Шинээр ашиглалтад орж буй орон сууцанд байр авсан иргэд нүүдэл суудалдаа зутарч байна. Лифтгүй орцны явган шатаар хамаг эд хогшлоо үүрч, дамжилж, зөөж явсаар тамир нь тасарч, тэнхээ нь барагдах дээрээ тулах аж. Тэд анхнаасаа лифтгүй орон сууцанд байрны захиалга өгөөгүй. Харин нийт оршин суугчдын 60 хувь нь байрандаа орсон хойно лифтийг ажиллуулна гэж барилгачин компани шаардлага тавьдаг учраас эхний 60 хувьд багтсан айлууд ингэж үйлээ үзэж байна.

   Шинээр ашиглалтад орж буй орон сууцанд байр авсан иргэд нүүдэл суудалдаа зутарч байна. Лифтгүй орцны явган шатаар хамаг эд хогшлоо үүрч, дамжилж, зөөж явсаар тамир нь тасарч, тэнхээ нь барагдах дээрээ тулах аж. Тэд анхнаасаа лифтгүй орон сууцанд байрны захиалга өгөөгүй. Харин нийт оршин суугчдын 60 хувь нь байрандаа орсон хойно лифтийг ажиллуулна гэж барилгачин компани шаардлага тавьдаг учраас эхний 60 хувьд багтсан айлууд ингэж үйлээ үзэж байна.

  Сүүлийн үед компаниуд орон сууцаа болж өгвөл 16 давхар барихыг эрмэлзэх болж. Хэрэв хамгийн дээд давхарт байр авсан иргэн орон сууцандаа орохыг хүсээд, нүүгээд ирвэл яах хэрэг вэ? Ор, ширээ, сандалнууд, хувцасны болон гал тогооны шүүгээнүүд, буйдан, хувцас, хөнжил гудас, ном дэвтэр, тогоо шанага энэ болгоны тоогоор өөдөө мацаж, доошоо явгалах хэрэгтэй. Лифт ажиллаагүй бол хүн хүч муутай айлын хувьд шинэ байрандаа нүүж орно гэдэг жинхэнэ “биелэгдэшгүй даалгавар” болох нь.

  Орон сууцны “барилгачин” компани лифтээ ашиглалтад оруулдаггүй шалтгааныг тодруулсан юм. “Иргэдийн 60 хувь нь нүүж орсны дараа лифтийг ажиллуулахгүй бол бүх айл тавилга, эд хогшлоо лифтээр зөөхдөө эвдэлчихдэг” гэж учирлав. Хэрэв оршин суугчид нь амьдарч эхлээгүй байхад эвдэрчихдэг лифттэй юм бол эртхэн шиг баталгаатай, найдвартайг сонгож солих хэрэгтэй. Нөгөө талаар орчин үеийн лифт даац хэтэрсэн тохиолдолд анхааруулах дохио өгөөд, явахгүй зогсчихдог болсныг бид мэднэ. Тиймээс компаний тайлбар тодорхой хүндэтгэх шалтгаантай хэрэг биш ажээ. 10 давхартай том орон сууцанд дунджаар 120 байр байгаа гэж үзвэл тэдний 60 хувь буюу 72 айл байрныхаа ордерыг авсны дараа сая лифт нээгдэх нь ээ. Тэр болтол өнөөх 72 өрхийн гишүүд хэдэн давхарт амьдардагаасаа үл хамааран “эрх тэгш” шатаар явгална.

  Иргэдийн дийлэнх нь байраа захиалсан ч банкны зээлээ бүтээж амжаагүй тул хүлээлгэсэн байдаг. Хэрэв 120 айлаас 71 нь байрандаа орчихоод үлдсэн гэр бүлийн зээл нь бүтээгүй бол яах вэ. Лифтгүй орцны, явган шогших оршин суугчдын түүх үргэлжилсээр байх уу? Гэх мэтээр барилга босгогчдын утгагүй тайлбараас үүдэлтэй асуудал ундарсаар байх аж. Энэ зуур хийх хүн аргаа олдог, хийхгүй хүн шалтаг хайдаг гэх мэргэн үг чихэнд сонсдох шиг. Лифтээ эвдэрчихнэ гэж сэжиглэж байгаа бол мэргэжлийн байгууллагаар шалгуулж, баталгааг дахин нягтлах нь зүйтэй. Харин иргэд мэдэлгүй лифтний даац хэтрүүлдэг гэж үзэж байгаа бол компаний нэг мэргэжилтнийг харгалзуулан ажиллуулвал зохилтой. Гурав дахь гарц нь лифтээ “харамлаад” оршин суугчдад хэрэглүүлэхгүй гэж шийдвэл эхний ээлжинд нүүж ирсэн айлын эд хогшлыг өөрсдөө зөөж өгдөг болмоор юм. Шинээр нүүж ирэгч, оршин суугчдын амнаас ийм л үг гарч байна.

  “Эко констракшн” компаний “Голден парк” хотхоны хамгийн сүүлд ашиглалтад орж буй байранд болсон явдлыг өгүүлье. 50 эргэм насны эр байрны гадаах авто зогсоол дээрх машинуудыг зай тавихыг хүснэ. Түүний дараа жижиг ачааны машин ухран орж ирээд шинэ байрны орцонд тулж зогслоо. БНХАУ-ын Эрээнээс захиалж авчруулсан шинэ тавилгаа галт тэрэгнээс буулгаад шууд ирсэн нь тэр аж. Машины жолооч тавилгын эзэнтэй хамт ачаагаа буулгаж байх хооронд бас нэг залуу ирсэн нь түүний хүү гэнэ. Жижиг машины ачаа тэвш хоосормогц жолооч тоос татуулан алга боллоо. Хүү, аав хоёр их ачаагаа дээш зөөх их ажилтай хоцорсон юм. Хөгшин аав нь хүйтэнд ачаагаа харж зогсох ёстой. Харин хүү нь дээшээ зургаан давхарт тавилгаа оруулах ёстой. Аз болж нэг хүнд дэндүү ихэдсэн энэ ажилд сайн дураараа туслах хүн тэр хавьд олон байсан юм.
  Олны хүч оломгүй далай. “100 мянган айлын орон сууц”-ны хөнгөлөлттэй зээлээр байр олж авсныхаа хариуг ингэж л мэдэрч байх шив дээ гэж хамаг бие нь хөлөрсөн тэр залуу үгийн солионд хэлээд, амьсгаадна. Шинэ байртай болсон энэ хүн юунд их баярласан гээч? Хөнгөлөлттэй зээлд хамрагдаж чадсандаа бус харин тэдний шинэ гэр долоон давхарт байгаагүй нь л яамай гэж наргиа болгон хэллээ. Гэвч наргиа 80 хувь үнэн байдаг гэж бодвол түүний санаа бодит байдалтай нийцэж байсан юм. Үдшийн бүрэнхийтэй золгохын алдад тавилга зөөж дуусгалаа. Харин дараа дараагийн өдөр өнөөх л шатаар өөд, уруугаа ажилдаа явах болно. Одоо тэдний шинэ байранд 20 гаруй айл орчихсон гэнэ. Байр нь давхар бүртээ 12 айлтай, нийтдээ 16 давхар. Нийт 192 байрнаас 60 хувь буюу 116 айл нүүж ирсэний хойно лифт ажиллаж эхэлнэ. Харин эхний 116-д багтаж байгаа хүмүүс “Бушуухан шиг 115 айл орчихоосой” гэж шатны гишгүүрийг гутлын улаар тамгалах бүртээ залбирах хэрэгтэй болж байгаа аж.

  Гэхдээ энэ бол хүлцэнгүй арга гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Харин ч үүний эсрэг оршин суугчид өөрсдийн эрх ашгийн төлөө, гэрээнд тусгасан тохилог, аюулгүй орчноо шаардах эрхтэй. Үйлчлэгч компани ч ялгаагүй нэг айл орсон ч бай 100 айл орсон ч бай тухтай амьдрах орчныг бүрдүүлсэн байх үүрэгтэй. Өдөрт олон удаа гэрээс гарч чадахгүй “хөл хоригдож”, шатаар уруудаж, өгсөх нь тохилог орчин мөн үү? Өөд, уруу явахдаа шатнаас унах, бэртэх тохиолдол гарахгүй гэдэг эргэлзээтэй. Тэгвэл энэ аюулгүй орчин мөн үү? Ялангуяа гүйлдэж яваа хүүхдүүд шатнаас хальтарч бэртвэл лифтээ гамнасан ашиг, хүүхдийн эмчилгээнд өгөх нөхөн төлбөр хоёрын алийг нь “барилгачин” компани үнэтэйд тооцох бол? Гэрээ тохижуулахыг хүссэн иргэдийн тамир тэнхээг талхилж байгаа энэ явдал оршин суугчдын санаачилгаар зогсох ёстой.
Б.Ганбилэг