Хичээлийн шинэ жил эхлэхэд хэдхэн хоногийн хугацаа үлдлээ. Энэ хичээлийн жилд боловсролын сангийн зээлд хэдэн оюутан хамрагдах боломжтой талаар БСШУСЯ-ны Дээд боловсролын бодлогын газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгч Т.Амаржаргалантай ярилцлаа.
-Энэ онд Боловсролын зээлийн санд 33 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн. Гэтэл өнгөрсөн 2018 онд 75 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн байна лээ. Төсвийн хэмжээ яагаад ингэж буурсан юм бэ?
-Өмнөх жилүүдэд зээлийн сан байгуулагдаад 75 тэрбум төгрөгийн зээл төсөвлөгдөж байсан ч оюутнууд шаардлагыг тэр бүр хангаж чадахгүй байсан. Тиймээс зээлийн хэмжээ төсөвлөсөн санхүүжилтэндээ хүрч чадаагүй. 2016 онд зээлийн сан байгуулагдахаас өмнө өгч байсан зээлүүд тодорхой хэмжээний барьцаа шаарддаг байсан. Тухайлбал, дипломыг нь барьцаалдаг байсан бол энэ удаагийн зээл ямар ч барьцаа, хүүгүйгээр онцлог юм. Харин сургалтын амжилтыг гол шалгуур болгосон.
-Сургалтын амжилт гэдэг нь тухайн оюутны голч оноо гэсэн үг үү. Голч оноо хэд байх ёстой вэ?
-Тийм. 2.8 голч дүнгээс дээш сурсан оюутнууд зээлд хамрагдах боломжтой. Харин шинээр элсэж байгаа оюутан элсэлтийн ерөнхий шалгалтдаа 600-аас дээш оноо авсан бол зээлд хамрагдах журамтай.
-Энэ онд хэчнээн оюутан уг зээлд хамрагдах боломжтой байна вэ?
-Энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар 11 тэрбум гаруй төгрөгийн оюутны зээл олгосон байна. Бид зээлийн хэмжээг тогтоохдоо сургуулиудын оюутан суралцагсдын нийт пропорциональ. Мөн тухайн сургуулийн хөтөлбөр хэр тэргүүлэх ач холбогдолтой байдлаар нь БСШУС-ын сайд болон Сангийн сайдын хамтарсан тушаалаар квотыг баталдаг.
Харин оны үлдсэн хагас жилд 21.5 тэрбум төгрөгийг 11 мянга орчим оюутанд олгох боломжтой байна.
-Оюутны хөнгөлөлттэй зээл, хөгжлийн зээлийн ялгаа нь яг юу юм бэ?
-Оюутны хөгжлийн зээл гэдэг Боловсролын зээлийн байгуулагдсанаас хойш олгогдож байгаа зээлийг хэлнэ. Үүнээс өмнө Төрийн сангийн хөнгөлөлттэй зээл гэж олгодог байсан. Уг зээл нь гадаад, дотоодын их, дээд суралцах гэсэн ялгавартай олгогддог. Энэ үед сургалтын төлбөрийн зээлийг бүтнээр нь олгодоггүй байлаа. Хоёр яамны сайдаар тогтоосон тодорхой төлбөрийн хэмжээнд л олгодог байсан.
-Өнгөрсөн жил хэчнээн оюутан зээлд хамрагдсан юм бэ?
-Шаардлага хангаад хүсэлт гаргасан бүх оюутнууд зээлэнд хамрагдсан. Төсвийн хувьд хангалттай тавигдсан. Харин хувийн өмчийн зарим сургууль нэмэлтээр квот авах хүсэлтээ ирүүлж байсан. Гэхдээ сургалтын чанарын хяналт, дүн онооны баталгаатай байдал дээр хяналт тавих шаардлагатай байгаа.
-Зээлэнд хамрагдсан оюутнууд хэдий хугацаанд зээлээ эргүүлэн төлөх нөхцөлтэй юм бэ?
-Зээлийн сан болон сургууль, оюутан гурвын хамтарсан гэрээ хийдэг. Гэрээнд тухайн оюутан сургуулиа төгссөнөөс хойш зургаан жилийн хугацаанд багтаж зээлээ төлөх ёстой.
-Барьцаагүй учраас зээлээ хугацаанд нь төлөхгүй байх зэргээр эрсдэл гарах юм биш үү?
-Нийгмийн даатгалын байгууллагатай хамтран хугацаа хэтэрсэн зээлдэгчийг найдваргүй зээлдэгч гэсэн ангилалд шилжүүлэх зэрэг урьдчилан сэргийлэх ажлыг боловсруулсан.
-13 мянган оюутны диплом чөлөөлөх асуудал яригдаж байна. Тэгэхээр гадаад, дотоодын их, дээд суралцсан зарим оюутнуудыг сургалтын төлбөрийн зээлээс чөлөөлнө гэсэн үг үү?
-Үгүй. 2016 оноос өмнө дотоодын их, дээд сургуульд суралцаж төгссөн иргэдийн асуудлын тухай асуудал. Тухайлбал, сургуулиа төгсөөд мэргэжлийн чиглэлээрээ ажилласан, нийгмийн даатгал төлсөн зэрэг өмнөх журмын зохицуулалтаар журамлагдсан хүмүүсийн дипломыг олгох тухай ярисан. Мөн хэд хоногийн өмнө Засгийн газрын хуралдаанаар дипломын чөлөөлөлтийг хийх, зээлийг чөлөөлөх талаар яригдаж журмыг Их Хуралд өргөн барих үүрэг чиглэл өгсөн. Уг хууль 2012 онд батлагдсан байдаг. Үүнээс хойш хөнгөлөлттэй зээлийг чөлөөлөх асуудал Засгийн газарт хэлэлцэгдэж байгаагүй.
Энэ жилийн хувьд Боловсролын зээлийн санд хяналт шинжилгээ хийж, үйл ажиллагааг сайжруулах, үүссэн асуудлыг цэгцлэх зорилгоор диплом чөлөөлөх асуудлыг Засгийн газарт танилцуулсан юм. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн дотоодын их, дээд сургууль төгссөн оюутнуудын зээлийг чөлөөлах тухай ярисан. Түүнчлэн 1998 оноос хойш 1892 оюутан гадаад суралцаж, төгссөн байдаг. Тэдгээр оюутнуудын зээлийн гэрээн дээр хийсэн нөхцөлүүдийн дагуу чөлөөлөх асуудал үе шаттай хийгдэнэ.
-Энэ оны хувьд 46.305 хүүхэд цэцэрлэгт хамрагдаж чадахгүй гэсэн судалгаа гарсан байна. Тиймээс дээрх зээлийг чөлөөлөхийн оронд уг төсвөөр цэцэрлэг нэмж байгуулах хэрэгтэй гэсэн санал иргэдийн дунд байна?
-Иргэдийн ярьж байгаа зөв. Учир нь бид хариуцлагатай иргэнийг бэлдэх ёстой. Энэ хүмүүс уг нь авсан зээлээ төлөх ёстой. Гэхдээ энд нийгэмд мэргэжлийн чиглэлээр ажиллаад тодорхой үүрэг, хариуцлагаа биелүүлчихсэн иргэдийн асуудлыг ярьж байгаа юм. Боловсролын зээлийн сан дээр чөлөөлөх дипломыг ангилан ялгах ажил хийгдэж байна.
-Тодорхой шалгууртай байна гэсэн үг үү?
-Тийм.
-Гадаадын их, дээд сургуульд хөнгөлөлттэй зээлээр сурсан иргэдийн зээлийг чөлөөлөх асуудлаар үе шаттай ажил хийх юм байна гэж ойлгож болох уу?
-Зээлийг тодорхой нөхцөлүүдээр авдаг. Тухайн үедээ асуудал нь шийдэгдээд явсан.
-Одоо зээлийн санд яг хэчнээн диплом байгаа юм бэ?
-14 мянга орчим диплом байгаа. Эдгээрээс голч оноо зэрэг шаардлага хангасан байдлаар нь ангилж, 13 мянга орчим нь чөлөөлөгдөх болов уу гэсэн урьдчилсан таамаг байна.
Б.Лхам