Түүхээ мартвал юу болдогийг өнөөдрийн Украйн харуулж байна. Өөрөөр хэлбэл бусдад үзүүлэнтэй, үнэгүй хичээл зааж байна л даа. Баярлалаа та нартаа.
Ингэхэд бид түүхээ хэр мэдэх вэ гэсэн тэнэг асуулт тавихаа больё. Алаг цоогтой л байгаа шүү дээ. Мэддэг нэг нь сайн мэднэ. Мэдэхгүй нэг нь таг харанхуй л сууж байгаа. Ингэхэд мянган жилийн өмнөх түүхээ маш сайн мэдэх хүн олон байж магадгүй. Харин ойрын үеийнхийгээ хэр бол. Ялангуяа манай залуучууд. Ямар ч байсан Чингис хаанаа муухан мэдээд байх шиг санагддаг юм. Харин өнгөрсөн зууны түүхийг хэр мэдэх бол?
“АХА” гэж асуулт хариултын нэвтрүүлгээс харахад манай залуу үе өнгөрсөн зууны түүхийн талаар тун маруухан ойлголттой явдаг юм шиг санагддаг. Ямар сайндаа л БНМАУ-ын баатар Түвдэнгийн Борыг Ээж хадан дээрээс түлхсэн гээд зогсч байх вэ дээ. Ингэхэд одоогийн залуус энэ бүхнийг мэдэх албагүй гэх бий. Ер нь өнгөрсөн социалист нийгмийн юм бүхнийг үгүйсгэгчид зөндөө байдаг. Хамаг бүхэн нь муу муухай байсан юм шиг ярьдаг. Бичдэг. Тэр ч бүү хэл сурталчилдаг. Гэтэл дэлхийн түүх бол ерөөсөө л дайн байлдааны түүх байдаг юм. Өөр юу ч биш. Мөн тэр дайн тулаануудаа зөв, буруу байсан гэж шүүж харагддаггүй юм. Яагаад гэхээр болоод өнгөрсөн үйл явдлыг тухайн үеийнхээ нийгмийн байдалтай ихэнх түүхчид уялдуулж үзсэн байдаг. Тиймээс нэг их шүүмжлээд байгаа харагдаггүй юм. Яагаад гэхээр энэ түүхээс нэгд нь эх оронч сэтгэлгээ гэдэг юм бий болон үлдэж, нөгөөх нь айхтар сургамж аваад хоцордог жамтай. Гэвч түүхийн шоглоом гэж бас нэг юм бий. Хэрвээ төр нь мөнхөд анхаарахгүй бол дээрхи хоёр зүйл байраа солих явдал гардаг. Үүний хамгийн тод жишээ нь Камбож байв. Одоо Украйн болоод байх шив дээ.
Камбожд Пол Пот, Иенг Сари гэж хоёр нөхөр ард түмнээ яаж балласныг бид мэднэ. Одоо Украйнд мөн л хоёр нөхөр ёстой нэг туйлж байх шив. Аллага, таллага яг Камбож шиг өрнөж эхэллээ. Ингэхэд энэ бүхэн Украйн өнгөрсөн түүхээ залуустаа хүргэх асуудлыг зөнд нь орхисноос үүдэлтэй. Тиймээс ийм балмад залуус гараад иржээ. Одоо удирдагчид нь тэднийхээ барьцаанд орчихоод яаж чадахгүй хядлагыг өгдөөгөөд сууж байна шүү дээ.
Украйн залуус товчхондоо дэлхийн дайнд Украйн ялсан, дэлхийн дайныг Оросууд эхэлсэн, нацистууд тэдний хамгийн гол холбоотон байсан гэдэгт гүн итгэжээ. Ийм итгэл үнэмшилтэй учраас бусдыгаа огтхон ч тоолгүйгээр хядаж байна. Ямар ч итгэл үнэмшилгүй хүнд хэзээ ч ийм зориг зүрх төрдөггүй жамтай. Энэ бол төр залуу хойч үеээ түүхээрээ хүмүүжүүлэх үүргээ умартсаны хар гай юм. Эдүгээ энэ улс оршин тогтнох уу, үгүй юу гэдэг дээрээ тулжээ.
Оросууд өөр. Тэд залуустаа түүхээ өвлүүлэхийн тулд анхнаасаа анхаарсан юм. Бодлогоор. Төрийн бодлогоор шүү. Төрөөсөө мөнгө гаргаад түүхэн уран сайхны кинонууд хийн, түүгээрээ дамжуулан залуустаа хүргэлээ. Ингэж байж нөгөө эх орноороо бахархах, орос хүн болж төрснөөрөө бардамнах, фашизмыг үзэн ядах, ялахын гайхамшиг зэргийг “улаан коммунизм” гэсэн гутамшигтай балгаснаас татан гаргажээ. Эх оронч сэтгэлгээ бий болно гэж үүнийг хэлэх байх. Мөн эх оронч сэтгэлгээг залуустаа үгээр бус төр бодлогоороо, бас мөнгөөр суулгадаг юм байна шүү гэдгийг хэлэхийн тулд ийнхүү нуршлаа.
Өнгөрсөн жил бид Халхын голд Монгол-Зөвлөлтийн арми Японы милитаристуудыг ялсны 75 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэв. Баахан эрдэм шинжилгээний хурал л хийх шив дээ. Залуустаа энэ ялагдлын ач холбогдлыг хялбархнаар хүргэх ямар нэг юм хийв үү. Үгүй. Байхгүй. Ер нь та нар одоогийн оюутнуудаас энэ талаар асуугаад үзээрэй. Яах гэж Японыг ялсан юм, түүний оронд ялагдчихсан бол маш өндөр хөгжилтэй орон болчихсон байхгүй юу гэх залуус зөндөө гарна. Одоо Зөвлөлтийн эх орны дайны 70 жилийн ой болох гэж байна. Энд Монгол Улс, монголчуудын оролцоо маш их бий. Дэлхийн II дайнд зарлаж байгаад цэргээ оруулсан улс ингэхэд цөөхөн шүү дээ. Герман л Америкт зарласан байдаг юм. Түүний дараа 1945 онд Зөвлөлт Японд зарласан. Мөн БНМАУ Японд дайн зарласан хоёрдахь орон байв. Энэ бүхний талаар өнөөдөр хэн дуугарч байна. Алга. Ер нь милитаризм, нацизм, фашист үзлийн талаар дуугарч байгаа хүн бараг байдаггүй. Хуучинсаг болчих гээд байдаг юм уу, хаашаа юм бүү мэд.
Тэгвэл төр нь түүхэн дээрээ дөрөөлөөд энэ тал дээр ихээхэн анхаарал тавьснаар сая нөгөө эх оронч сэтгэлгээтэй залуу, хойч үеээ үлдээж байна. Эс тэгвээс аливаа зүйлийг сармагчин шиг дуурайх төрөлхийн адтай монголчууд тун удахгүй хоорондоо юу, яагаад эхлэхийг үгүйсгэхгүй байна. Өнөөдөр фашист хувцастай, фашист маягаар ёсолгоо хийгээд зогсч буй монгол залуусын зураг интернэтээр дүүрэн байна шүү дээ. Саяхан л гэхэд цус нэгт хэдэн ах дүүсээ Бурхан халдуны хавьцаа өвдөг сөгдүүлчихсэн зогсч байгаа харагдсандаг. Энэ бол эхлэл. Тэгээд л цаашаа явж өгнө шүү. Яг Украйн шиг. Ядаж байхад манайд өнөөдөр энэ дэлхийн бүх шашин дэлгэрчихсэн байгаа. Тиймээс л төрдөө, төрийнхөндөө хандаж, энэхүү Украйны зааж буй үзүүлэнтэй, үнэгүй хичээлийг маш амтархан үзээч, хараач хэмээн хүсэх гээд байгаа юм. Өөр юу ч биш. Үзүүлэнтэй, үнэгүй хичээл зааж буй холын украйнчууддаа бас дахин баярлалаа гэдгээ илэрхийлье.
Д.Гал
