Сүүлийн үед манай улсад нүүрсний хулгайн асуудал их яригдах боллоо. Ийн ярихын шалтгаан нь Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Г.Занданшатрын өнөөдөр хэвлэл мэдээлэлд өгсөн ярилцлага байв. Тэрбээр “Тавантолгой транс”-ын Д.Бат-Эрдэнэ, Д.Дагвадорж нар ноёрхлоо тогтоож, хууль бус үйлдэл хийж байж болзошгүй байна. Тиймээс хуулийнханд хандаж, энэ асуудлыг шалгаад “Эрдэнэс Тавантолгой”-г хохиролгүй болгож өг гэдэг шаардлагыг Засгийн газраас тавьж байгаа. Тавантолгойн хилээр экспортолсон нүүрсний хэмжээг олборлосонтой нь харьцуулаад үзэхээр экспортоор гаргасан нь их байна. Тэгэхээр бланстаа тусгахгүйгээр нүүрс гаргасан нь тодорхой байна. Энэ асуудлаар “Тавантолгой” компани, ажнай Д.Бат-Эрдэнэ, Д.Дагвадорж нар тайлбар хийх ёстой” гэж ярьсан юм.
Түүнчлэн “Шалгалтаар “Тавантолгой” ХХК хил давж, “Эрдэнэс Тавантолгой”-н талбайгаас нүүрс хулгайлсан нь тогтоогдсон. Олон жилийн өмнөөс эхлээд “Эрдэнэс Тавантолгой”-н талбайгаас нүүрс хулгайлдаг байж” хэмээн хэлсэн нь нэг удаагийнх биш нэлээн хэдэн удаагийн үйлдэл болж таарах нь. Засгийн газрын зүгээс Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатараар ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулан ажиллаж байгаа аж.
Нөлөө бүхий хурган дарга нар хөлийнхөө хэмжээгээр шанагаддаг асуудлыг цаашид хэрхэн цэгцлэх вэ. Манай улсад хариуцлага тооцдог механизм хэт сул гэхэд болно. Түүнчлэн түүнд хяналт тавьдаг байгууллагад ч хамааралтай.
Өнгөрсөн наймдугаар сарын 30-нд УИХ-ын гишүүн Л.Энхболд 340 сая тонн нүүрс Тавантолгойн ордоос эх үүсвэргүй алга болсон тухай мэдээлснээс хойш одоог хүртэл эзэн холбогдогчийг яг таг тогтоогүй сууж байна. Л.Энхболд гишүүнийг мэдээлэхээс ч өмнө л яригдаж байсан хэрэг шүү дээ.
Монгол Улсын газрын доорх баялаг нийт ард иргэдийн өмч гэдгийг хуулиар заасан байдаг. Нэг үгээр бол ард түмний өмчид санаатайгаар халдаж буй хэрэг. Дээрх эх үүсвэргүй алга болсон гэх нүүрсийг мөнгөн дүнгээр шилжүүлбэл ойролцоогоор 60 гаруй сая тэрбум хүрнэ гэж байгаа. Харин унах эзэнгүй, очих хаяггүй үлдэх вий. Унах эзэн нь тодорхой ч “илээд” өнгөрөөдөг тохиолдол бидэнд цөөнгүй бий. Тухайбал, Эрдэнэт үйлдвэрийг нууцаар тавиад туучихсан этгээдийн өрийг Засгийн газар төлөхөөр болоод байгаа шүү дээ. Энэ мэтээр хурган дарга нарыг давраахаа болих хэрэгтэй. Ард түмний өмчид заналхийлсэн, хуруу гараа дүрсэнд эздүүд тодорч, баттай болвол мөн “илээд”, эвсээд өнгөөрүүчихгүй л гэж найдаж сууна.
Дээр дурдсанчлан манай улсад хариуцлага үгүйлэгдээд удлаа. Жишээ хэлэхэд, БНХАУ төрийн түшээдээ хээл хахууль авсан тохиолдолд хатуу цээрлүүлдэг аж. Албан тушаалаас нь чөлөөлөхөөс эхлээд цаазаар авах хүртэл арга хэмжээ авдаг байна. Харин манай улсад өрийг нь төлж өгч байх жишээний. Хариуцлагын тогтолцоо сулын гайгаар далимдуулагчид ч цөөнгүйн жишээ Тавантолгойн нүүрсний хулгай гэж хэлж болно. Шалгаад л байдаг. Хэзээ шалгаж дуусах нь тодорхойгүй байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (5)