"Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн захирал С.Наранцогтыг Монголбанкны ерөнхийлөгчөөр томилох улс төрийн шийдвэр гарчээ. Одоо хуулийн дагуу албажуулах процесс хийгдэх гэж байна. Ер нь бол С.Наранцогтыг Монголбанкны ерөнхийлөгч болно гэсэн үг.
Энд нэг ойлгомжгүй зүйл байна. “Эрдэнэс Монгол” нэгдэлд алт, мөнгө, зэс, нүүрс болон бусад ашигт малтмалын түүхий эдийг хайх, олборлох, баяжуулах, боловсруулах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа нийт 31 хуулийн этгээд, төслийн нэгж харьяалагддаг. Тэдгээрийг олон улсын жишгийн дагуу Түлш, эрчим хүчний групп, Зэс, металлын групп болон Дэд бүтэц, логистикийн группт хуваарилж үйл ажиллагааг нь удирдан чиглүүлж байна. Мөн “Багануур” ХК, “Гашуун сухайт авто зам” ХХК, “Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр” ХХК, “Мон Атом” ХХК, “Монгол газрын тос боловсруулах үйлдвэр” ТӨХХК, “Эрдэнэс Критикал Минерал” ТӨҮГ, “Цемент Шохой” ТӨХК, “Шивээ Овоо” ХК, “Эрдэнэс Алт Ресурс” ХХК, “Эрдэнэс Ашид” ХХК, “Эрдэнэс Баянбогд” ХХК, “Эрдэнэс Метан” ХХК, “Эрдэнэс Оюу Толгой” ХХК, “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК, “Эрдэнэс ҮТП” ХХК, “Эрдэнэт Үйлдвэр” ТӨҮГ гэсэн 16 охин компанийг бүтнээр болон хугаслаж хувь эзэмшдэг. Монголын хамаг мөнгөн урсгалыг баздаг. Эдгээр компани шударга, ашигтай ажиллавал Монгол Улс өнөөдрийнх шиг өлөн зэлмүүн амьдрахгүй. Харамсалтай нь бүгдэд нь хулгай нүүрлэсэн. Хамгийн их хулгайтай нь , “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК.
Тэр нь салдаггүй. Ийм нэгдлийн захирлаар Эдийн засаг, хөгжлийн дэд сайд С.Наранцогт 2022 оны 11 дүгээр сарын 30-нд томилогдсон. Өөрөөр хэлбэл нүүрсний хулгайн дуулиан дэгдэхээс хэдхэн хоногийн өмнө энэ ажилд очсон. Тэрээр түүнээс хойш 3 жил гаруйн хугацаанд “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийг удирдлаа. Гээд ажил, ашиг нь сайжирсангүй. Нөгөө л хулгай нь яригдсаар… Хамгийн сүүлд 2025 оны 9 дүгээр сарын 30-нд Г.Занданшатар “Бид “Эрдэнэс Тавантолгой”-д онцгой дэглэм тогтоосны үр дүнд наймдугаар сарын байдлаар борлуулалтын орлого 1.6, биржийн тээвэр 1.5, экспорт 1.2, үр ашиг нь 3, орлого 1.3, олборлолт 1.1 дахин өссөн. Энэ бүхэн тэнд бугшсан байсан хулгайтай тэмцсэний үр дүн. Энэ бүхний үр дүнд эдийн засаг 5.7 хувь болж өсөж, валютын нөөц 5.7 тэрбум ам.долларт нэмэгдэж эерэг үзүүлэлт гарсан. Тэнд нүүрсний хулгайн маш олон арга хэлбэрүүд ил болсон.
Бүгдийг нотолгоо баримттайгаар АТГ-т шилжүүлсэн. Нийт нэг их наяд төгрөгөөр барьж байгуулсан үйлдвэрийг 18 км цаана яагаад байгуулав. Энэ хооронд 1.5 сая төгрөгөөр тээвэр хийдэг байсныг онцгой дэглэм тогтоосноор 400 мянган төгрөг болгож буулгасан. Бид 7 дугаар сарын 19-ний өдөр "Эрдэнэс Тавантолгой" ХХК-ийн уурхай дээр очиж ажиллахад олон арван хулгайн тухай ярьж байсан. Бүгдийг нь таслан зогсоож, АТГ-т шилжүүлсэн. Ийм хол газар нүүрс баяжуулах үйлдвэрээ барьчхаад Бортээг гэдэг уурхайн аман дээр баяжуулах үйлдвэр барьчхаад ашиглалтад оруулдаггүй. Тээвэрлэлт нь асар өндөр өртөгтэй буюу 280 тэрбум төгрөгөөр конверын шугам барьж дуустал нь нэг их наяд төгрөгийн үйлдвэр үр ашиггүй байсан. Хэрвээ энэ үйлдвэр ашиглалтад орсон бол 44 их наядаас их орлогыг Монгол Улсад оруулах байлаа. Гэвч энэ үйлдвэр бараг ажиллахгүй сул зогсож байна.
Ийм үрэлгэн замбараагүй байдал үүсгэсэн. Ийм учраас бидний зүгээс нүүрсний хулгайтай тэмцэж, улсын төсөвтэй хамт Бортээгийн ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах УИХ-ын тогтоолын төслийг төсөвтэй хамт УИХ-д өргөн барьсан” гэж мэдэгдсэн. Ингээд С.Наранцогт шийтгүүлмээр шуугианы эзэн болсон. Ялангуяа Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын яриад байсан УИХ-ын дарга асан Д.Амарбаясгалангийн холбоотой гэх Бор тээгийн орд түүний бүрэн хяналтад байсан. Лав 2022 оны сүүлчээс хойш С.Наранцогт мэдэж байсан гэсэн үг. Тийм байтал С.Наранцогтыг Монголбанк руу дэвшүүлж байна. Тэгэхээр Д.Амарбаясгаланг Г.Занданшатар гөрдсөн болж таарсан уу. Ер нь С.Наранцогтыг хариуцаж байх үеийн ганц “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК дахь асуудлууд ч биш бусад охин компани дахь хулгай, бүтэлгүйтлүүд нь шил дараалан дэлгэгдсээр байна. Тийм байтал дэвшүүлээд авч явж байх юм. Монголын алт, зэс, нүүрсний бор авдрыг аятайхан манаж чадаагүй захирал Монголбанканд очоод мөнгөний бодлого барьж барах уу?
О.Наранмандах
