Сүүлийн жил гаруйн хугацаанд малын хулгай огцом нэмэгдсэн тоон үзүүлэлт бий. Энэ төрлийн гэмт хэрэг нэмэгдсэн нь хуулиар наймаас доош бод, 24-өөс доош бог хулгайлсан тохиолдолд Зөрчлийн тухай хуулиар зорчих эрхийг түр хязгаарлах, эсхүл нийтэд тустай хөдөлмөр хийлгэх зэргээр хариуцлага тооцдог болсон юм. Гэтэл хуулийн уг заалтын цаана малчид хохирлоо барагдуулж чадахгүй байх, улмаар энэ төрлийн гэмт хэргийн гаралт улам бүр нэмэгдэх эрсдэлийг бий болгож буй. Тиймээс УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяа Малын хулгайтай тэмцэх хуулийн төсөл санаачилснаа өнгөрсөн баасан гарагт мэдэгдэх үеэр түүнээс зарим зүйлийг тодруулснаа хүргэе.

-Сүүлийн жилүүдэд малын хулгай ихээр гарах боллоо. Энэ төрлийн гэмт хэрэг ихээр гарах болсон шалтгааныг Эрүүгийн хууль болон Зөрчлийн хуулиас улбаатай гэх юм. Та малын хулгайтай тэмцэх үүднээс Зөрчлийн хуулийн 17.1.3, 17.12-р заалтуудад нэмэлт өөрчлөлт оруулна гэж мэдэгдсэн. Яг ямар нэмэлт өөрчлөлт оруулах юм бэ?

-Малчдын өмнө тулгарсан хамгийн бэрхшээлтэй асуудлын нэг нь яах аргагүй малын хулгай болоод байна. Хөлс хүчээ шавхан байж өсгөсөн малыг нь бүлэг гэмт хэрэгтнүүд нэгхэн шөнийн дотор тууж байна. Энэ төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдүүд бүлэг  зохион байгуулалтад орж, техник технологи ашиглах болсон. Малчид “Энэ төрлийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх тэмцлийг төр засгийн зүгээс хүчтэй өрнүүлж өгөөч. Гэмт хэрэгтнүүдээс болж амжиргааны эх үүсвэргүй боллоо” гэж гомдол санал ирүүлж байна. Сүүлийн үеийн статистик мэдээллээс харахаар энэ төрлийн гэмт хэрэг өсөх хандлагатай байна. Уг нь 2015 онд баталсан хуульд эрүүгийн гэмт хэрэг гэж зүйлчилж, хүлээлгэх хариуцлагыг нь тодорхой зааж өгсөн. Гэхдээ хуулийн “цоорхой”-г ашиглаж, мал хулгайлах гэмт хэрэг үйлдэгдсээр байна. Учир нь хуульд наймаас дээш бод мал, 24-с дээш бог мал хулгай хийх, зохион байгуулалттайгаар бүлэглэж мал хулгайлбал хүндрүүлсэн нөхцөл гэж үзэж хорих ялын хэмжээг 2-8 жил болгож тогтоосон.

Хулгайлсан малынх нь тоо энэ заасан тоонд хүрээгүй бол Зөрчлийн тухай хуулиар зорчих эрхийг нь хязгаарлах, нийтэд тустай хөдөлмөр хийлгэх гэх мэтээр арга хэмжээ авдаг. Ингэхээр гэмт этгээдүүд цөөн тоогоор олон удаа бүлэглэж хулгай хийж байна. Гэмт хэрэг өсч байгаагийн шалтгаан нь ажил хийхгүйгээр хялбар аргаар орлого олох гэсэн хүмүүсийн сэтгэхүйтэй холбоотой. Мөн дээрх хуулийн цоорхой нь хөдөлмөр эрхлэлгүйгээр орлого олох гэсэн сэдлийг иргэдэд төрүүлж байгаад гол асуудал оршиж байна.

Хоёрдугаарт, хулгайлсан малаа хот хүртэл тууж явна гэвэл тав алхахгүй баригдаж таарна. Тиймээс хулгайлсан малаа хөдөө хээр аваачин нядалж, тээвэрлэдэг болсон.  Иймд гэмт хэрэгтнүүдтэй гар нийлж тэмцэхгүй бол хэрээс хэтэрч байна. Зөвхөн малчид, сумын ганц цагдаа үүнтэй дангаараа тэмцээд дийлэхгүй.

-Найман бод, 24 бог хулгайлбал гэж тоо заах нь хэр оновчтой юм бэ. Та үүнийг яаж засах вэ. Мөн малын хулгайг хөөн хэлэлцэх хугацаа нь зургаан сар гэсэн. Үүнд яаж анхаарч ажиллах вэ?

-Өмнөх хуульд нэг үхэр хулгайлсан ч хулгай гэж үздэг байсан. Гэтэл хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахдаа тоо тусгасан. Үүнийг нь олон иргэн буруушааж байна. Үүнийг яаж засах вэ, яаж зохицуулж оруулах вэ, тоо заахгүй өмнөх зохицуулалтаар явах нь зөв үү. Эсвэл ялын төрлүүдээс сонголттойгоор хэрэглэж байгаа одоогийн хуулийг хэвээр нь мөрдөх үү, эсвэл хорих ялтай болгож хүлээлгэх хариуцлагыг чангаруулах уу гэдгийг судалж байна. Үүнээс гадна хулгай хийхдээ ашигласан зэвсэг, техник, автомашиныг улсын орлого болгож хураадаг шинэ заалтыг оруулах эсэхийг мөн судалж байна. Мөн Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт оруулах шаардлагатай байна. Учир нь Зөрчлийн тухай хуульд хулгайлах гэдгийг зүйлчилснээс биш мал хулгайлах гэсэн зүйл заалт байхгүй. Тиймээс мал хулгайлах гэдэг зүйл анги шинээр оруулах шаардлагатай.  

-Мал хулгайлах гэмт хэрэг өнгөрсөн баасан гаригт 1096 бүртгэгдсэн байна гэж та өмнө нь мэдээлсэн. Түүний хэд нь зөрчлийн хууль хэд нь эрүүгийн хуулиар шийдэгдсэн юм бол?

-1096 нь зөвхөн Эрүүгийн тухай хуулиар шийдэгдсэн тоо. Зөрчлийн хуулиар шийдвэрлэгдсэн нь тусдаа. Гэхдээ энд мал хулгайлах гэмт хэргийг Зөрчлийн хуулиар шийдэгдсэн эсэхийг ялгахад хэцүү. Би сая хэллээ. Мал хулгайлах гэдэг тусдаа зүйлчлэл байхгүй. Харин нийт хулгайлах гэдэгт ордог.