Агаарын бохирдлыг бууруулах зорилгоор Засгийн газрын 62 дугаар тогтоолын дагуу энэ оноос эхлэн түүхий нүүрсийг халж, шахмал түлш хэрэглэж буй. Гэвч хэрэглэгчдийн гар хүрсэн цагаас эхлэн 600 орчим хүн угаартаж, 10 орчим хүн амиа алдсан асуудал гарсан. Үүссэн нөхцөл байдлын улмаас зарим иргэд шахмал түлш хэрэглэхээс айж, энэ өвлийг хэрхэн давах тухай санаа зовниж байна. Хамгийн гол нь иргэдэд түүхий нүүрстэй холбоотой цэгцэрсэн мэдээлэл шаардлагатай байгаа юм. Учир нь нэг талаас мэргэжлийн байгууллагуудын зүгээс түүнд орсон найрлага зэрэг ямар ч асуудалгүй гэх ч зарим эрдэмтэд хортой гэсэн байр суурийг илэрхийлж байна.
Түүнчлэн саяхан БНХАУ-д олон улсын уул уурхайн эрдэмтэн, мэргэдүүд чуулсан. Уг уулзалтад манай улсаас эдийн засагч Б.Дөлгөөн оролцсон юм. Ингээд энэ үеэр юу яригдсан болон бусад асуудлаар тодрууллаа.
-Форумын үеэр яригдсан гол асуудал юу байсан бэ. Шахмал түлшний талаар эрдэмтэд ямар санал хэлж байна?
-Нэн тэргүүнд шахмал түлшний талаар ярих болсон шалтгаанаа дурдах нь зөв. Учир нь наймдугаар сарын сүүлчээр шахмал түлшний шаталтан дээр хийсэн судалгаа байгаагүйг олж мэдсэн. Мөн түүний дараа иргэд олноороо угаартаж, амиа алдсан асуудал гарсан. Ингээд шахмал түлшний талаар болон бусад мэдээллүүдийг судалж эхэлсэн юм. Мөн хэд хоногийн өмнө БНХАУ-д нэгэн форум уулзалт болсон. Энэ үеэр гол яригдсан зүйл нь түлшний угаарын хий өндөр үед дотор агаарт хэрхэн нөлөөлөх вэ гэсэн гол мессежийг өгсөн. Хятад улсын хувьд агаарын бохирдлоо 40 орчим хувиар бууруулж чаджээ. Учир нь тус улсын агаарын бохирдлын дийлэнх хувийг аж үйлдвэржилтээс гарах бохирдол эзэлж байсныг шийдэж чадсантай холбоотой юм.
-Уг нь шахмал түлшийг хэд хэдэн лабораторийн шинжилгээгээр шинжлүүлж эерэг хариу гарсан. Ер нь манай улсад ч ялгаагүй сайжруулсан түлшийг хэрэглэснээр агаарын бохирдол 50 хувь багасна гэж үзэж байгаа шүү дээ?
-Манай улс pm2.5, pm10, СО, SO2, NO2 таван үзүүлэлтээр агаарынхаа бохирдлыг хэмжиж ирсэн. Эдгээрийн элэментийн эх үүсвэр бүр өөр өөр. Тухайлбал, pm2.5 тоосонцорын 80 хувь нь гэр хорооллын яндан, 10 хувь нь автомашин, зургаан хувь нь цахилгаан станц, дөрвөн хувь нь хөрсний бохирдлоос үүсдэг гэсэн судалгаа байдаг. Харин pm10 ширхэглэгт тоосонцорын 80 орчим хувь нь сул хөрснөөс бий болдог. Тавантолгой түлшээс дээж авч гаднын улсад шинжлүүлсэн лабораторийн дээж танилцуулагдаж байна. Ингэхдээ шахмал түлшний элемент болон техникийн найрлагад ямар бодис орсон талаарх шинжилгээ юм. Харин шахмал түлшийг зууханд шатаахад ямар бодис гарч байна вэ гэдэг хэмжилтүүд дутагдалтай байна.
-Зуух бүрийн шаталтын хэмжээг тогтоогоогүй энэ үед гэр доторх хүмүүс ямар эрсдэлтэй байна вэ?
-Гадна болон доторх агаарын чанарын хэмжилтүүдийг хийж болно. Тухайлбал, гэр дотор гал түлэхэд доторх агаарын чанар хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг шинжилнэ гэсэн үг. Ингэснээр угаарын хий, тоосонцрын хэмжээ яаж өөрчлөгдөж байгааг хэмжилт хийж мэдэх боломжтой. Дотор агаарт хэмжилт хийж угаарын хийг хэмжих нь чухал. Учир нь одоогийн нөхцөл байдлаар гэр доторх хүмүүс ямар эрсдэлтэй байгааг хэлж чадахгүй шүү дээ. Манай улс шахмал түлшээ шинжлүүлэхээр БНСУ болон ОХУ илгээсэн. Харин шаталтын хэмжээгээ шинжлүүлэхээр БНХАУ руу явуулсан гэж яриад байгаа. Тухайлбал, шаталтыг хэмжүүлэхдээ ямар зуухан дээр хийснээ зарлах хэрэгтэй шүү дээ.
-Манай улсад 18 төрлийн зуух байна гэж гарсан. Зуух зуухнаасаа бас хамаараад байх шиг байна?
-Тийм. Яг ямар зууханд хийсэн юм, гал нь дээшээ шатдаг уу, агаарын урсгал нь хаашаа юм зэрэг энэ бүр эргээд шаталтандаа нөлөөлөөд байгаа юм. Тэгэхээр зуухны төрлийг нь мэдэж байж дараа нь үр дүнгийг нь хэлэх хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, шахмал түлшийг багануур, алагтолгой, налайх зэрэг нүүрстэй харьцуулж үзэх хэрэгтэй. Тэгж байж түүхий нүүрс, сайжруулсан түлш хоёрын ялгааг мэднэ. Түүнээс биш Тавантолгойн түлш стандарт хангаж байна гэдэг нь түүхий нүүрс муу гэсэн үг биш шүү дээ.
-Гэр доторх угаарын хий хэд хүрвэл хүний биед нөлөөлж эхлэх вэ?
-Угаарын хийн хэмжээ 35ppm буюу 0.035 хүрч, найм буюу түүнээс дээш цаг түүгээр амьсгалсан үед толгой өвдөх, дотор муухайрах шинж тэмдэг илэрдэг. Харин 400 ppm хүрэхэд дөрвөн цагийн дотор ухаангүй болдог эрсдэлтэй. Тиймээс угаарын хийнд түлхүү анхаарч, хэмжилтүүдээ энэ чиглэлд хийх хэрэгтэй. Угаарын хий нь ямар зууханд, ямар түлш түлшнээс шууд хамааралтай байна. Ер нь зуух бүр дээр угаарын хий хэр зэрэг ялгаруулж байгаа хэмжилтийг хийснээр эцсийн байдлаар түлшнээс болсон эсэхийг гаргаж чадна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (2)