“Мог пластик” компанийн захирал Д.Ган-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
-Манай улсад хог хаягдлын талаар тулгамдаж байгаа гол асуудал юу байна вэ?
-Хогны бүх үйлдвэр хүчин чадлаа бүрэн дүүрэн ашиглаж чаддаггүй. Гол асуудал нь түүхий эдийн дутагдал. Монгол Улсад хог байгаа юу гэвэл хангалттай байгаа. Харин тэдгээр хог хаягдал дахин боловсруулах газартаа хүрч чадахгүй байгаад асуудал байна.
-Танай байгууллага хог хаягдлыг ямар шугамаар яаж авдаг вэ?
-Хог хаягдлыг бэлтгэн нийлүүлдэг хоёрдагч түүхий эдийн цэг гэж байдаг. Тэндээс ихэнх түүхий эдээ авдаг. Үүний зэрэгцээ орон нутгаас түүхий эд татдаг.
-Бусад улс оронтой харьцуулахад манайд ямар стандартыг баримталдаг юм бол?
-Хөгжингүй улсуудад айл бүр хогоо хаягдлаа ялгаж хаядаг. Манай компани 3-4 ялган ангилалтын төрөл хэрэгжүүлж байна. Хөгжингүй улсууд маш олон төрлөөр ялган ангилж, тус бүрээр нь дахин боловсруулах үйлдвэрт өгдөг стандарттай байдаг.
-Танай байгууллагын хэрэгжүүлж байгаа ялган ангилах савнууд ямар нэр төрлийн хогонд тохирсон бэ?
-Бидний гол төвлөрч ажиллаж байгаа ялган ангилах боломжтой хог хаягдал гэхээр хуванцар, лааз, шил, гялгар уут, цаас зэрэг байна. Цаашдаа хөгжиж, улам боловсронгуй болоод явна.
-Нийслэл гэлтгүй аймгуудад хог хаягдлын асуудал их үүсдэг. Энэ асуудалд яаж ажиллавал зүгээр бол?
-Хог хаягдлын асуудал хүн амаа дагаад их хэмжээгээр гардаг. Орон нутгийн хог хаягдлыг дахин боловсруулахын тулд тээвэрлэлтийн асуудал гардаг. Овор хэмжээ их байдаг учир нааш нь зөөхөд зардал их гарна. Үүнийг шийдэхийн тулд Байгаль орчин, аялал жуучлалын яам, Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хороотой хамтран хог хаягдлын бутлах төхөөрөмж аймгуудад нийлүүлж байна.
Ингэснээр дахин боловсруулах боломжтой хог хаягдлыг түүхий эд байдлаар нийлүүлэх боломж 100 хувь бүрдэж байгаа юм. Эдгээр тоног төхөөрөмжийг орон нутагт нь хүлээлгэж өгөөд зогсохгүйгээр хэрхэн ажилуулах, засварлах байнгын тогтвортой авч явах удирдлагын ажлыг манай компани хариуцаж ажиллана.
-БОАЖЯ-наас энэ асуудалд ямар арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байгаа вэ. Үр дүн нь гарч байна уу?
-Яам бол цаг үеээ олсон чухал ажлын санаачлан хэрэгжүүлж байгаа. 2018 онд Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын алба хог хаягдлыг анхдагч эх үүсвэр дээр нь ялгах үйл ажиллагааг хэвшүүлэх нь зөв гэж үзэн ажиллаж эхэлсэн. 2019 онд Байгаль орчин, аялал жуучлалын яам, Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооноос загвар жишээ төсөл хэрэгжүүлж Сүхбаатар дүүрэгт 25 байршилд ялган ангилалтын сав байрлуулсан. Ялган ангилах сав байршуулах биш хэрхэн ялган ангилж, хогоо хаяг танилцуулга зааврыг айл өрхүүдээр орж таниулах нөлөөллийн ажлыг хийсэн.
Ерөнхий боловсролын сургуулиудын захирал, багш нартай уулзан цаг авч сурагчдад хогоо хэрхэн зөв ангилж хаях тал дээр нөлөөллийн ажил хийсэн. Сүхбаатар дүүрэгт хийсэн ажил их үр дүнтэй болсон. Орон нутагт хог хаягдлын овор хэмжээг бууруулах төхөөрөмж хүргэгдэж байгаа нь маш чухал. Цаашдаа үргэлжлүүлэх шаардлагатай. Энэ тал дээр манай компани урт хугацаанд хариуцаж ажиллана. Цаашлаад үлдсэн аймгуудад бутлах төхөөөрөмж нийлүүлж, нийслэлийн бүх дүүрэгт ялган сав байршуулах шаардлагатай. Ингэснээр орон нутгийн хог хаягдлыг түүхий эд хэлбэрээр нийлүүлж дахин боловсруулах компаниудын ажил нэмэгдэнэ.
Хөгжингүй орнуудад хогоо ялган ангилж хаяг журамтай байдаг. Ангилан ялгаж хаяагүй тохиолдолд торгодог. Ангилан ялгасан тохиолдолд урамшуулдаг.
-Цаашдаа нийслэлийн бүх дүүрэгт ялган ангилах сав байршуулах ажил хийнэ гэсэн үг үү?
-Сая төслийн хүрээнд Сүхбаатар дүүргийн 25 байршилд байрлуулсан. Цаашдаа манай компани үргэлжлүүлээд хийгээд явах боломжтой.
Нэгдүгээрт, хэрхэн яаж хог хаягдлыг ангилуулах вэ?, ямар технологи, арга аргачилал ашиглах бэ гэдэг нь маш чухал. Манай компани 2018 оноос эхлэн хог хаягдлын менежмент, ялган ангилах үйл ажиллагаа, ямар технологи хэрхэн ашиглах гэдэгт өргөн хүрээтэй судалгаа хийсэн. Хэрэгжих боломжтой санаа туршилтууд бэлэн болчихсон. Тэдгээрийг амьдралд нэвтрүүлээд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.
Хоёрдугаарт, хэрхэн яаж хийх бэ гэдгийг шийдсэнийхээ дараагаар ямар эх үүсвэрээр санхүүжүүлж бодит болгох вэ гэдэг асуудал үүснэ. Одоогоор хийсэн ажил гэвэл Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын албанаас тодорхой санхүүжүүлэлт гаргаж хийсэн ажил байна. Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооноос санхүүжүүлж хийсэн ажил байна. Манай компани хувиасаа санхүүжүүлэлт гаргаад хийсэн ажил ч байна. Эхний хийсэн ажлын үр дүн маш чухал. Түрүүчээсээ үр дүнгээ өгч байгаа учраас үргэлжүүлээд хэрэгжүүлж чадвал хог хаягдлын асуудал бүрэн шийдэгдэнэ гэсэн үг.
-Танай компани өдөр хичнээн хэмжээний түүхий эдийг дахин боловсруулдаг вэ?
-Манай үйлдвэрийн хувьд өдөрт 5 тн хуванцар хог хаягдлыг дахин боловсруулах хүчин чапдалтай. Түүхий эдийн нийлүүлэлтээсээ шалтгаалж өдөрт 2-3 тонныг боловсруулах үйл ажиллагаа явж байгаа.
-Алдагдал гардаг уу?
-Ер нь нийт хог хаягдлын 30-40 орчим хувь нь дахин боловсруулах боломжтой байдаг. 5 тонныг боловсруулахад ойролцоогоор 4 тонн эцсийн бүтээгдэхүүн гарах жишээтэй. Үйлдвэрлэлийн технологоосоо хамаараад хорогдлын тоо өөр байдаг. Манай үйлдвэрийн технологи сүүлийн үеийн автомат төхөөрөмжүүдтэй. Хорогдлын голлох хувь нь түүхий эдтэй холбоотой.
-Манайд дахин боловсруулах үйлдвэрийг хэр дэмждэг юм бол. Ялангуяа төр, засгийн хэмжээнд?
-Дахин боловсруулалтын үйлдвэр гэдэг бол эдийн засаг болон байгаль орчинд өндөр ач холбогдолтой. Дахин боловсруулсан бүтээгдэхүүний цаад талд анхдагч байдлаар хийх байгалийн нөөцийг хэмнэдэг. Бусад улсад дахин боловсруулах үйлдвэрийг бодлогоор дэмждэг. Авсан цуглуулсан, ялган хаясан байдлаар улсаас нь татаас өгдөг. Тодорхой нэр төрлийн татвараас чөлөөлдөг. Одоохондоо төрийн бодлого, шийдвэр энэ асуудалд хараахан хүрээгүй байна. Цаашид энэ асуудалд анхаарлаа хандуулж, дэмжлэг үзүүлнэ гэж найдаж байна.
С.Нацагтовуу
Сэтгэгдэл (2)