Иргэдээс авах татварын тоо нэмэгдсээр. Тэдний нэг нь Нийслэл хотын албан татвар. Уг татварыг УИХ-д хуульчилж оруулж ирсэн бөгөөд зарим гишүүдийн эсэргүүцэлтэй тулгарсан ч батлагдах нь тодорхой байгаа. Хуулийн гол агуулга нь нийслэлд үйл ажиллагаа явуулдаг аж, ахуйн нэгж бүрээс татвар авах юм.
Ингээд уг хуулийн талаар танилцуулж байна.
Хуульд зааснаар Нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг Эрүүл мэнд, Боловсрол, Төрийн байгууллагаас бусад бүх газар татвар төлнө. Тодруулбал, бараа борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлсэн хувь хүн, хуулийн этгээдийг энэ татварт хамруулах юм. Мөн бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авч буй хувь хүн, хуулийн этгээд нийслэл хотын албан татвар төлөгч болно. Тэгэхээр нийслэлд худалдаа, үйлчилгээ явуулдаг дэлгүүр хоршоо, бар, цэнгээний газар, зочид буудал, амралтын газар гэх мэт байгууллагууд энэ татварыг төлөх аж. Гэхдээ худалдаа, үйлчилгээний газрууд уг татварт өгсөн мөнгөө иргэдээс нөхөж олох нь тодорхой. Тэд нийслэлийн татварт өгөх мөнгөө барааны үнээ нэмж олно. Тэгэхээр иргэд үнэтэй бараа бүтээгдэхүүн худалдаж авна гэсэн үг. Тиймээс уг татвар нь эцэстээ иргэдэд дарамт үзүүлэхээр байгаа юм.
Тэд эдийн засгийн хүндрэл, үнийн дарамтад дарлуулсаар эцэстээ амьдрал нь өдрийн хоолоо арай ядан залгуулах хэмжээнд хүрсэн. Өнөөдөр хоёр төмс, 200 грамм махыг өдөр бүр авч хоолоо хийж иддэг айлууд их бий. Ийм байхад дахин татвар нэмэгдвэл ард түмэн бүр туйлдах нь ойлгомжтой юм.
Аж, ахуй нэгжүүд олсон орлого бүрээсээ 0-1.0 хувийг нийслэлийн татварт өгнө. Уг татварыг борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний үнийн дүнд үндэслэн тооцох юм. Харин борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний үнэ нь тодорхойгүй, бараа, ажил, үйлчилгээг харилцан солилцсон буюу арилжсан, харилцан хамаарал бүхий этгээдүүд үнэгүй, эсхүл бодит үнээс хямд буюу өндөр үнээр хоорондоо бараа борлуулсан, өр төлбөрийг бараа шилжүүлэх буюу ажил үйлчилгээ үзүүлэх замаар хаасан бол тухайн үеийн зах зээлийн бодит үнэд үндэслэн татварыг бодож авах юм байна.
Мөн албан татвар тооцох үнэлгээг гадаад валютаар хийсэн бол гүйлгээ хийгдсэн өдрийн Монголбанкны ханшийг үндэслэн төгрөгт шилжүүлэх гэнэ. Татварыг дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, батлагдсан маягтын дагуу тайлангаа дараа улирлын эхний сарын 20-ны өдрийн дотор харьяалах татварын албанд, нийслэлд бүртгэлгүй суутгагч бол нийслэлийн татварын албанд тус, тус тушаана. Хэрвээ татвараас зайлсхийсэн эсвэл тайлангаа буруу мэдүүлсэн этгээдэд Татварын ерөнхий хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ гэж тус хуульд заажээ.
Ийнхүү иргэдээс авах татварын хэмжээ нэмэгдсэний нэгийг танилцуулахад ийм байна. Монголын нийт аж ахуйн нэгжийн 70 хувь нь нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэдгээр компаниуд жил бүр улсын төсөвт НӨАТ-аар 840 тэрбум, Орлогын албан татвараар 350 тэрбум, Хүн амын орлогын албан татвараар 320 тэрбум төгрөгийг тус, тус төвлөрүүлдэг байна. Нийт дүнгээрээ 1.5 их наяд төгрөгийн татварыг өгдөг гэсэн үг.
Тэгээд эдгээр дээр нэмж татвар авах гэж байгаа бол аль болох энийг ойлгомжтой, зорилттой байх ёстой. Гэтэл уг хууль нь иргэдээс татвар авна гээд шулуухан заачихсан байна. Мөн тухайн татвар төлөгч нь давхар, давхар татвар өгөх заалт ч байгаа юм.
Тэгэхээр тус хуулийг дахин чамбайруулах эсвэл бүр мөсөн татаж авахыг иргэд сануулж байгаа юм.
Эл асуудалд УИХ-ын гишүүд ямар байр суурь баримталж байгаагийн заримыг нь онцолье.
Ж.Энхбаяр: Монгол улсын хэмжээнд үнэ өснө
Нийслэл хотод хамгийн их авто машин байна. Энэ бол өдөр тутмын гэхээсээ илүү тансаг хэрэглээнд тооцогдоно. Үл хөдлөх хөрөнгө, эдэлбэр газрууд нийслэлд бас хамгийн их байдаг. Эдгээрийн татварыг нэмэгдүүлж болно. Мөн онцгой албан татвартай архи, тамхи, шатахуун, тансаг зэрэглэлийн бараа байна. Эдгээрт татвар нэмж болно. Түүнээс биш бүх төрлийн гээд заачихаар үнэ шууд өснө. Монгол улсын хэмжээнд өснө. Шууд иргэдийн халаас руу гараа шургуулж таарах гээд байна. Буруу шийдвэр талдаа байна. Төслийг эргүүлэн татаад, тодорхой болгож оруулж ирэх нь зүйтэй.
З.Баянсэлэнгэ: ААН-үүдэд татварын дарамт учруулахаар юм байна
ААН, Бизнес эрхлэгчдийг дэмжинэ гэдэг. Гэтэл уг хууль нь бодлоготойгоо хэр нийцэж байна вэ. Хууль батлагдсанаар ААН-үүдэд татварын дарамт учруулахгүй гэж хэлэхээргүй юм байна. Хуулийн төслөөр жуулчдын тоог нэмэгдүүлнэ гэж байгаа ч яг үнэндээ тэднийг үргээх, бизнес эрхлэгч нарт дарамт учруулахаар байгаа юм.
Ингээд уг хуулийн талаар танилцуулж байна.
Эрүүл мэнд, Боловсрол, Төрийн байгууллагаас бусад бүх газар татвар төлнө
Хуульд зааснаар Нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг Эрүүл мэнд, Боловсрол, Төрийн байгууллагаас бусад бүх газар татвар төлнө. Тодруулбал, бараа борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлсэн хувь хүн, хуулийн этгээдийг энэ татварт хамруулах юм. Мөн бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авч буй хувь хүн, хуулийн этгээд нийслэл хотын албан татвар төлөгч болно. Тэгэхээр нийслэлд худалдаа, үйлчилгээ явуулдаг дэлгүүр хоршоо, бар, цэнгээний газар, зочид буудал, амралтын газар гэх мэт байгууллагууд энэ татварыг төлөх аж. Гэхдээ худалдаа, үйлчилгээний газрууд уг татварт өгсөн мөнгөө иргэдээс нөхөж олох нь тодорхой. Тэд нийслэлийн татварт өгөх мөнгөө барааны үнээ нэмж олно. Тэгэхээр иргэд үнэтэй бараа бүтээгдэхүүн худалдаж авна гэсэн үг. Тиймээс уг татвар нь эцэстээ иргэдэд дарамт үзүүлэхээр байгаа юм.
Тэд эдийн засгийн хүндрэл, үнийн дарамтад дарлуулсаар эцэстээ амьдрал нь өдрийн хоолоо арай ядан залгуулах хэмжээнд хүрсэн. Өнөөдөр хоёр төмс, 200 грамм махыг өдөр бүр авч хоолоо хийж иддэг айлууд их бий. Ийм байхад дахин татвар нэмэгдвэл ард түмэн бүр туйлдах нь ойлгомжтой юм.
Борлуулсан бараа, бүтээгдэхүүн бүрээс 0-1.0 хувийн татвар авна
Аж, ахуй нэгжүүд олсон орлого бүрээсээ 0-1.0 хувийг нийслэлийн татварт өгнө. Уг татварыг борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний үнийн дүнд үндэслэн тооцох юм. Харин борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний үнэ нь тодорхойгүй, бараа, ажил, үйлчилгээг харилцан солилцсон буюу арилжсан, харилцан хамаарал бүхий этгээдүүд үнэгүй, эсхүл бодит үнээс хямд буюу өндөр үнээр хоорондоо бараа борлуулсан, өр төлбөрийг бараа шилжүүлэх буюу ажил үйлчилгээ үзүүлэх замаар хаасан бол тухайн үеийн зах зээлийн бодит үнэд үндэслэн татварыг бодож авах юм байна.
Мөн албан татвар тооцох үнэлгээг гадаад валютаар хийсэн бол гүйлгээ хийгдсэн өдрийн Монголбанкны ханшийг үндэслэн төгрөгт шилжүүлэх гэнэ. Татварыг дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, батлагдсан маягтын дагуу тайлангаа дараа улирлын эхний сарын 20-ны өдрийн дотор харьяалах татварын албанд, нийслэлд бүртгэлгүй суутгагч бол нийслэлийн татварын албанд тус, тус тушаана. Хэрвээ татвараас зайлсхийсэн эсвэл тайлангаа буруу мэдүүлсэн этгээдэд Татварын ерөнхий хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ гэж тус хуульд заажээ.
Ийнхүү иргэдээс авах татварын хэмжээ нэмэгдсэний нэгийг танилцуулахад ийм байна. Монголын нийт аж ахуйн нэгжийн 70 хувь нь нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэдгээр компаниуд жил бүр улсын төсөвт НӨАТ-аар 840 тэрбум, Орлогын албан татвараар 350 тэрбум, Хүн амын орлогын албан татвараар 320 тэрбум төгрөгийг тус, тус төвлөрүүлдэг байна. Нийт дүнгээрээ 1.5 их наяд төгрөгийн татварыг өгдөг гэсэн үг.
Тэгээд эдгээр дээр нэмж татвар авах гэж байгаа бол аль болох энийг ойлгомжтой, зорилттой байх ёстой. Гэтэл уг хууль нь иргэдээс татвар авна гээд шулуухан заачихсан байна. Мөн тухайн татвар төлөгч нь давхар, давхар татвар өгөх заалт ч байгаа юм.
Тэгэхээр тус хуулийг дахин чамбайруулах эсвэл бүр мөсөн татаж авахыг иргэд сануулж байгаа юм.
Эл асуудалд УИХ-ын гишүүд ямар байр суурь баримталж байгаагийн заримыг нь онцолье.
Ж.Энхбаяр: Монгол улсын хэмжээнд үнэ өснө
Нийслэл хотод хамгийн их авто машин байна. Энэ бол өдөр тутмын гэхээсээ илүү тансаг хэрэглээнд тооцогдоно. Үл хөдлөх хөрөнгө, эдэлбэр газрууд нийслэлд бас хамгийн их байдаг. Эдгээрийн татварыг нэмэгдүүлж болно. Мөн онцгой албан татвартай архи, тамхи, шатахуун, тансаг зэрэглэлийн бараа байна. Эдгээрт татвар нэмж болно. Түүнээс биш бүх төрлийн гээд заачихаар үнэ шууд өснө. Монгол улсын хэмжээнд өснө. Шууд иргэдийн халаас руу гараа шургуулж таарах гээд байна. Буруу шийдвэр талдаа байна. Төслийг эргүүлэн татаад, тодорхой болгож оруулж ирэх нь зүйтэй.
З.Баянсэлэнгэ: ААН-үүдэд татварын дарамт учруулахаар юм байна
ААН, Бизнес эрхлэгчдийг дэмжинэ гэдэг. Гэтэл уг хууль нь бодлоготойгоо хэр нийцэж байна вэ. Хууль батлагдсанаар ААН-үүдэд татварын дарамт учруулахгүй гэж хэлэхээргүй юм байна. Хуулийн төслөөр жуулчдын тоог нэмэгдүүлнэ гэж байгаа ч яг үнэндээ тэднийг үргээх, бизнес эрхлэгч нарт дарамт учруулахаар байгаа юм.
Т.Хулан
Сэтгэгдэл (5)