Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж УИХ-д өргөн мэдүүлж, батлуулсан Шилэн дансны тухай хуулийг 2015 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс мөрдөж эхэлсэн. Хуулийн хүрээнд төрийн байгууллагуудын төсвийн зарцуулалт түрүүчээсээ нээлттэй болж татвар төлөгчдийн мөнгийг хаана, юунд “шингээж” байгаа нь ил тод болсон юм. Нийслэл, дүүргийн ИТХ-ын төлөөлөгчдийн улирал тутамд авдаг урамшууллын хэмжээ, УИХ-ын гишүүд, яам, агентлагийн дарга нарын үрэлгэн зардлыг үүгээр хянах эрх нь олон нийтэд нээгдсэн нь тэр. Тэгэхэд УИХ-ын спикерийн албатай явсан одоогийн Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга З.Энхболд намрын чуулганыг нээж үг хэлэхдээ “Шилэн дансны тухай хуулийг баталж хэрэгжүүлснээр төсвийн үрэлгэн байдал ард түмний нүдэнд ил тод боллоо. Анхаарал татсан нэг жишээ дурдахад дүүрэг, нийслэлийн ИТХ-ын төлөөлөгчдөд олгож байгаа олон арван сая төгрөгийн урамшуулал иргэдийн хатуу шүүмжлэлд өртөж байна. ИТХ-ын төлөөлөгчөөр ажиллана гэдэг цалин урамшуулалтай биш учраас энэ улирлаас зогсоох хэрэгтэй гэж үзэж байна.
Сүүлийн үед төсөв, хөрөнгийн үрэлгэн замбараагүй байдал шилэн дансаар олон нийтэд ил болохын хэрээр төрийн байгууллагууд бүдгэрүүлэх сонирхолтой болж байгаа шүүмжилж байна.
Энэ бол байж болшгүй зүйл. Ийм учраас хуулийн хэрэгжилтэд тавих Засгийн газрын хяналтыг хүчтэй болгож төсвийн хөрөнгийг үрэн таран хийсэн, буруу зарцуулсан албан тушаалтнуудыг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлөх хүртэл хатуу арга хэмжээ авч ажиллахыг Засгийн газарт үүрэг болгож байна” хэмээн онцолж байв. Удалгүй Хуулийн бодлогын зөвлөх А.Гансүхээр дамжуулан иргэн Б.Цогтгэрэл нарын гаргасан өргөдөлд хариу өгч УИХ-аас хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулж байгаа иргэдийн үйл ажиллагааг дэмжиж ажиллахаа мэдэгдэж байлаа.
Үүгээр зогсохгүй УИХ-д үйл ажиллагаагаа шууд тайлагнадаг харьяа байгууллагуудад Шилэн дансны хуулийг эрчимжүүлэх чиглэл бүхий албан бичиг явуулж, төсвийн захиран зарцуулалтаа тайлагнахыг хатуу анхааруулж байсан удаатай. Улсын төсөвт оруулсан “хөрөнгө оруулалт”-ыг нь хэн гэгч албан тушаалтан хэрхэн зарцуулж байгааг мэдэх эрхийг татвар төлөгчдөд олгосон нь мэдээж сайн хэрэг. Хуулийн хэрэгжилтийг тойрсон нийгмийн дэмжлэг, хатуу хяналт тавьж байсан цаг саяхан. Зөвхөн энэ хуулийг өлгөн авч, хэрэгжилтийг нь яам, агентлагуудаас шаардсаныхаа “шагнал”-д Төрийн сайд болсон нэгэн ч бий. Гэвч цаг цагаараа байдаггүй ажээ.
Парламентын спикер байхдаа Шилэн дансны хуулийг шат шатандаа мөрдөж хэрэгжүүлэхийг чуулганы индэрээс шаардаж асан З.Энхболд дарга өөрөө хариуцлага тооцох албан тушаалтны тоонд хэдийнэ оржээ.
Учир нь, Төрийн тэргүүний сонгуулиас хойш өнөөдрийг хүртэл хугацаанд түүний хариуцаж бас зангидаж ирсэн Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрынханд Шилэн дансны хууль огт хамааралгүй болчихсон бололтой. Уг нь төсвийн захиран зарцуулагч, “Шилэн данс” хөтлөхийг төр, засгийн байгууллагуудад хатуу анхааруулж явсан гэдгээрээ З.Энхболд дарга хамгийн хариуцлагатай хандах хүний нэг байлтай.
Гэвч өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд Тамгын газраас зарцуулсан төсөв, мөнгөтэй холбоотой мэдээлэл тэнд нэг ч алга. 2018 оны гуравдугаар сард Сүхбаатар дүүргийн Төрийн үйлчилгээг дэмжих иргэдэд зөвлөгөө мэдээлэл өгөх төвд зургаан сая төгрөг зарцуулснаа л тайлагнажээ. Өөрөөр Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрынхан шилэн дансны хөтлөлт огт хийдэггүй болохыг http://www.shilendans.gov.mn/org/1 хаягаас харж болно. Угтаа бүх ард түмнээс сонгогддог, бусад улс оронд Монголыг төлөөлдөг гэдгээрээ Төрийн тэргүүний төсвийн захиран зарцуулалт хамгийн шилэн байж, түүгээрээ дамжуулан УИХ, Засгийн газартаа үлгэрлэх ёстой биш гэж үү. Эсвэл Тамгын газраас нь тайлагнахад ч ичмээр бага хэмжээний төсвийг Засгийн газраас санал оруулж, УИХ-аас баталчихсан хэрэг үү.
Адаглаад 21 аймаг тойрч иргэдтэй уулзалт хийсэн Ерөнхийлөгчийн албан томилолт зардал тэнд алга. Эрхбиш улсынхаа тэргүүнийг хувийнх нь зардлаар хөдөө орон нутагт ажиллуулахдаа тултал Монгол Улсын төсөв доройтчихоогүй байлтай.
Эндээс З.Энхболд дарга өөртөө ямар хариуцлага тооцох вэ гэсэн асуулт яалт ч үгүй гарч таарах нь. Шилэн дансны хуулиа мөрдөөгүй, хөтлөлт хийгээгүй гэсэн үндэслэлээр шүү дээ. Төрийн тэргүүн нь төсвийн захиран зарцуулалтаа "нуучихаад" бусдаасаа хариуцлага нэхэж шаардах нь зүйд хэр нийцэх бол.
С.Гандөл
Сэтгэгдэл (1)