“Улс төрийн энэ эгзэгтэй цаг үед Монголын улс төрд цэгцрэх хөдөлгөөн эхэлж байна”. Энэ бол Засгийн газрын гал тогоог базаж, бодлого зангидаж явсан Г.Занданшатар УИХ-ын дарга болсныхоо дараа чуулганы нэгдсэн хуралдааны индрээс хэлсэн үг.

Оффшор байтугай банкны тухай мэдэгдэхүүн хомс байсан үед бүтээсэн киногоор нь дамжин барууны соёл бидний ой тоонд хадагдаж явсан цаг “саяхан”. Саяхан гэдгийг зориуд хашилтад хийсэн нь өдгөө монголчууд банкны тухай өмнөхөөсөө илүү ойлголттой бас мэдлэгтэй болж байна. Бидний ой тоонд сууснаар, үзэж асан барууны кинонд өгүүлдгээр Швейцарийн банкны тухай дүрс эхлэл, өрнөл, төгсгөлдөө хэсэгхэн хугацаанд дурдаад өнгөрдөг.

УИХ-ын дарга М.Энхболд 2019 оны хоёрдугаар сарын 1-ний өдөр  Монгол Улсын Их Хурлын даргаар сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Г.Занданшатарт ажлаа хүлээлгэн өгсөн.

Монгол Улсын дөрөв дэх Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өчигдөр өөрийн албан ёсны цахим хуудсаараа дамжуулан цаг үеийн асуудлаар сэтгүүлчидтэй “зангиагүй” ярилцсан билээ.  Тэрбээр Ерөнхийлөгчийн сэнтийнээс бууснаас хойш олны өмнө ийн гарсан шалтгаан нь өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 16-ны өдөр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Прокурорын байгууллагын удирдах ажилтны зөвлөгөөнд оролцох гэмт хэргийг нотлох баримт хэмээх 178 хуудас бүхий материалыг Улсын Ерөнхий прокурор М.Энх-Амгаланд атгуулсан явдлаас үүдэлтэй.

Хүний эрхийн үндэсний комиссын дарга Ж.Бямбадоржтой ярилцлаа.

У.Хүрэлсүх “Хөгжлийн галт тэргэндээ урьсан” Ши Жиньпиний үгийг сануулаад мордлоо

-УИХ-ын намрын чуулган завсарласнаас хойшхи хугацаанд танай салбар ажил ихтэй байлаа. Олон жил завсардсан зөвлөгөөнүүд үргэлжлүүлж, энэ үеэр зарим зоригтой шинэчлэлийг хийхээр шулуудсанаа танилцуулж байгаа нь ажиглагдлаа. Шинэчлэлийн багц төлөвлөгөөнөөс агаарын тээврийн либеральчлалын асуудал анхаарал татаж байна. Энэ сэдвээс ярилцлагаа эхэлье.

Монгол Улсыг сайн эдийн засагч, инженер удирдагч хөгжүүлэх учиртай” гэж таамаглагчид цөөнгүй таардаг.

Хэдийгээр банкууд эсэн мэнд байгаа гэдэг дохиог төв банк өгч байгаа боловч шалгалтын цаана тийм ч сэтгэл хангалуун үлдэхээргүй асуудал хоцорсон гэдгийг зарим эх сурвалж хэлж байна.

УИХ-ын нэр бүхий гишүүдээс Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд хандаж “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн51 хувийг баталгаанд гаргаж, ӨАБНУ-ын “Стандарт” банкнаас авсан зээл, түүнтэй холбоотой олон улсын шүүхийн байгууллагаас гаргасан шийдвэрийн хэрэгжилттэй холбогдуулан тавьсан асуултын хариуг Засгийн газрын зүгээс энэ сарын 26-нд хүргүүлснийг хэвлэлүүд мэдээллээ. Хамгийн их анхаарал татсан хариулт энд байгаа, албан ёсны ямар хариулт сонсох бол гэдгийг нийгмээрээ сонирхож байгаа болов уу гэтэл сонирхолтой нь тэгсэнгүй. Гэхдээ хариулт дотор “сонин” үгүй байв уу гэвэл тийм биш. Засгийн газраас өгсөн хариултад гурван “тодорхой хариу” дурайж байв. 

Улс орны хөгжил тусгаар тогтнолоо хамгаалах бодлого бүр өөр хоорондоо ялгаатай. Санхүү эдийн засгийн байдлаа тогтвортой байлгах нь тэдний гол үүрэг. Энэ асуудлыг хөндөн ярьж байгаа нь өнөөгийн Монгол Улсын төр, засгийн үйл ажиллагаа доголдож байгаатай холбоотой юм.

Засгийн газрын 100 хоногтойгоо золгож байна. Яаж тоолсныг бүү мэд, яг одоо ид үргэлжилж байгаа юм билээ. Монголын улс төрд У.Хүрэлсүхийн “цаг тоолол” айхавтар гоц гойд скандал авчраагүй ч зориг уриагаар дүүрэн, ажлын тайлангаас нь анзаарвал шударгаар хэлэхэд олон ажлыг үргэлжлүүлэн хийсэн Засгийн газар гэж тодорхойлж болох юм.

Гоё оронд муухай амьдраад байгаа тухай иргэнээсээ эхлээд Төрийн тэргүүн нь ч халаглах болов.

Ерөнхийлөгч утаатай тэмцэж, үүний тулд УИХ-тай ч тэмцэхээр болоод явчихав. Гэвч УИХ түүний албан бичгийг хэлэлцсэн боловч “Онц байдал зарлахаар хэмжээнд хүрээгүй” гэж үзжээ. Яавал онц нөхцөл байдал болох юм бол. УИХ-ыг тараана гэсэн нь “онц байдал” уу. Эсвэл “Онц байдал зарлах саналыг хүлээж аваагүй” нь УИХ-ыг тараахыг дэмжих шалтгаан уу.

Энэ удаа И.В.Сталины “Марксизм ба үндэстний асуудал” хэмээх суут бүтээлийг толилуулж байна. Учир нь Монголд үндэстний үзлийн тухай амаа цангатал ярих боловч түүний онолын үндэслэлийг мэддэг байтугай гадарладаг хүн бараг байхгүй. XXI зуун гарчихаад байхад аль дивангалавын Сталиныг яагаад орчуулсан юм ?

Дундад зууны тухай, за бүр наанадаж өнгөрсөн зууны гуч дөчөөд оны үйл явдал бүхий кино үзэж суутал гэнэтхэн гөлийтөл нь индүүдчихсэн, индүү нь ирмэгтэж, сүүдэртсэн дээлтэй нөхөр гараад ирэнгүүт, дээл нь орчин цагийн гялалзсан саатай хятад торгоор урласан бол үзэх ямар ч дур сонирхолгүй болоод, сувгаа солихоос аргагүй болж байгаа юм.

Энэ алиалагчийг одоо яг яах ёстой юм бол оо? Ямартай ч ” Энканто” спорт цогцолборыг нэг хэсэгтээ хүн орох аргагүй болгосон ”Бандааш” хочит Гантулга 25 дахь жилдээ зохиогдож буй ”Next stop” наадмын нэр хүндээр шал арчих нь.

Анзаараад байхад бид хүмүүсийн харагдах гадаад байдал хийгээд үзэгдэх үйлдлийг нь муулж, шүүмжлэх хандлага ихтэй. Халамцуу яваа нэгнийг “Ѳѳ энэ муу архичин” гэж хараах, гундуу яваа нэгнийг “Арчаагүй гэдэг нь” гэж зэвүүцэх, сайн бүсгүйд сэтгэл алдарсан нэгнийг “Завхарсан амьтан” гэж шүүмжлэх, сэтгэл хѳдлѳлдѳѳ автаад алдаа гаргасан нэгнийг “Гэнэн тэнэг” гэж шоолох, шаналалдаа дийлдээд бухимдан хашгирах нэгнийг “Галзуу солиотой” гэж дургүйцэх амархан ч, цаад үнэн учрыг хэн ч ойлгож мэдэрдэггүй. Гэсэн атлаа ѳѳрт нь адил үйлдэл тохиолдоход ойлгоогүйгээсээ болоод муулж хэлэлцэн, шоолж зэвүүцэхэд хэн ч дуртай байдаггүй. Дотроо дургүйцэх атлаа, ѳѳр нэгнийг муулж шоолоход бас эсэргууцдэггүй, харин ч идэвхтэй оролцох хандлагатай. “Хүний мууд дуртай”даа ч биш, зүгээр л бусад хүмүүс ч ѳѳртэй нь адил байгаад бага зэрэг баярлан тайвшрах тѳлѳвтэй. Бидний араншин юм даа.

“Ѳѳрийн толгой дээрх бухлыг хараагүй байж, ѳрѳѳлийн толгой дээрх ѳвсийг шоолох”, “Ѳѳрѳѳ ѳмдгүй байж, ѳрѳѳлийн ѳмдний цоорхойг шоолох” монголчууд бидний араншин. Хэн нэгнийг шүүмжилж шоолохоосоо ѳмнѳ, тэр хүний оронд ѳѳрийгѳѳ орлуулаад эргэцүүлж үзвэл… Тэсгэл алдсан тэвчээрээ номхотгох гэж уусан байж болох, үйлийн үрээ дааж дийлэлгүй гундуу явж байж болох, хүсэл сэтгэлийн хязгаараа тэнцүүлэх гэж сэтгэлийн жолоогоо алдсан байж болох, ухаан, туршлага нь дутаад алдаа гаргасан байж болох, багтарсан сэтгэлээ асгаж дундлах гэж хашгирсан байж болохыг бид мэдэхгүй ч ойлгох гэж хичээж болно. Хэн нэгнийг шоолж шүүмжлэн түүнээсээ болж хэрэлдэн маргалдаж байснаас ойлгохыг хичээгээд уучилж хандах нь хэн хэндээ сэтгэлийн амар амгалан, тайвшралыг авч ирдэг. Харин үүнээс болж уурлалдан хашгиралдаж, хэрэлдэн маргалдсанаас бүгдээрээ сэтгэлээ хиртээж, улам ихээр ядарна. Тэнэг мулгуу хүнд зүгээр л зам тавьж холдсон нь, түүнтэй түлхэлцэн маргалдаж, барилцан зодолдсоноос хамаагүй амар.

Цахим орчны бие биенээ шоолж, шүүмжилснээс үүдэлтэй харүүл маргаан, хоосон цэцэрхэл, хараал зүхлийг анзаарах бүрд сэтгэлд минь харуусал тѳрнѳ. Аливаа шүүмжлэлээс үүдэлтэй “алж хядах” заналхийлэл, ѳѳртэй нь санал нийлээгүй нэгнийг доромжлон дарамтлах, ѳѳрѳѳ учрыг нь ойлгоогүй мѳртлѳѳ бусдыг муу үйлдэлд уриалан турхирах хандлага дэндүү ихэсч байна. Үүний цаана “ямар зорилготой, хэн байна вэ?” хэмээн түгшин эргэцүүлэх үе ч зѳндѳѳ. Эрх мэдэлтнүүд, улстѳрчдийн гэм буруутайг тогтоон, хуулийн дагуу цээрлүүлдэг эрх зүйн тогтолцоог бий болгож чадаагүй буруутан нь бид ѳѳрсдѳѳ. Харин ийм тогтолцоог шаардах нь бидний үүрэг. Үүнээс бусад тохиолдолд, бусдын алдаанд тайван хандаж сурмаар. Чулууны ѳѳдѳѳс шидсэн чулуу, оногдохдоо хагардаг. Харин голын ус урсгал дундаа чулууг мѳлийлгѳнѳ. Цаг хугацааны урсгал хэн нэгний зѳв бурууг шүүдэг, ѳѳр хэн ч биш.

Хүмүүн бид тѳгс тѳгѳлдѳр биш болохоор алдаа гаргах тохиолдол зѳндѳѳ, бас алдаа гаргах ч эрхтэй. Хүн болгон ѳѳрийнхѳѳ “далан булчирхай”г тоочоод байдаггүй болохоор сэтгэл зүрхийг нь нээж харах, бусдад харуулах боломжгүй. Хэн нэгнийг шүүмжилж шоолохоосоо ѳмнѳ “Яасан юм бол?” хэмээн эргэцүүлж нэг боддог бол, “Ийм тохиолдолд би яах байсан бол?” хэмээн ѳѳрѳѳсѳѳ асууж харьцуулдаг бол, үзэн ядахаасаа ѳмнѳ ѳрѳвдѳж, уучилж ханддаг бол танд ѳѳрт тань их л амар болно доо. Ингэлээ гээд танд хохирох юу ч үгүй. Бусдын харагдах байдлын ѳмнѳ ѳѳрийн сэтгэл зүрхээ чагнадаг бол юутай сайн, юутай амар амгалан гээч. Хэн нэгнийг сэтгэлээсээ ойлгох тийм ч хэцүү биш дээ.

Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах

…Монголын улстѳр ялзарсан суурин дээрээ “ѳмхийрчээ”. Ойлгохыг хичээгээд ч, зѳвтгѳж бодох гээд ч Монголын улстѳрийн үндсэн тогтолцоо нь маш ихээр гажуудсан нь мэдрэгдээд байна. Энэ тогтолцоог үндсээр нь ѳѳрчлѳхгүй л бол, хувь хүнийг хичнээн харааж зүхээд юу ч ѳѳрчлѳгдѳхгүй юм байна.

”Бүх зүйлийг мөнгөөр худалдан авч болдог болго. Хайр дурлал, эх орон, эцэг эх, ёс суртхуун, шударга ёсыг хүртэл... мөнгөөр сольдог болго. Тэгсэн цагт бүгд мөнгөний эрхшээлд орох болно. Мөнгө хамгийн хүчтэй нь болно. Гэхдээ түүнээс хүчтэй нь бас бий. Тэр бол тэр бүхнийг эрхшээж буй мөнгийг эзэмшигч... Мөнгө бүхнийг дийлж байна гэдэг чинь түүнийг эзэмшигч бүхнийг дийлж буй хэрэг. Өөр бусад бүхэн бол мөнгөний өмнө юу ч биш. Өөр бусад нь бүгдээрээ зүгээр л сохор зоосны төлөө биеэ худалдахаар ирээд өмнө чинь шарвалзаж буй янхан адил болно. Тэгээд тэднийг тэр өндрөөс хараад, бахтайгаар тавлан инээгээрэй.
Тэр цагт мөнгийг эзэмшигч хамгийн адгийн урвагч байсан ч хамгийн үнэнч нь болж харагдана. Хамгийн өрөвдөх сэтгэлгүй шулаач, алуурчин байсан ч тэр хамгийн ариун нандин, өгөөмөр нь болж харагдана. Хамгийн ёс суртхуунгүй, бүдүүлэг, эрээгүй нь байсан ч тэр хамгийн нандин сайхан нь болж харагдах болно. Бүр хамгийн тэнэг нь байсан ч тэр бүхнээс өндөрт, жинхэнэ аугаа нь болно.
Мөнгөний аугаа их хүч нь ийм юм.
Тиймээс мөнгийг тахин шүтүүлж, бүхнийг аажмаар мөнгөний боол, уяаны гөлөг болго. Тэгээд хожмоо мөнгөний эзний өлмий дор шарвалзан хэвтэж байхад нь ”Алив ээ, та нарын өнөөх аугаа сайхан нандин сэтгэл, эрхэм дээд ёс суртхуун чинь хаана байна. Үнэн ёс, шударга журам чинь хаана байна” гэж асуугаад, юу гэхийг нь сонсоорой. Тэд хариуд нь юу хэлнэ гээч. Би урьдчилаад хэльчихье. Эдгээр асуултуудын хариуд ”Мөнгө, тэр бүгд чинь мөнгө л юм байна шүү дээ” гэж хэлнэ. Өөрөөр хэлэхгүй. Яагаад гэвэл тэдэнд тийм тохиолдолд өөр хэлэх үг байхгүй юм.
Мөнгө тийм л хүчтэй. Тэгэхээр мөнгийг эзэмшигч бол бүхнийг эзэмшигч, бүхнийг чадагч бурхан. Өөр бурхан гэж байхгүй. Үнэмшихгүй бол хайгаад үзэхгүй юу, мөргөөд, залбираад үзээрэй дээ. Мөнгийг эзэмшигч бүхнийг няц гишгэх болно. Мөнгийг хэн ч идэж чаддаггүй, харин бүгдийг идэж чаддагтаа мөнгөний аугаа их хүчин чадал нь оршиж байдаг юм.”
Нэгэн зохиолын маань баатар ийн өгүүлэх ажээ. Би өмнөөс нь юу ч хэлж чадахгүй, дэмий л ээрч, муурч, зүрх чичирэн салагнан сууж байх юм.
Бид хэрвээ өнөөдөр явж буй зам мөрөө эргэж эс харваас яг ийм агуулгатай ертөнц рүү хөл тавьж байгаа шүү. Тэгээд мөнгөний эзэнд оосорлуулсныхаа дараа гасалж гангинаад хэрэггүй юм. Тэр мөнгөний эзэд цаламаа аль хэдийнэ бидний зүг, Монгол Улсын зүг хаячихсан шүү.
Одоо ч мөнгөтэй байгаа цагт бүхнийг болгоно гээд хууль, шударга ёсыг гишгичээд яваа хүмүүсээ бид харж дэмий гаслахаас өөр юу хийж чадаж байгаа билээ? Залуу үе нь бүлэг бүлгээрээ мөнгөтэй л бол бусад нь юу ч биш гэсэн итгэл үнэмшлээр өсөж, хар тамхи, гэмт хэрэг, завхайрал, утга учиргүй зугаа цэнгэлт автаж явааг юу гэх вэ?