүү сэтгэлтэй залуусын хэрэгцээ их байна.
-Танай байгууллагын цаашдын зорилгын талаар асуумаар санагдлаа?
-Манай байгууллага анх байгуулагдахдаа нийгмийн хаана гэрэлгүй байна тэнд гэрэл асаахын тулд байгуулагдсан. Тийм учраас дараагийн үйл ажиллагаанууд маань хаана бодитой ажил хийгдээгүй байна тэнд чиглэгдэх болно.
-Анагаахын сургуульд сурч байгаа тань эдгээр ажлуудыг хийхэд нөлөөлсөн үү?
-Яг үнэндээ нөлөөлөөгүй. Би энэ нийгэмд залуу үеийн төлөөлөл гэдэг утгаараа харамсаж явдаг зүйлүүд их байдаг. Манай гишүүд өөр өөр сургуулийн оюутнууд. Тулгамдсан асуудлыг шийдэхдээ өөр өөрийн талын өнцөг,мэргэжлийн онцлогоосоо хамаарч олон талаас нь харж зөвлөлддөг болохоор асуудлын зөв шийдлийг олоход амар байдаг.
-Тань шиг ийм залуудаа хүмүүнлэгийн ажил хийгээд, санаачлаад явдаг хүн ховор. Бусад залуучуудыг уриалж юу гэж хэлмээр байна?
-Мундаг залуучууд зөндөө байгаа.Бид нийгэмд байгаа болохгүй бүтэхгүй асуудлыг хангалттай өлгөж авч ярьж чаддаг болжээ. Одоо хийх цаг нь ирж. Social дээр мянган удаа share хийснээс нэг удаа бодитоор туслах нь илүү энэ бол залуус бидний нийгэмд хүлээсэн үүрэг гэж боддог. Хүн бүр үүргээ ухамсарлаад эрхээ эдлээд явбал аз жаргалтай нийгмийг удахгүй цогцлоох байх. Хүн бүр иргэн байцгаая гэж уриалмаар байна.
-Ярилцсанд баярлалаа
Л.Сайнбаяр
Сэтгэгдэл (2)