Их Британийн түүхч Э.Х.Карр "түүх бол өнгөрсөн ба одоогийн хоорондын харилцан яриа юм" гэж хэлжээ. Украинд болж буй дайны гал бидэнд Иосиф Сталин болон Владимир Путин нарыг адилтган үзэхэд хүргэсэн. Тэд дэндүү адилхан. Путин, Сталин хоёр хүчтэй илтгэлээрээ олон нийтийг байлдан дагуулах чадвартай. Хошин мэдрэмжгүй.
Саяхан ОХУ-ын ээлжит сонгууль болж, таван удаа сонгогдсон өнөөх Путин маань дахиад л олонхийн саналаар суудалдаа хэвээр үлдэв. Тэрбээр одоогоор Сталиний дараа Оросын түүхэнд хамгийн удаан төр барьсан хоёр дахь хүнд тооцогдож байна.
Тухайлбал 2017 оны есдүгээр сарын 12-ны өдөр Путин 6,602 хоног төр барьсан үзүүлэлтээр Зөвлөлтийн удирдагч Леонид Брежневийг гүйцсэн тухай Statista статистикийн сайт мэдээлж байжээ. Үүнд түүний ерөнхийлөгч, ерөнхий сайдаар ажилласан хугацааг нэгтгэж тооцсон байна. Харин яг өнөөдрийн байдлаар түүний энэ үзүүлэлт 8,982 өдөр болоод байгаа юм.
ТОЛИНД ХАРЖ БУЙ МЭТ...
Сталинист Орос бол аймшигтай, бүрхэг газар байсан. Терроризм, улс төрийн цэвэрлэгээ олон сая хүнийг үхүүлсэн. Мэдээжийн хэрэг дэлхийн II дайны дараа Оросын ард түмэн амьдралаас таашаал авч, шинэ, загварлаг соёлд суралцаж, баар саванд бүжиглэж, кино үзэж, хөгжин буй улс орондоо сэтгэл хангалуун амьдарч эхэлсэн. Гэсэн хэдий ч хэлмэгдүүлэлт, цаазын ял, эрүү шүүлт, үй олноор хөнөөх хэрэг, цөллөг зэрэгт улс даяараа туйлдсан. Энэ бол ЗХУ-ын харгис удирдагч Сталины засаглал.
Сталин, Путин нар дайны нөхцөлд шийдвэр гаргах байдлаараа адил. Путин цэргийн дүрэмт хувцас өмсдөггүй, генералын дүрд хувирдаггүй ч Сталины адилаар юу хийж байгаагаа мэддэг, удирдан чиглүүлж чаддаг мэт хүчирхэг дүр төрхийг бий болгосон. Цэрэг арми бол тэдний хувьд тоглоом. Тэд хоёулаа ялалт байгуулж чадаагүй генералуудыг байнга сольж, цэргийнхнийг хүн, материалаар хангаж чадахгүй байгаа захирагчдыг зэмлэдэг. Эх орны төлөөх Путины хүчирхэг ухуулга нь мөн л Сталиныхтай дүйдэг. Тодруулбал, эх орныхоо төлөө амиа золиослох сэдэл, Оросын ард түмний сайн сайхны төлөө цус урсгах нэр төрийн хэрэг байх тухай нэг ерэн дамнасан үзэл суртал.
Путин 1942-1943 оны Сталинградын тулалдааны ойд зориулан Волгоград хотод Сталины хөшөөг босгож, хотын нэрийг нэг өдрийн турш Сталинград хэмээн нэрлэж, Сталиныг цэргийн агуу удирдагч гэж магтсан удаатай. Путин 2017 онд терроризмд нэрвэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх ёслол дээр үг хэлэхдээ Сталины талаар огт дурдаагүй. Сталин бол дайны ялалтын бэлгэдэл.
Тэд ард түмнээ их бууны сум мэт ашигладаг. Аль аль нь фронтод хүний амь нас хохирсонд бага ч гэсэн анхаарал хандуулдаг. Оросуудын дайн байлдааны арга барил өвөрмөц. Гэхдээ удирдагчид бодит хохирлыг багасгах талаар санаа зовж үзээгүй. Бид Сталины үеийн дайн болон Путины Украинд халдсан дайн хоёрын хооронд ижил төстэй зүйл байгааг онцолж байна. Путин их буу, танкаар гэмгүйчүүлийн эсрэг шагайсан. Тэр энгийн номхон хүнийг олноор хөнөөж, эд хогшлыг нь бөмбөгдсөн.
Өнөөдөр Украинд Оросын цэргүүдийн үйлдсэн дайн хүн төрөлхтний эсрэг үлйдсэн гэмт хэрэгт тооцогдож, олон улсын шүүхээс Путинд олон удаагийн цаазын ял төлөвлөжээ. Нацист дэглэмийн эсрэг зогссон Сталины арми олон зуун мянган герман охид, эмэгтэйчүүдийг бузарласан гэдгийг түүх гэрчилнэ. Зөвлөлтийн давшилтаас зугтахыг оролдсон гэм зэмгүй Герман иргэд олноор амь насаа алдасныг санах нь зүйтэй.
Энэ нь мэдээж Путин, Сталины тушаал биш. Гэхдээ л тэд ийм явдлыг үл тоодог. Ингээд бодоход аль аль нь гэм зэмгүй иргэдийг өрөвддөггүй бололтой. Өөр нэг төсөө нь тэд хоёулаа цэрэг, дайны асуудлаа шашинд даатгасан. Сталинд хувийн үзмэрч хүртэл байсан гэлцдэг.
ДАГАН ДУУРАЙЛТ УУ, ҮЗЭЛ СУРТАЛЫН ӨВ ЗАЛГАМЖЛАЛ УУ?
Нөхөр Сталин, Путин нар оршин буй цаг үедээ ард түмнээ цэрэгжүүлсээр ирсэн. Цэрэгжилт тэдний хэв маяг мэт. ЗХУ-ын үед, ОХУ-ын үед ч тэр Украин бол тэдний нэг хэсэг байх ёстой гэх үзэл байсан. Өөрөөр хэлбэл тэд хэзээ ч Украиныг тусгаар улс гэж хүлээн зөвшөөрөөгүй. Тэд өөрсдийгөө Украинаас хүчирхэг, том гэдгээ мэдрүүлсээр ирсэн.
Гэхдээ украинчууд оросууд биш, орос байхыг хүсдэггүй. Чухам ийм учраас тэд Москвагийн дайсан. Ялангуяа 1945 онд Баруун Украиныг хүчээр нэгтгэснийг санах хэрэгтэй. 1932-33 оны үхлийн өлсгөлөн буюу Холодормын үед ч Сталин Польшууд ЗХУ-ыг устгахын тулд Украинчуудыг ашиглана гэж байнга ярьдаг байв.
Оросын иргэний дайны үед тусгаар тогтносон Украин улс байгуулахыг оролдсон гол зүтгэлтэн бол Симон Петлюра. Одоо Украинчууд нацист, неонацист, фашист гэж хэлүүлдэг. Тэд бол дэлхийн II дайны үед нацистуудтай эвийн харилцаатай байсан Степан Бандерагийн дагалдагчид болох "бандеритууд" юм. Түүний ачаар л тусгаар тогтносон Украин улс сүндэрлэсэн.
Путин, Сталин хоёрын украинчуудад хатуу ханддаг нь олон учиртай. Украинчууд бол Оросууд тэдний төлөө ямар их зүйл хийсэн, Москва тэднийг хэрхэн хамгаалж, өсгөж хүмүүжүүлж байсныг хүлээн зөвшөөрөхөөс татгалзсан ард түмэн гэж тэд бодсон. Магад тэд зүгээр л талархал хүлээсэн байж мэднэ.
Сталин, Путин хоёрын хувьд Холодомор бол геноцид огтхон ч байгаагүй. Сталин бүх Зөвлөлт Холбоот Улсад өлсгөлөн байсныг бүр мөсөн үгүйсгэсэн бол Путин хүлээн зөвшөөрсөн. Сталин, Путин хоёрын хувьд дэлхийн 2-р дайн юуны түрүүнд Оросын агуу ард түмний ялалт байсан. Украйнчууд зоригтой тулалдсан байж болох ч дайнд украинчуудын нэр хүндийг гутаасан бандерчууд дэндүү олон байсан.
Тэд өрсөлдчдөө өчиггүй зайлуулдаг. Сталин олон арван мянган өрсөлдөгчөө хөнөөсөн бол Путин алсан, цөлсөн, хорьсон. Хоёр удирдагч хоёулаа гэр бүлийн амьдралынхаа талаар ганц үг гав хийдэггүй. Хоёулаа нөхөрлөлд итгэдэггүй.
Эцсийн дүндээ Сталин, Путин хоёр гадаад бодлогынхоо хувьд реалист хүмүүс. Тэд хоёул үндэсний эрх ашгийг дээр тавьсан.
Сталин, Путин хоёр алдаа гаргадаг. Сталин Гитлерийг дайрахгүй гэж бодож байсан. Путины хамгийн том алдаа бол миний бодлоор Украин руу дайрсан явдал.
Л.Сайнаа
Сэтгэгдэл (4)