Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2023.12.08
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Шинэ Үндсэн хуулийн тухай 24 баримт

2023-1-13
0
ЖИРГЭХ

БАРИМТ 1

Өнөөдөр шинэ Үндсэн хууль батлагдсаны 31 жилийн ой тохиож байна.  Өнөөдрийн бидний мөрдөж буй Үндсэн хууль 1992 оны нэгдүгээр сарын 13-нд батлагдсан юм.

БАРИМТ 2

Монгол Улс түүхэндээ дөрвөн удаа буюу 1924, 1940, 1960, 1992 онд Үндсэн хуулийг хэлэлцэн баталж гаргасан.

БАРИМТ 3

Харин одоо 1992 оны Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудал яригдаж, хуулийн төсөл боловсруулагдсан. Учир нь Монголын өнөөгийн нийгэм нь Үндсэн хуулийг боловсруулж байсан 1991 оны үеэс ихээхэн өөрчлөгдсөн.

БАРИМТ 4

Эдгээр нийгэм, эдийн засаг, улс төрийн өөрчлөлтөөс хамаарч Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах зайлшгүй шаардлага үүсч байгаа гэж үзэж буй юм.

БАРИМТ 5

Монголын үндсэн хууль бол Монгол төрийн тулгуур баримт болох Үндсэн хууль нь төр, иргэн хоёрын харилцааны үндсийг тодорхойлж, шударга ёсны талаарх ард түмний суурь үнэлэмжийг илэрхийлдэг дээд хэм хэмжээний нийлбэр юм.

БАРИМТ 6

Монгол Улс 1924 оны арваннэгдүгээр сарын 26-ны өдрийн 16 цаг 17 минутад Улсын Анхдугаар Их Хурлын 14 дүгээр тогтоолын 1 дүгээр зүйлээр БНМАУ-ын Анхдугаар Үндсэн хуулийг баталсан юм.

БАРИМТ 7

Анхдугаар Үндсэн хууль 6 бүлэг, 50 зүйлтэй ба 1931 оны хоёрдугаар сарын 14-ний өдрийн БНМАУ-ын 24 дүгээр Бага Хурлаас гаргасан тогтоолоор 1924 онд батлагдсан анхдугаар Үндсэн хуулийн 11 ба 34 дүгээр зүйлд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан байна. Тодруулбал, Улсын Бага Хурлын эрх хэмжээ болон сонгуулийн эрхийн хүрээнд өөрчлөлт оруулжээ.

БАРИМТ 8

Харин Монгол Улсын хоёрдугаар Үндсэн хуулийг 1940 оны зургадугаар сарын 30-ны өдөр Улсын VIII Их Хурлаар баталсан байна.

БАРИМТ 9

Хоёрдугаар Үндсэн хууль 12 бүлэг, 95 зүйлтэй. 1940 оны БНМАУ-ын Үндсэн хуульд 16 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан байна. Тухайлбал, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын 24 дүгээр Бага Хурлаас гаргасан тогтоолоор /1941.02.14/ БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн 11 дүгээр зүйлд оруулсан өөрчлөлт нь “БНМАУ нь Төв, Хэнтий, Дорнод, Дорноговь, Өмнөговь, Өвөрхангай, Архангай, Говь-Алтай, Завхан, Ховд, Баян-Өлгий, Хөвсгөл, Булган, Увс, Сэлэнгэ аймгууд ба Улаанбаатар хотоор бүрдэл болгож тогтооно” хэмээн заажээ.

БАРИМТ 10

Монгол Улсын гуравдугаар Үндсэн хуулийг 1960 оны долдугаар сарын 6-ны өдөр баталсан юм.

БАРИМТ 11

Энэхүү Үндсэн хууль 10 бүлэг, 94 зүйлтэй. 1960 оны БНМАУ-ын Үндсэн хуульд 16 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан юм. Тухайлбал, Ардын Их Хурлын IX удаагийн III чуулганаар /1978.12.26/ БНМАУ-ын Үндсэн хуулийн 19 дүгээр зүйлд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтөд:

БАРИМТ 12

“БНМАУ-д гагцхүү Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурал хууль тогтоох эрхтэй байна. Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчид, Бүгд Найрамдах Монгол Улсын Сайд нарын Зөвлөл, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурлын байнгын комисс, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурлын депутатууд, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Дээд шүүх, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Прокурор хууль санаачлах эрхтэй. Монголын Үйлдвэрчний Эвлэл нь Төв Зөвлөлөөрөө, Монголын Хувьсгалт Залуучуудын Эвлэл Төв Хороогоороо уламжлан хууль санаачлах эрх эдэлнэ.” гэж заажээ.

БАРИМТ 13

Монгол Улсын дөрөвдүгээр Үндсэн хууль нь 1992 оны нэгдүгээр сарын 13-нд Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Ардын Их Хурлаар батлагдаж, тухайн оныхоо хоёрдугаар сарын 12-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрджээ.

БАРИМТ 14

Энэхүү Үндсэн хууль оршил, 6 бүлэг, 70 зүйлтэй. Эдүгээ мөрдөгдөж буй Үндсэн хуульд 2000 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдөр нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан юм.

БАРИМТ 15

Тухайлбал, Хорин хоёрдугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт: “Үндсэн хуульд өөрөөр заагаагүй бол Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг томилох саналыг Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлснээс хойш дөчин тав хоногийн дотор Улсын Их Хурал хэлэлцэн шийдвэрлэж чадаагүй бол өөрөө тарах буюу эсхүл Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Улсын Их Хурлыг тараах тухай шийдвэр гаргана.” гэсэн заалт нэмсэн байна.

БАРИМТ 16

Монгол Улс ардчилсан нийгэмд шилжсэний дараа 430 гишүүн бүхий Ардын их хурал 76 хоногийн турш  хэлэлцэж, 1992 оны нэгдүгээр сарын 13-нд баталсан Монгол Улсын шинэ Үндсэн хуулийг Б.Чимэд голлон боловсруулсан.

БАРИМТ 17

Улсад тусгаар тогтнол, иргэнд эрх чөлөө, эрх тэгш байдал, төрд ардчилсан дэглэм тогтоосон шинэ Үндсэн хууль нь тухай үеийн олон улсын жишигт нийцсэн, нийгмийн шилжилтийн үед тохируулсан баримт бичиг учир хожим нэмж засварлах зайлшгүй шаардлагатайг ч Б.Чимид гуай онцолсон байдаг.

БАРИМТ 18

Түүний хэлснээр болж, цаг үе, нийгмийн шаардлагаар өнгөрсөн хугацаанд Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах талаар хэд хэдэн санал гарч, 2000 онд долоон зүйлд өөрчлөлт оруулсан нь өнөөг хүртэл “дордуулсан долоо” гэсэн тодотголтой явж ирсэн.

БАРИМТ 19

Үүний дараа Үндсэн хуульд нэмэлт оруулах төслийг боловсруулах ажлын баг 2008-2019 онд долоон удаа байгуулж, 2011, 2012, 2015 онд Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийг УИХ-д өргөн барьж байсан ч хэлэлцээгүй.

БАРИМТ 20

Харин хамгийн сүүлд буюу 2019 оны зургаадугаар сарын 6-нд УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан нарын 62 гишүүн Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг УИХ-ын өргөн мэдүүлсэн. Уг төслийг УИХ-ын чуулганы нэгдсэн болон Байнгын хороодын хуралдаанаар 36 удаа 105.9 цаг хэлэлцэж, 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд эцэслэн баталсан юм.

БАРИМТ 21

УИХ-ын чуулганы 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ны хуралдаанаар баталсан Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийг тухайн өдрийн морин цагт буюу 11:40 цагаас улс даяар дагаж мөрдөж эхэлсэн юм.

БАРИМТ 22

Үндсэн хуулийн 28.5 хувь буюу 70 зүйлийн 19 зүйл, 36 заалтыг хөндсөн. Эдгээр өөрчлөлтөөр засаглалын хяналт, тэнцлийг хангаж, Засгийн газрын тогтвортой байдал, парламентын хариуцлагыг нэмэгдүүлж, нутгийн захиргааны бие даасан байдлыг бэхжүүлэхэд чиглэж, 2000 оны долоон өөрчлөлтийн зургааг нь засаж сайжруулсан юм.

БАРИМТ 23

Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт өөрчлөлт Парламентын ардчиллыг төлөвшүүлж, засаглах эрхийг хангах, Гүйцэтгэх эрх мэдэлтэй холбоотой, Шүүх эрх мэдлийн хариуцлагыг дээшлүүлж, хараат бус байдлыг хангах, Нутгийн удирдлагатай холбоотой гэсэн гол дөрвөн чиглэлтэй байлаа.

БАРИМТ 24

Олон жил ярьсан Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг баталснаараа долоо дахь парламент (2016-2020) нийгмийн захиалгыг тодорхой хэмжээнд биелүүлэх түүхэн үүрэг гүйцэтгэснийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга уг өөрчлөлтийн эхийг ёсчлон баталгаажуулахдаа онцолж байв. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Үндсэн хуульд оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 26 буюу Монгол Улс анхдугаар Үндсэн хууль баталж, Бүгд найрамдах улс тунхагласны 95 жилийн ойн өдөр ёсчилсон юм.

image

Өнөөдөр шинэ Үндсэн хууль батлагдсаны 31 жилийн ой тохиож байна. Монгол Улс түүхэндээ дөрвөн удаа буюу 1924, 1940, 1960, 1992 онд Үндсэн хуулийг хэлэлцэн баталж гаргасан. Харин өнөөдрийн бидний мөрдөж буй Үндсэн хууль 1992 оны нэгдүгээр сарын 13-нд батлагдсан юм. Ийнхүү уншигч та бүхэнд шинэ Үндсэн хууль батлагдсан ойн өдрийг тохиолдуулан Үндсэн хууль бүтсэн түүхэн замналын тухай 24 баримтыг хүргэж байна.

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Шинэ оныг сэтгэл АМГАЛАН угтахад туслах 24 үйл
Л.Гантөмөр: Монголчууд бид шинжлэх ухаанаас холдсон. Шинжлэх ухаанаас холдохоор үнэнээс холддог
ДОХ-ын вирусийн талаар таны мэдэхгүй баримтууд
100 жил: Монголын ТЕАТР судлалын үндэслэгчдийн нэг С.Дашдондог
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Орхон аймаг төрийн 36 албан хаагчид 233 сая төгрөгийн дэмжлэг үзүүлжээ
    5 цаг 59 мин
  • "Төр, төрийн бус байгууллагын түншлэл, хамтын ажиллагаа" хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байна
    6 цаг 2 мин
  • Танилц: Тав хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
    6 цаг 12 мин
  • Орон сууцны үнэ өмнөх оны мөн үеэс 9 хувиар өсжээ
    6 цаг 59 мин
  • БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд хатагтай Шэнь Миньжуанийг хүлээн авч уулзав
    7 цаг 3 мин
  • Д.Ганбат: Хөдөө аж ахуйн яам сэтгэлд хүртэл ажиллахгүй байна
    7 цаг 51 мин
  • Д.Тогтохсүрэн: Мал аж ахуйн салбар өнөөдрийн байдлаар урагшаа явахгүй
    8 цаг 36 мин
  • Монголын хүүхдийн ордны албан хаагчдыг шагналаа
    8 цаг 40 мин
  • Авлигатай тэмцэхэд төрийн албан хаагч бүрийн оролцоо чухал
    8 цаг 42 мин
  • Сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээгээр нэмэлт орлого олох боломж бүрдүүлнэ
    8 цаг 44 мин
  • Х.Болорчулуун: Баруун аймгийнхан үнэтэй гурил, хивэг хэрэглэж байгаа нь үнэн
    8 цаг 44 мин
  • Хэлмэгдэгчдийг цагаатгуулах тухай өргөдөл, гомдол хүлээж авах хуулийн хугацааг сунгах хуулийн төслийг өргөн мэдүүллээ
    8 цаг 59 мин
  • Томуу, томуу төст өвчнөөс урьдчилан сэргийлье
    9 цаг 1 мин
  • Маргааш “Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал” батлагдсаны 75 жилийн ойд зориулсан хүндэтгэлийн хуралдаан болно
    9 цаг 6 мин
  • "Ажнай" Д.Бат-Эрдэнэд холбогдох хэргийг прокурорт шилжүүлжээ
    9 цаг 18 мин
  • "Өнөр бүл" төвийн сурагчдад "Уян боулинг" төвөөр нэг жил үйлчлүүлэх эрхийн бичиг гардууллаа
    9 цаг 31 мин
  • 2019 оноос хойш тэтгэвэр тогтоолгосон иргэдийн тэтгэврээ нэг удаа өөрчлүүлэх хүсэлтийг 2024 оноос өмнө авна
    9 цаг 35 мин
  • У.Хүрэлсүх: Хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, хамгаалах зөв, зүйтэй санал, санаачилгыг бүх талаар дэмжинэ
    9 цаг 46 мин
  • П.Эрхэмжаргал арсланд гутлаа сугалуулсан Сумын заан Б.Энхбаяр "Алдарын цом"-д түрүүллээ
    9 цаг 52 мин
  • Хуулийн төслүүдийг эцэслэн баталж, УИХ-ын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэв
    9 цаг 59 мин
  • Энэ долоо хоногт ордуудын амьдрал хэрхэн өрнөх вэ?
  • СОНСГОЛ: Цаашид УИХ-ын гишүүд хүртэл надтай хамааралтай болох нь байна
  • Танилц: Энэ сард болох бөхийн барилдааны тов
  • Допинг илэрсэн Ц.Мөнхбаяр, Б.Өсөхбаяр нар Арбитрын шүүхээр БАРИЛДАХ эрхээ сэргээлгэнэ
  • "Утгын чимэг-2022" наадмын тэргүүн өгүүллэг ТЭНГЭР ҮР
  • Түүхэн амжилтуудын эзэн, багаасаа тодорсон бөх Б.Лхагвадорж гэж хэн бэ?
  • Маргааш ХОЁР аварга, НЭГ заанаар манлайлуулсан хүчит 128 бөх барилдана
  • Энэ сард олгох тэтгэвэр тэтгэмжийн хуваарь
  • Архангайнхны УР мэхэнд унаагүй, Улсын начин Э.Сумъяабат гэж хэн бэ?
  • Танилц: Тав хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
  • Б.Серик: Хоёрын давааны барилдаанд үнэхээр муухай үйлдэл гаргасан байна нийт бөхөө дэмждэг ард түмнээсээ уучлал гуйж байна
  • Цастай өдөр "цангинуулан" уншмаар зургаан шүлэг
  • Утга зохиол шүүмжлэгч Г.Батсуурь: Тэгэхээр Э.Гантулгын түрүүлэх боломжийг Л.Батцэнгэл хаасан гэсэн үг
  • Сэлэнгэд Улсын харцага Н.Золбоо түрүүллээ
  • Ургацын баярт зориулсан улс, аймгийн алдар цолтой бөхчүүдийн барилдаан болно
  • Увс аймгийн баг эхний ялалтаа авлаа
  • Увсад Даян аварга Н.Батсуурь, Аварга С.Мөнхбат, П.Бүрэнтөгс, арслан Б.Ганбат нар барилдах уу?
  • Завхан аймгийн баг эхний ялалтаа авлаа
  • Зулын 25: Л.Ганзул найрагчийн ГАЙХАЛТАЙ таван шүлэг
  • Сайн бөхийн ЭРЛЭГ Сумын заан Д.Төгс-Эрдэнэ гэж хэн бэ?
  • СОНСГОЛ: Цаашид УИХ-ын гишүүд хүртэл надтай хамааралтай болох нь байна
  • Л.Гантөмөр: Монголчууд бид шинжлэх ухаанаас холдсон. Шинжлэх ухаанаас холдохоор үнэнээс холддог
  • Утга зохиол шүүмжлэгч Г.Батсуурь: Тэгэхээр Э.Гантулгын түрүүлэх боломжийг Л.Батцэнгэл хаасан гэсэн үг
  • З.Батбаяр: Зайсангийн ам тэр чигээрээ эрсдэлд орсон байна
  • Б.Серик: Хоёрын давааны барилдаанд үнэхээр муухай үйлдэл гаргасан байна нийт бөхөө дэмждэг ард түмнээсээ уучлал гуйж байна
  • Х.Сугир: Д.Бат-Эрдэнийг ТУЗ-ын даргаар томилсноос болж л хулгай, луйвар гарсан
  • Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийг нэг сар цагдан хорих шийдвэр гарчээ
  • Н.Алтанхуяг: АН хэн нэгний аяыг харсан, аялдан дагасан байдалтай байж болохгүй
  • С.Бямбацогт: Иргэд гар утасны антенд тааруулан гурван гар утас барьж байна
  • "Сэтгүүл зүйн салбар биш иргэн Н.Өнөрцэцэг гэх хувь хүнийг шалгаж байгааг мэдэгдье" гэв
  • "Утгын чимэг-2022" наадмын тэргүүн өгүүллэг ТЭНГЭР ҮР
  • Г.Занданшатар: Хууль засагладаг улсад хэн ч хэлмэгдэх ёсгүй
  • НҮҮРСНИЙ сонсголоос ОНЦЛОХ нь
  • Хил давсан олон мянган "ЦАГААН ЗЭЭР" аль талын өмч болох вэ?
  • Нүүрсний сонсголоос онцлох ТАВАН БАРИМТ
  • Д.Бат-Эрдэнэ: Шинжээчдийн дүгнэлт бол ор үндэсгүй гүтгэлэг
  • С.Баярцогт: Ардчилсан нам 2028 онд эмэгтэйчүүдийн квотыг 40 болгоно
  • Архангайнхны УР мэхэнд унаагүй, Улсын начин Э.Сумъяабат гэж хэн бэ?
  • С.Ганбаатарын "даргалах хүсэл"-ийн цаана ЭХНЭР нь байв уу?
  • Ургацын баярт зориулсан улс, аймгийн алдар цолтой бөхчүүдийн барилдаан болно
24 баримт
  • Шинэ оныг сэтгэл АМГАЛАН угтахад туслах 24 үйл
  • Л.Гантөмөр: Монголчууд бид шинжлэх ухаанаас холдсон. Шинжлэх ухаанаас холдохоор үнэнээс холддог
  • ДОХ-ын вирусийн талаар таны мэдэхгүй баримтууд
  • 100 жил: Монголын ТЕАТР судлалын үндэслэгчдийн нэг С.Дашдондог
  • Визгүй зорчиж, шууд нислэг үйлдэх Арабын Нэгдсэн Эмират Улс
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК