Улаанбаатарчуудын эрчим хүчний ирээдүй болсон ТЭЦ-5-ын тендер олон ч удаа хойшилж, “он удаан” жил хүлээлгэж байна. Манай улсын эрчим хүчний зах зээлд сүүлийн хэдэн арван жил хийгдээгүй том бүтээн байгуулалт, том төсөл болохоор удаж, бодох явцыг иргэд ойлгож байлаа. Тиймдээ ч төслийн тендерийн шалгаруулалт алсраад, хойшлоод байхад олон нийтийн зүгээс эсэргүүцэл, шүүмжлэл дайсан үг нэгийг ч тээгээгүй. Гэтэл энэ долоо хоногийн эхээр Засгийн газар “IP Suez” консорциумыг тендерт давуу эрхтэйгээр шалгарууллаа гэсэн мэдэгдэл хийж орхив. Бодож бодож, хүлээж хүлээчихээд ийм гэнэн, ийм эртэдсэн мэдэгдэл хийсэн нь яаж байгаа юм бол хэмээн олон нийт алмайрч хоцорлоо.

Одоо хэрүүл маргаан хийх цаг биш гэж би итгэж байна. Учир нь бидэнд нэн яаралтай цахилгаан станц л хэрэгтэй. Таамаг төдий яриа, хар сэжиг, аман хэлэлцээр, мэтгэлцээн бүр ч хэрэггүй. Гэтэл бас чимээгүй суугаад, тендерт давуу эрхтэйгээр шалгарсан компанид алга ташаад өнгөрч болохгүй шалтгаан ч бас бий. Та бидний татварын мөнгөөр хийгдэх энэхүү бүтээн байгуулалтын тендер шударгаар, бас очих ёстой газраа очсон нь үнэн үү? “IP Suez” үнэхээр тендерийн шалгаруулалтад давуу эрхтэй байж, шударга өрсөлдөж чадсан уу? Энэ асуултын хариуг одоо бид тунгаах ёстой. Учир нь тендерийн эцсийн дүнг зарлах хугацаа ойртоод эхэлмэгц хэвлэлийн хуудсаар үнэн худал нь үл мэдэгдэх олон мэдээлэл явсныг та бид мэдэж байгаа. Хоёр долоо хоногийн өмнө буюу асуудал хаанаа ч шийдэгдээгүй, тендерийн процесс ид явж байх үед “IP Suez” консорциум ТЭЦ-5-ын тендер яллаа” гэсэн захилгат мэдээллүүд гарч эхэлсэн. Тэд өөрсөддөө тийм их итгэлтэй байв уу, эсвэл ар хударгаар бүхнийг “зохицуулсан” учраас эртэдсэн энэхүү мэдээллээ гаргах гэж яарсан юм болов уу? Бид мэдэхгүй. Үнэн гэвэл, Засгийн газраас тус консорциумд давуу эрх олгосон. Их л богино хугацаанд, их л ойлгомжгүй байдал дунд тендерийн ялагч тодорсон нь энэ.

Үүний баталгаа болж, “IP Suez” консорциумтай холбоотой таагүй мэдээлэл ч бас хөвөрч байна. Эрчим хүч тоглоом биш учраас хямд бөгөөд найдвартай байх гэдэг шалгуур тендерийн эцсийн дүн гарахад онцгой нөлөөтэй байсан нь дамжиггүй. Олон улсын жишгээр RFP буюу тендерийн удирдамжид заасан шаардлагын дагуу хоёр оролцогч үнийн саналаа илгээхэд “IP/Suez” “Самсунг” консорциумаас бага үнэ санал болгож буй мэт харагдахын тулд татварыг тооцохоо хэргээр мартсан байсан. Үүнээс гадна, дулааны үнийг нийт үнийн дүнгээс салгаж, тусад нь өгсөн аж. Харин “Самсунг” консорциум  үнийн саналаа өгөхдөө журмын дагуу татварыг тооцон, холбогдох бүхий л зардлыг нэгтэн явуулсан. Хэдийгээр “IP/Suez”-ийн үнийн санал цаасан дээр бага мэт харагдаж байгаа ч бодит байдал дээр “Самсунг”-ийнх тэднийхээс хамаагүй хямд, хамгийн гол нь бодитой үнэ санал болгосон гэсэн үг. Гэвч тендерийн эцсийн дүнг гаргахдаа эл баримтыг харгалзан үзсэнгүй.

Олон улсын цахилгаан станцын тендерийн жишгийн дагуу тунаж үлдсэн хоёр компанийн техникийн үзүүлэлт болоод үнийн дүнг мэргэжилтнүүд болоод олон нийт сонирхон харж байсан. “Самсунг” компани дэлхийд тэргүүлэгч “Foster Wheeler”-ийг зуухыг ашиглана гэдгээ аль эрт мэдэгдсэн бол “IP/Suez” анхандаа “Hyundai heavy industry”-гийн зуухыг ашиглах хатуу нөхцөлтэй байсан ч, “Самсунг”-ын мэдэгдлийн дараа гэнэтхэн шийдвэрээ өөрчилж, “Foster Wheeler” болон түүнтэй адилтгахуйц гэсэн нэмэлт засвар техникийн тайландаа хийсэн юм билээ. “Foster Wheeler” компани дэлхийн цахилгаан станцын зуухны зах зээлд зуун орчим жил үнэмлэхүй  манлайлж ирсэний дээр нийт зах зээлийн 92 хувийг эзэлдэг энэ компанитай эн зэргэцнэ гэдэг нь боломжгүй зүйлсэн. Гэвч “IP Suez” компанийн дээрх хуудуутай явуулгыг хэн ч тоогоогүйн дээр, ТЭЦ-5-ын тендерээ зүгээр шахам бэлэглэж, бас нэг муу мэдээний тоог нэгээр нэмэх магадлал өндөр байна. Одоо “IP Suez” тендерт давуу эрхтэй болсон учраас Улаанбаатарчууд бидний эрчим хүчний ирээдүй туршилтын туулай болоод дуусах эрсдэл биднийг хүлээж байна. Бид хэдийгээр туршилт болоод дуусдаг юм аа гэхэд монголчууд бидний хүлээлт, юугаар ч үнэлэшгүй цаг хугацаа, нэн яаралтайд тулсан хэрэгцээ шаардлага ч гэсэн туршилт болоод л хоцрох нь. Тендерийн эцсийн дүнд үүнийг ч бас тооцсонгүй.

Гэвч “IP Suez”-ийн тендерт шалгаруулснаар ТЭЦ-5 төслийн тендерийн асуудал бүрэн цэгцэрч, эцэслэлээ гэж ойлгож болохгүй. Энэ консорциум зөвхөн “давуу эрхтэй”-гээр сонгогдсон учраас тэр. Цаашид Монголын Засгийн газар үнийн болоод зуухны тал дээр хамгийн сайн саналыг оруулсан “Самсунг” корпорацитай хэлэлцээрийн ширээний ард суух бүрэн боломжтой юм. Учир нь тендерийн явцаас л “IP Suez” консорциум тариф болон зуухны найдвартай байдал дээр олон эргэлзээ төрүүлж, анхаарлын тэмдэгтэй байгаа. Төсөл бүтээн байгуулалтын шатандаа орох дөхсөн энэ үед олон асуудал ундрах магадлалтай байна.
Дашрамд дурдахад, сүүлийн үед “Самсунг” корпорацийг тендерт “Очир” төвтэй хамтран оролцож байна гэсэн хар таамаг хаанаас ч юм нисэх болсон. Хэний нисгэсэн “бор шувуу” жиргээд байгааг бид мэдэхгүй ч энэ компани сүүлийн тендерт оролцоогүй гэдгийг эх сурвалж бидэнд мэдээлэв.

Улаанбаатарын эрчим хүчний хэрэглээ хүчин чадлаасаа давж, шинэ эх үүсвэр барих нь ус агаар мэт хэрэгтэй болсон цаг үед бид аж төрж байна. 2005 оноос хойш эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр бий болгох талаар удтал ярьсан ч ямар нэг үр дүнд хүрэлгүй найман жилийн нүүр үзэж, одоо л эцсийн үнэнтэй бид нүүр тулах дөхөж байна. Өнгөрсөн онд л гэхэд Улаанбаатарын цахилгаан станцуудын эрчим хүч үйлдвэрлэх боломжит хүчид чадал 760 мВт байсан бол хэрэгцээ 848 мВт-д хүрсэн гэх мэдээлэл бий. Энэ зуур гээгдэж хоцорсон 88 мВт жил ирэх бүр нэмэгдсээр л байх нь тодорхой. Үүнийг шийдэх гарц ТЭЦ-5 байх болно хэмээн найдаж буй хүн олон. Үүнийг гардан хийх компани нь олон улсад цахилгаан станц барьсан туршлагатай, үнийн хувьд хямд, чанарын хувьд өндөр, ядаж л булхиа луйвар хэрэглэж, будлиан тарьдаггүй чанартай компани байгаасаа гэж хүсэж байна, бид.