Ухаалаг гар утас, дэгжин зангиа,
өндөр хурдтай интернет, ярьдаг робот бол өнөөгийн соёлын нэг хэсэг.
Ухаалаг гар утас, компьютер ашиглаж чаддаггүй бол соёлоос хоцорсон хүн
гэнэ. Гэхдээ соёл бол харьцангуй ойлголт тул бидний хувьд соёл гэж
нэрлэж буй нь өөр нэгний хувьд огт хэрэггүй зүйл байж болох. Бас бидний
хөгжил дорой гэх улс орнуудад таамаглах ч үгүй сонин соёл, ёс заншлууд
оршино. Зарим нь дэндүү харгис гэмээр ч 21-р зуунд амь бөхтэй оршисоор л
байна. Хачин, гаж соёлууд...







Хойд Тайландын Каяан овгийн эмэгтэйчүүд хүзүүндээ хачирхалтай төмөр
гархи зүүж явдаг. Жуулчид тэднийг "урт хүзүүт", "анаашан эмэгтэй" гэх
зэргээр хочилдог ч тэдний оронд насан туршдаа ийм цагирагтай явна гэвэл
төсөөлөгдөхгүй. Каяанчуудын домогт эмэгтэйчүүд хүзүүн дэх төмрөө авбал
хүнд гэмтэх, цаашлаад үхэх аюултай гэж өгүүлдэг ч энэ нь мэдээж бодит
үнэн биш юм. Охидууд 5 настайгаасаа цагариг зүүж эхэлдэг аж. Ихэнхи хүн
энэ нь хүзүүгээ урт харагдуулахын тулд гэдэг ч үнэн хэрэгтээ охидын
хүзүү уртсахгүй, харин ч мөрөнд нь хүнд төмөр даралт өгч, өсөлтөнд нь
муугаар нөлөөлдөг байна.

Хүмүүс яагаад ээмэг зүүж эхэлсэн талаар хэн ч, юу ч мэддэггүй. Харин
өнөөдөр маш олон үндэстэн, ястны соёлд ээмэг чухал үүрэг гүйцэтгэж
байна. Шашин, нас биед хүрсний баяр, чөтгөрөөс хамгаалах хэрэгсэл, гоо
сайхан харагдах арга. Мөн чихээ хэрхэн, яаж, хэзээ цоолох нь хүртэл утга
учиртай байж иржээ. Кенийн Масай гэдэг овгийнхон чихээ цоолохыг энгийн
зүйл биш гэж үздэг. Чихэндээ хэр олон, хэр үнэтэй, хэр том эдлэл зүүх нь
тэдний нэр хүнд байдаг учир амбицтай нэгний чих нь ийм болтлоо сунажээ.
Энэ зөвхөн Масай овгийн соёл.

Энэтхэгийн
Хойд хэсэгт орших Араначул Прадеш гэх алслагдсан мужийн Зиро тосгон.
Энд эмэгтэйчүүд үзэсгэлэнтэй болохын тулд хамрын нүхээ сунгаж, мод
хийдэг. Ийм гоо сайхныг тэр тосгонд амьдардаг 26 мянган апатаничууд л
хүлээн зөвшөөрнө.

Динка охид, хөвгүүдийн ихэнхи нь духыг нь улайссан хутгаар зурж байхад
уйлдаггүй. Учир нь тэд уйлах эсвэл өвдөж байгаагаа үзүүлэх юм бол
бусдынхаа өмнө нэр, нүүргүй болдог. Суданы зарим газар ийм ёслол үйлддэг
бөгөөд эрчүүд нь эрэлхэг, эмэгтэйчүүд нь үзэсгэлэнтэй байхын билэг тэмдэг энэ гэнэ.

Шивээс хийлгэх зарим оронд урлагийн хэмжээнд хөгжсөн байдаг бол Шинэ
Гвинейн Сепик голын хөндийд амьдардаг омгийнхонд огт өөр. Эр хүн болсныг
илэрхийлэхийн тулд асар их тарчилж байж ийм шивээстэй болно. Настайчууд
нь залуу хөвгүүдийн нурууг матрын арьс шиг товгортой болгохын тулд
сахлын машинаар зүсдэг байна. Энийг давж чадвал тэд матар шиг эр
зоригтой, хүчтэй нэгэн болно гэж үздэг домогтой холбоотой аж.

Хурц соёо, шүд бол хүчтэй, ууртай, зэрлэг байхыг бэлэгддэг. Олон
үндэстний соёлд энэ бэлгэдлээр нь хүлээж авдаг. Вьетнам, Судан, Африкийн
зарим тосгонд амьтан шиг шүдээ хурцлах нь эр зориг, шашны бэлэгдэл
болдог байна. Маяачуудаас уламжилсан гэх энэ заншил удам дамжин өвлөгдөж
иржээ. Африкийн Вапаре омгийн иргэд махчин загасны талаар муухан
мэдлэгтэй ч эртний домгоос санаа авч дайснаас өөрийгөө хамгаалахын тулд
шүдээ махчин загас шиг хурцлах болсон гэнэ.


Энэ бол барууныхны дунд
хамгийн алдартай гаж соёлуудын нэг. Археологчид ийм "гоёл"-той
эмэгтэйчүүд Судан, Этиопт МЭӨ 8700 жил, Экуадорт МЭӨ 500 жилийн үед
амьдарч байсныг нотолсон байдаг. Одоо харин Амазон мөрний дагуу
амьдардаг Африкийн цөөн хэдэн омогт л үлджээ. Тэд урууландаа мод, төмөр
хийдэг байсан бол барууны нөлөөгөөр бөөрөнхий CD-гээр гоёх болсон байна.
Сэтгэгдэл (13)