Монгол Улсын хууль тогтоох дээд байгууллага УИХ-ын нэр хүнд урьд байгаагүй унаад олон нийт “УИХ-ыг тараая” гэдэг дээрээ тулаад байна. Хэдийгээр УИХ-ын дарга М.Энхболд 2018 оны хаврын чуулганы нээлтийн үеэр УИХ-ын нэр хүнд тарах дээрээ тултал унаагүй байна гэж хэлсэн ч монгол төрийн нэр хүнд унаж улам бүр доройтсоор.....
Чухамдаа энэ нь энэ байгууллагын баталсан, хэлэлцэж байгаа хуультай нь ч холбоотой бус, ганцхан эрхэм гишүүдийн ёсзүйтэй холбоотой.
Ард түмнээ төлөөлөн хууль тогтоох дээд байгууллагад сонгогдсон эрхэм түшээд маань хуралдаанаа тасалдаг, хувийн эрх ашгаа дээдэлдэг, төрийн ордон, УИХ-ын хуралдааны танхимд идэж ууж ёсзүйгүй байдал гаргадаг, иргэд сонгогчдоо загнадаг гээд төрийн түшээдэд бүү хэл эгэл нэгэнд баймгүй авир гаргах болсон нь монгол төрийн нэр хүндийг унагасаар байгаа нь нууц биш.
Хуулиа зөрчиж хурлаа тасалддаг чинь...
Юун түрүү эрхэм түшээдийн ажлаа тасалдаг тухай дурдах минь. Монгол Улсад хүн бүр тэгш эрхтэй, бүгд хуулийг сахин мөрдөх үүрэгтэй. УИХ-ын гишүүд бол МОнгол Улсын иргэн мөн. УИХ-ын гишүүдийн баталсан Хөдөлмөрийн тухай хуульд “Ажилтан нь үнэнчээр хөдөлмөрлөх, хуулиар тогтоосон нууцад хамаарах ажил, үүрэгтэй нь холбоотой нууцыг хадгалах, хөдөлмөрийн ба хамтын гэрээ, хөдөлмөрийн дотоод журам, аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн нийтлэг шаардлагыг сахин биелүүлэх үүрэгтэй” гээд заачихсан байна.
Мөн 2007 онд баталсан “Монгол УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хууль”-д “Улсын Их Хурлын гишүүн /цаашид “гишүүн” гэх/ хуралдааныг товлон зарласан цагт хүрэлцэн ирэх үүрэгтэй” гэчихсэн байх юм.
Гэтэл манайд ажилтнууд нь хамгийн цаг барьдаггүй, ажлаа тасалдаг, түүнд нь ямар ч хариуцлага арга хэмжээ тооцдоггүй ганцхан газар бол УИХ болсон. Өглөө УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан, бүтцийн байгууллагуудын хуралдаан эхлэх болоход хурал даргалагч нар нь хоолойгоо сөөтөл гишүүдээ дуудаад, ажлын албаныхан чөлөө завгүй гүйлдээд өнөө хурал нь эхлэх цагаасаа хэдэн цагаар хожимдож, ирц дутуу эхлэх нь ерийн үзэгдэл...
УИХ-ын гишүүд 2004-2008 онд 2831 цаг, 2008-2012 онд 311 цаг, 2012-2016 онд 9882 цаг, 2016-2018 онд эхний гурван чуулганы хуралдаанд 1012 цаг тасалсан байна.
Хуралдаанаа, улсад хийж байгаа үндсэн ажлаа ингэж өчнөөн олон цагаар тасалсан эрхэм гишүүд сая сая төгрөгийн цалингаа ичих ч үгүй бүтэн аваад л дуртай газраа явж байгаа нь нууц биш.
Ерийн байгууллагын нэг ажилтан, ажилчин ингэж ажлаа тасалсан бол энэ нөхдийн баталсан Хөдөлмөрийн тухай хуулиар хэдийнээ ажлаасаа халагдсан л даа.
Ганцхан Монгол Улсад өөрсдийнхөө баталсан хуулийг зөрчиж болдог, түүнийхээ төлөө ямар нэг хариуцлага тооцуулдаггүй “дархан эрхтэй” бүдүүлэг улс бол УИХ-ын гишүүд, хуулиа дагаж мөрддөггүй, ажилтнуудаа ажлыг нь хийлгэж чаддаггүй арчаагүй байгууллага бол УИХ.
Бусдын өмнөөс санал өгч товч дарах нь
УИХ-ын дэгийн тухай хуульд “Санал хураалт явуулах үед гишүүн санал өгөх эрхээ зөвхөн өөрөө эдлэх бөгөөд энэхүү эрхээ бусдад шилжүүлэх, бусад гишүүний өмнөөс санал өгөхийг хориглоно” гээд заачихсан байх юм. Мөн л өөр ямар нэгэн улсад биш манай УИХ л, манай төрийн түшээдийн өөрсдийнх нь л баталсан хууль.
Хуралдаа ирдэггүй гишүүдээ хаацайлсан найз нөхөд нь түүний өмнөөс товчлуур дарж хууль, шийдвэр батлах явдал бүр газар авч хавтгайрсан. Монгол Улсын хууль зөрчиж байгаа энэ үйлдлийг УИХ-ын дарга, спикер харсаар л сайндаа л “бусдын өмнөөс кноп дарж болохгүй шүү” гээд өнгөрөөдөг.
Бусдын өмнөөс товчлуур даран хууль баталж байгаа нь зүгээр ч нэг хуралдаан тасалсан нэгнээ өмгөөлж байгаа хэрэг төдий биш, харин ч цөөхөн хүн лоббидож, эрх ашигтаа нийцсэн хуулийг хий зай ашиглан баталж байхыг үгүйсгэхгүй. Ер нь ч өөрсдийнхөө эрх ашигт нийцсэн, хэн нэгэнд давуу эрх олгох хууль баталлаа гэх шүүмжлэл гарсаар л байгаа.
Орчин үеийн техникийн дэвшил нэвтэрсэн энэ үед УИХ-ын тамгын газар гишүүдийн санал өгдөг товчлуурыг хурууны хээгээр таньдаг болгочихгүй л өнөө хүрч байгаа....
Унтаж, боов идэж, согтуурч байх нь ямар вэ
Өнөө л өөрсдийн нь баталсан “УИХ-ын гишүүний ёсзүйн дүрэм”-ийн 2.1.5-д “Төрийн ордон болон Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны танхимд биеэ зөв авч явж, холбогдох хууль тогтоомжийг сахин биелүүлэх” гээд заачихсан байх юм.
Гэтэл манай төр барилцаж байгаа эрхэм түшээдээс бүү хэл эгэл нэгнээс гарамгүй бүдүүлэг, зохисгүй байдал гарах нь нэгш бус. Эрхэм гишүүн Б.Ундармаа УИХ-ын чуулганы хуралдааны танхимд согтуу орж ирэн, сандал суудлаа андууран хүний ширээнд сууж байсан, Д.Оюунхорол түшээ хуралдаан бүр дээр унтаж зүүрмэглэн суудаг, М.Оюунчимэг болохоор чуулганы аль ч танхимд байнга юм идэж явдаг гээд “арай ч дээ, эд чинь төрийн түшээд шүү дээ” гэмээр явдлыг бүгдийг нь бичих гэвэл цаг хайран, цаас хомс. Өчнөөн олон сэтгүүлч, сурвалжлагч, камерын өмнө, иргэд сонгогчдынхоо нүдэн дээр ингэж аашилж аяглаж байгаа хүмүүс, нүднээс далд өрөө тасалгаандаа, Төрийн ордонд яаж аяглаж ямар авир гаргаж байгааг хэн яаж мэдэх вэ...
Төрд та нарыг төлөөлнө гэчихээд......
УИХ-ын гишүүн Н.Амарзаяа төрийн түшээ бүү хэл жирийн нэгэн эмэгтэй хүний биеэ авч явах соёлгүй, ёсзүйгүй гишүүдийн тэргүүн эгнээнд жагсч мэднэ. Тэрбээр УИХ-ын байнгын хорооны хуралдаан дээр бохь зажлан ихэмсэглэн суудаг бол үндэсний их баяр наадмаар Монгол Улсын төрийн дуулал эгшиглэж байхад утсаа оролдоод зогсч байдаг нэгэн. Дэргэд нь гадаадын хүн номхон зогсоод, гараа цээжиндээ авчихаад байхад шүү дээ.
Түүний хамгийн “шилдэг” ёсзүйгүй үйлдэл нь Өмнөговь аймгаас сонгогдсон тэрбээр тус аймгийн Гурвантэс сумын иргэдтэй уулзах үеэрээ "Та нараар би ажлаа дүгнүүлэх болоогүй. Та нарыг би гуйж сонгогдоогүй шүү... Надад баярлалаа гэж нэг ч хэлсэнгүй, ирэх бүрт л юм гуйж байдаг" хэмээн загнаж зандчиж байсан явдал. Уг нь Өмнөговийн ард иргэдийг төрд төлөөлж, тэдний дуу хоолой санал бодлыг сонсон, түүнийгээ төрийн бодлогод хүргэнэ л гэж УИХ-д нэр дэвшин, тэр л ард түмний олонхийн саналаар УИХ-ын гишүүн болсон баймаар....Гэтэл үүнийгээ ч ойлгохгүй олоон жилийн өмнө малчин байснаасаа ч дор загнаж байгаа гишүүнд дэг хэрэгтэй юу.
Бандааш бас араасаа сүүл дагуулаад...
Хэнтий аймгийн ард иргэдийг хууль тогтоох дээд байгууллагад төлөөлөхөөр сонгогдсон Д.Гантулга уг нь энэ парлментын хамгийн залуу гишүүн гэдгээрээ онцлогдож нэр нь гарч байлаа. Гэтэл төр түшилцээд нэг жил ч болоогүй байхдаа эмэгтэй хүнийг хүчиндсэн хэрэгт холбогдож “хамгийн залуу” гэдэг тодотгол, эцгийнхээ нэрийг хүртэл “Бандааш” гэдэг үгээр сольчихоод, Төрийн ордонд “Би бандаашаа өмсөөд гарсан” хэмээн сэтгүүлчдэд мэдэгдэж байсан. Түүний энэ зарга өнөө болтол дуусаагүй, шүүхийн шинжилгээ, мөрдөн байцаах газар дамжин явсаар эцэстээ энэ үйлдэлд нь зориулж хууль гаргах шатандаа явж байгаа.
Д.Гантулга гишүүн бас яаж ганцаар байх вэ, араасаа сүүл дагуулсан нь эрхэм гишүүн Д.Мурат....Энэ түшээ мөн л өөрийн төлөөлж байгаа Баян-Өлгий аймгийнхаа нэгэн бүсгүйг бэлгийн дарамтад оруулж, элдэв зүй бус зураг хөргөө мессэжээр илгээсэн хэрэгт холбогдчихоод байгаа. Айсан хүн адуу үргээж, ичсэн хүн хүн алдаг гэдэгчлэн эцэс сүүлд нь өнөөх Бахытгүл гэдэг бүсгүйгээ зодсон хэрэгт холбогдчихсон байгаа.
Энэчлэн хууль тогтоогч эрхэм гишүүдийн ёсзүйг эргэн харж, дэггүй энэ гишүүдийг дэгтэй болгох нь Монгол төрийн нэр хүндэд тустай баймаар.....
Энэ оны эхээр “Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн асуудал, туршлага” сэдэвт хэлэлцүүлэг болж энэ хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэж ярьцгаасан ч өнөөгийн пардаментын дэггүй гишүүд энэ хуулийг өөрчилж, нэмэлт өөрчлөлт оруулах талаар ухас дөхөс хийхгүй л өнөө хүрч байна.
Сэтгэгдэл (17)