зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.10
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Д.Амгалан: Манай улсын зээлжих зэрэглэл "С" үнэлгээ рүү буурч болзошгүй нөхцөлд байна

2020-9-08
0
ЖИРГЭХ

Эдийн засагч Д.Амгалантай ярилцлаа.


-Ээлжит бус чуулганы үеэр манай улсын зээлжих зэрэглэл буурч болзошгүй талаар зарим гишүүд анхааруулж байсан. Тэгвэл Moody’s агентлаг аль хэдийн бууруулж үнэлсэн байна лээ.  Манай улсын зээлжих зэрэглэл ямар байгаа талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Зээлжих зэрэглэлийг манайхан янз бүрээр тайлбарлаж байна. Товчхондоо тухайн улсын санхүүгийн чадамжийг тодорхойлж байгаа зүйл юм. Зээлжих зэрэглэлийг байгууллагын болон салбарын, улсын түвшинд гаргадаг. Энэ чиглэлээр зэрэглэл гаргадаг дэлхийн 70 гаруй байгууллага бий. Үүнээс зах зээлийн 95 орчим хувийг эзэлдэг гол гурван газар нь PITCH, Standart and Purse, Moody’s юм. Moody’s агентлагаас өнгөрсөн тавдугаар сард манай улсын зээлжих зэрэглэлийг “В3” болгож бууруулсан. Энэ нь найдваргүй, эрсдэлтэй гэсэн үнэлгээ юм.

Standart and Purse агентлагийн гаргасан үнэлгээгээр тогтвортой “В” гэж гаргасан үнэлгээ хэвээр байгаа. Харин PITCH агентлагийн өнгөрсөн наймдугаар сард гаргасан үнэлгээгээр зарим зүйл дээр акцент өгч “В” тогтвортой гэж үнэлсэн. Тус агентлагийн зүгээс эдийн засаг хязгаарлагдмал суурьтай, гадаад нөөцийн хамгаалалт хангалтгүй, улстөрийн тогтворгүй байдал нь эдийн засагт огцом нөлөөлж, өөрчлөлт оруулдаг. Төсвийн орлого өсөх хандлагатай байна гэсэн.

-Манай улсын зээлжих зэрэглэлийг бууруулсан гол шалтгаан юутай холбоотой юм бэ?

-Монгол Улсын экспорт буурсантай холбоотой гэж тайлбарласан. 2020 оны төсвийн орлого 1.2 тэрбум төгрөгөөр, экпорт өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 28 орчим хувиар буурсан нь нөлөөлсөн юм шиг байна лээ. Нөгөөтээгүүр, төсвийн алдагдал өсөх хандлагатай байна гэсэн үзүүлэлт гарсан. Төсвийн тодотголоор төсвийн алдагдал 3.8 их наяд төгрөг болсон. Энэ нь ДНБ-ий 9.9 хувьтай тэнцэж байгаа юм. Мөн хөрөнгө чадвар сул зэрэг үзүүлэлтээр гол шалтгааныг тайлбарлаад зээлжих зэрэглэлийг эрсдэлтэй үнэлгээ рүү оруулсан. Энэ үнэлгээ цаашид буурах хандлага ажиглагдаж байна. Магадгүй “С” үнэлгээ рүү орохыг ч үгүйсгэхгүй.

Манай улс 2016 оны сүүлчээр зээлжих зэрэглэл буурч “САА” зэрэглэл рүү орж байсан. Тэухайн үед төсвийн алдагдал 2.4 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 9.1 хувьтай тэнцэж байсан үе. Үүний хажуугаар өрийн хэмжээ ихэсч, төгрөгийн ханш 25 орчим уначихсан байсан юм. Эдгээрээс гадна шууд болон шууд бус зээлээ төлөх боломж тааруу байна гэж үзэн тус үнэлгээ рүү оруулсан юм. Энэ нөхцөл байдал давтагдаж магадгүй гэж үзэж байна. Ингэж үзэх шалтгаан нь төсвийн алдагдал их хэмжээгээр гарсны дээр гадаад өр төлөх асуудал гарч ирлээ.

Тухайлбал, 2021 онд Мазаалай бондын 500 сая ам.долларыг төлнө. 2016 онд 10 хувийн хүүтэй авч байсан. 2022 онд Чингис бондын 1 тэрбум ам.долларыг төлнө. Мөн онд 800 сая ам.долларын Гэрэгэ бонд, 2023 онд Самурай бондын 24.3 тэрбум юань, 2024 онд Хуралдай бондын 580 сая ам.долларын асуудал байна. Дээр нь дэлхийн зах зээл дээр уул уурхайн бүтээгдэхүүний борлуулалт тааруу. АНУ болон Хятадын мэдээлэл, технологийн дайнтай холбогдуулан экспортод таагүй зүйлс ажиглагдаж байна. Дээрх хүчин зүйлсийн улмаас цаашид зээлжих зэрэглэлд таагүй нөлөө үзүүлэх болов уу гэж таамаглаж байгаа.

-Зээлжих зэрэглэлээ өсгөдөггүй юм аа гэхэд барих хэрэгтэй. Үүний тулд ямар алхам хийх шаардлагатай гэж та харж байна вэ?

-Зээлжих зэрэглэл муудчихлаа. Гадаад өр төлбөрөө төлье. Мөнгө олдохгүй байна гээд өндөр хүүтэй мөнгө олох нөхцөл байдалд хүрэхээсээ урьтаж аль болох хөрөнгө оруулалтын урсгал зардлаа хэмнэх, төсөв мөнгөний бодлогоо уялдуулах асуудал руу нэн түрүүн орох шаардлагатай. Хямралын нөхцөл байдалтай холбоотойгоор эдийн засгийн өөр бүтцээр явах шаардлага гарсан. Түүнээс биш томоохон хөрөнгө оруулалтууд тулсан ажил биш. Урсгал зардлаа дорвитой хэмнэх ёстой. Үүн рүү анхаарч ажиллах нь эрсдэлийг бууруулах нэг арга. Уул уурхайн үнэ дэлхийн зах зээл дээр унаад ирэхээр эдийн засаг тааруу болчихдог. Ийм эдийн засгийн дан бүтцээс салж суурь бүтцийг бий болгох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, эцсийн бүтээгдэхүүн экспортолдог, уул уурхайд түшиглэсэн үйлдвэр зэрэг өөрөөрөө орлого олдог эх үүсвэртэй болох шаардлагатай. 

-Төсвийн тодотголыг ээлжит бус чуулганаар баталсан. Төсвийг илүү танах боломж байсан гэж зарим эдийн засагчид байр сууриа илэрхийлж байсан. Таны хувьд?

-Төсвийн тэлсэн бодлогоо болимоор байна. Сая төсвийн тодотголоос харж байхад орлогоо хэт өөдрөгөөр төсөөлсөн харагдаж байна. 2021 оныхоо төсвийг боловсруулахдаа хариуцлагатай байх хэрэгтэй. Зээлжих зэрэглэл болон бусад үзүүлэлтээ сайн гаргахын тулд тулгамдаж байгаа эдийн засагт зайлшгүй шаардлагатай ажлуудаа эрэмбэлэх шаардлагатай байна. Тухайлбал, төгрөгийн ханшаа барих, инфляцаа барих, тогтоох шаардлага үүссэн. Хоёрдугаарт, эдийн засгаа тогтвортой авч үлдэх, иргэн, аж ахуйн нэгжээ орлоготой байлгахад анхаарах. Гуравдугаарт, гадаад дотооддоо өр төлөхөд хүндрэл учруулахгүйгээр төлөх нөхцөл байдлыг эрэлхийлж, тодорхой болгомоор байна. Тэгэхгүй бол зээлжих зэрэглэл буурах ирмэг маш ойрхон байна. Дээрх асуудалд анхаарчихвал тогтвортой авч үлдэх боломжтой гэж харж байна.

-Ирэх оноос эхлэх өрүүдээ хэрхэн төлөх нь тодорхойгүй байна. Эдийн засагтаа хүндрэл учруулахгүйгээр төлөх боломж бий юу?

-Эдийн засгаа эрэмбэлэхгүйгээр улс төрийн хүсэл сонирхлоо гүйцээх маягаар сангийн бодлогодоо хандаад байдаг. Эрэмбэлэвэл 10, 20 дугаарт байгаа зүйл рүүгээ түлхүү анхаараад ирэхээр эдийн засгийн бодлого байхгүй болоод байгаа юм. Манай улсын гол алдаа энэ. Ирэх оноос эхлэх өр төлбөрийг дотоод эх үүсвэрээрээ төлөх ямар ч аргагүй. Эдийн засаг солонгожирч чадаагүй. Уул уурхайн бүтээгдэхүүний борлуулалт, үнийн нөхцөл байдал тааламжгүй байгаа учраас өрийг өрөөр дарах нөхцөл байдал л харагдаж байна. Манай улсын гадаад өр 30 тэрбум ам.доллар давчихлаа. Энэ өр улам л нэмэгдэнэ гэсэн үг. Тиймээс санхүүгийн сахилга баттай, аль болох ил тод, хэмнэлттэй, шилэн байлгах шаардлагатай байна.

-Сонгуулийн өмнөх жилүүдэд төсвийн зарлагыг нэмэгдүүлж, тэлдэг. Ирэх онд Ерөнхийлөгчийн сонгууль болно. 2021 оны төсвийг аль болох зардлаа танасан, хэмнэсэн төсөв хийнэ гэхэд эргэлзээтэй байна. Өмнөх Ерөнхийлөгчийн сонгуулиудад төсөв ямар байсан юм бэ?

-Сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд аль нэг шатны сонгууль болоход эдийн засгийг улайсгаж ирсэн. Эдийн засагт байгаа сул чөлөөтэй болон бусад зориулалттай сангийн бус мөнгийг эдийн засгийг эрэмбэлэхгүйгээр тараадаг үзэгдэл эдийн засгийг унагаж байна. Төсвийн алдагдал сонгуулиас л болж өссөн. Түүнээс биш халдварын арга хэмжээ, эдийн засгийг урт болон дунд хугацаанд авч явах арга хэмжээ рүү хуваарилж байгаа мөнгөнд чиглэгдээгүй. Улс төрийн нөхцөл байдлаас ангид эдийн засгийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхгүй бол хүчээр улайсгадаг явдал Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар ч давтагдах шинжтэй байна.

-Эдийн засагт үүссэн хүндрэлүүдтэй холбогдуулан ОУВС-ийн хөтөлбөрт нэгдэж магадгүй талаар зарим гишүүд хэлсэн. Өмнө нь байгуулсан өргөтгөсөн санхүүжилтийн хүрээнд долоон төрлийн татварыг нэмэгдүүлж байсан шүү дээ. Энэ удаад ч мөн хөтөлбөрт хамрагдвал иргэдийн нуруун дээр ирэх ачаалал нэмэгдэх байх. ОУВС-ийн хөтөлбөрт орох шаардлага үүсэн үү?

-Үүнээс өөр гарцгүй. Уг нь өөрийн санхүү, төрийн бодлогын асуудлыг өөрсдийнхөө бодлогоор хиймээр байна. Аль нэг донор газруудын бодлогод хамрагдана гэдэг ямар нэгэн байдлаар хараат болно гэсэн үг. Одоогийн нөхцөл байдалд ОУВС-ийн хөтөлбөрт хамрагдах нь хамгийн зөөлөн газардах аргаа л хайж байна гэсэн үг.

2016 оны сүүлчээр ОУВС-ийн хөтөлбөрт хамрагдсан нь үүнээс өөр гарцгүй болоод л орсон хэрэг. Даанч үүнээсээ сургамж авсангүй. ОУВС-ийн хөтөлбөрийг сүүлийн үе рүү нь орж ирээд мөрдөөгүй шүү дээ. Төсвөө тэлж болохгүй, халамжийн шинж чанартай мөнгө гаргаж болохгүй гэхэд нь зөрчихсөн. Санхүүгийн том сахилга бат гэж зүйлийг сурах ёстой байсан ч улстөрийн зорилгоор мөнгө тараасан нь хэвээр байна.

ОУВС-ийн хөтөлбөрт хамрагдаж болно. Гол нь авууштай зүйлийг сурах, шингээхэд анхаарч ажиллах хэрэгтэй. ОУВС-ийн хэд хэдэн ангилал бий. Муу үзүүлэлттэй үнэлэгдвэл улам л хүнд шалгуур, ангилал руу нь орох болно. Тиймээс гадаад болон дотоод харагдах байдал руугаа яаравчлан анхаарахгүй бол ОУВС-ийн хөтөлбөрт хамрагдсан ч хүнд нөхцөл байдал оногдоно.

Б.Лхам

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Голомт банк 2024 оны Тогтвортой хөгжлийн тайлангаа нийтэллээ
Монгол Улсын гадаад валютын албан нөөц 5.2 тэрбум ам.долларт хүрлээ
Орон нутгийн карт эзэмшигчдэд зориулсан урамшуулал эхэллээ
Голомт банк Монгол Улсын ТОП-100 аж ахуйн нэгжийн 5 дугаарт эрэмбэлэгдлээ
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК-д онцгой дэглэм тогтоож, Бүрэн эрхт төлөөлөгчөөр У.Бямбасүрэнг томиллоо
    6 цаг 48 мин
  • УИХ-ын дэд хороодыг залуу гишүүд ахалж эхэллээ
    8 цаг 51 мин
  • Д.Амарбаясгалан: Хараат бус байдал, шийдвэр гаргах чадамж, хариуцлагын тогтолцоог төгөлдөржүүлж парламентын засаглалыг бодит утгаар нь баталгаажуулж чадлаа
    10 цаг 30 мин
  • Наадмын өдрүүдэд цаг агаар ямар байх вэ?
    11 цаг 41 мин
  • Төв аймгийн Жаргалант сумын наадамд дүүргийн Алдарт уяач Н.Доржийн буурал азарга түрүүллээ
    11 цаг 48 мин
  • Японы Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито “Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо
    12 цаг 27 мин
  • П.Мөнхтулга: Жолооч нарын хариуцлагыг нэмэгдүүлнэ
    12 цаг 31 мин
  • Улаанбаатар метро төслийн бараа, үйлчилгээг нийлүүлэх чиглэлд ИБУИНХУ-тай хамтран ажиллана
    12 цаг 35 мин
  • "Багануур" ХК-ийн ажилчид ТУЗ-ийн зөвлөлийн шийдвэрээ эсэргүүцэж, ажил хаялт зарлахаа мэдэгдээд байна.
    13 цаг 27 мин
  • Монголчууд донтох хандлага хамгийн бага таван үндэстний нэгээр тодров
    13 цаг 49 мин
  • Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11,5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ
    14 цаг 13 мин
  • Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа
    14 цаг 18 мин
  • "Алт-3" аяныг хэрэгжүүлэх тогтоолын төслийг УИХ дэмжлээ
    14 цаг 36 мин
  • Х.Булгантуяа: Бүгд Найрамдах Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш
    15 цаг 1 мин
  • Цэнгэлдэх хүрээлэнгийн орох, гарах хаалга бүрд 10 алба хаагч ажиллахаас гадна гадаад хэлээр жуулчдад мэдээлэл хүргэнэ
    15 цаг 32 мин
  • Барилгын салбартаа олон жил идэвх зүтгэлтэй албан хаагчдад төрийн дээд цол, медаль гардууллаа
    15 цаг 59 мин
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
    16 цаг 15 мин
  • Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагууд
    16 цаг 56 мин
  • Баянгол дүүргийн хэмжээнд улаанбурхан өвчний эсрэг нөхөн дархлаажуулалтын явц 87,4 хувьтай байна
    17 цаг 6 мин
  • М.Мандхай: Шинэ хуулийн үр дүнд хүнсний хяналт, баталгаажуулалт, стандарт тогтоох боломж бүрдлээ
    17 цаг 25 мин
  • "Бүх цэргийн наадам"-аар шөвгөрсөн найман бөхийн допингийн хариу иржээ
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Монгол тогооч нар дэлхийн аваргын хагас шигшээд оролцох эрхээ авлаа
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #5: Аймгийн хурц арслан О.Наранбаатар
  • Улсын цолон ойрхон бөх #8: Аймгийн заан С.Доржпалам
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Голомт банк 2024 оны Тогтвортой хөгжлийн тайлангаа нийтэллээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • Х.Булгантуяа: Хүн төвт үзэл баримтал бүхий төрийн албыг хөгжүүлнэ
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК