Улсын төсвийн 70 гаруй хувийг бизнес эрхлэгчдээс авсан татвар бүрдүүлж байдаг. Гэтэл Монгол дахь авлигыг хязгаарлахгүй бол хувийн хэвшлийн хөгжилд нөлөөлж байгааг “Азийн сан” олон улсын байгууллага, “Сант марал” сангаас явлуусан судалгааны дүн харуулжээ. Уг судалгааг бизнес эрхлэхэд авлига хэрхэн саад болж буйг харуулах зорилгоор манай улсын 330 гаруй аж ахуйн нэгжийн дунд явуулсан байна. Дээрх байгууллагуудын дотор ЗГ-ын төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч болон хувиараа бизнес эрхлэгчдийн аль алиныг нь хамруулсанаараа онцлогтой.
Ингэхэд 144 мянган доллар буюу 200 саяас дээш орлоготой том бизнесийн 17 гаруй хувь нь шинээр лиценз авах, хуулийн хоригийг даван туулах болон байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах зэрэг саадтай тулгарч байдаг. Энэ бэрхшээлийг даван туулахад байгууллагынхаа төсвийн 50 гаруй хувийг зарцуулдаг гэсэн дүн гарчээ. Мөн бизнесийн байгууллагын 11 хувь нь дээрх саадуудыг даван туулахын тулд компанийнхаа хөрөнгийн 25 хувийг зарцуулж байж гүйцэлдүүлдэг гэж үзжээ. Нийт бизнесийн байгууллагын 75 хувь нь танил талаа ажилд авах, танил талаараа дамжуулан тендер авах зэргээр цаг ямагт авлигын асуудалтай тулгарч байдаг гэдгийг судалгааны хариултаас дүгнэсэн байна.
Үнэн хэрэгтээ, ЗГ-аас авлигын эсрэг хууль тогтоомжуудыг баталсан ч бизнесийн байгууллагад энэ талаарх ойлголт мэдээлэл хомс байдаг. Авлигын эсрэг авсан арга хэмжээний ердөө 2 хувь нь л биеллээ олсон, 18 хувь нь зарим нь биелсэн гэж бизнес эрхлэгчид хариулжээ. Энэхүү судалгаа нь авлигын эсрэг авч байгаа арга хэмжээ нь нийгмийн бүх түвшинд хүрч, бизнесийн хамгийн чухал асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй байгааг харуулж байгаа юм. Улс орны эдийн засгийг авч байгаа цор ганц салбар нь яах аргагүй хувийн хэвшил. Гэвч бизнес эрхлэхэд тулгардаг хууль эрх зүйн болоод санхүүгийн бэрхшээлээс гарахын тулд авлига, хээл хахуультай холбогдож байдгийг дээрх судалгаанд дүгнэсэн байна. Үүнээс гадна манай улс бизнес эрхлэх таатай орчин бий эсэх тал дээр дэлхийн банкнаас явуулсан судалгаанд 88 орноос 76-д, мөн авлигын индексээрээ 120 орноос 94-т оржээ. Энэ нь Монголын нийгмийн институт, хуулийн тогтолцоонд асуудал байгааг харуулж байна хэмээн дүгнэсэн байна.
Ингэхэд 144 мянган доллар буюу 200 саяас дээш орлоготой том бизнесийн 17 гаруй хувь нь шинээр лиценз авах, хуулийн хоригийг даван туулах болон байгаль орчны тогтвортой байдлыг хангах зэрэг саадтай тулгарч байдаг. Энэ бэрхшээлийг даван туулахад байгууллагынхаа төсвийн 50 гаруй хувийг зарцуулдаг гэсэн дүн гарчээ. Мөн бизнесийн байгууллагын 11 хувь нь дээрх саадуудыг даван туулахын тулд компанийнхаа хөрөнгийн 25 хувийг зарцуулж байж гүйцэлдүүлдэг гэж үзжээ. Нийт бизнесийн байгууллагын 75 хувь нь танил талаа ажилд авах, танил талаараа дамжуулан тендер авах зэргээр цаг ямагт авлигын асуудалтай тулгарч байдаг гэдгийг судалгааны хариултаас дүгнэсэн байна.
Үнэн хэрэгтээ, ЗГ-аас авлигын эсрэг хууль тогтоомжуудыг баталсан ч бизнесийн байгууллагад энэ талаарх ойлголт мэдээлэл хомс байдаг. Авлигын эсрэг авсан арга хэмжээний ердөө 2 хувь нь л биеллээ олсон, 18 хувь нь зарим нь биелсэн гэж бизнес эрхлэгчид хариулжээ. Энэхүү судалгаа нь авлигын эсрэг авч байгаа арга хэмжээ нь нийгмийн бүх түвшинд хүрч, бизнесийн хамгийн чухал асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй байгааг харуулж байгаа юм. Улс орны эдийн засгийг авч байгаа цор ганц салбар нь яах аргагүй хувийн хэвшил. Гэвч бизнес эрхлэхэд тулгардаг хууль эрх зүйн болоод санхүүгийн бэрхшээлээс гарахын тулд авлига, хээл хахуультай холбогдож байдгийг дээрх судалгаанд дүгнэсэн байна. Үүнээс гадна манай улс бизнес эрхлэх таатай орчин бий эсэх тал дээр дэлхийн банкнаас явуулсан судалгаанд 88 орноос 76-д, мөн авлигын индексээрээ 120 орноос 94-т оржээ. Энэ нь Монголын нийгмийн институт, хуулийн тогтолцоонд асуудал байгааг харуулж байна хэмээн дүгнэсэн байна.
Сэтгэгдэл (3)