
Одоо тэд сонгуулийн кампанит ажлын туршид Баянмонгол компани байгуулчихвал иргэн бүр уул уурхайн баялгаасаа хувьцаа хүртэнэ гээд л яриад унана. Харин үүнд нь ард түмэн итгэх үү. Дөрвөн жилийн өмнө ч гэсэн яг ингэж яриад л, Эрдэнийн хувь нэг сая төгрөг олгоно гэж ярьсаар сонгогчдын саналыг үндсэндээ худалдаад авчихсан шүү дээ.
Ийм булхайг дахин гаргуулахгүй, сонгогчдын сонголтод бүдүүлгээр халдаж, санал худалдан авдаг байдлыг таслан зогсооно гэж л УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулийг шинэчилж, Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг шинээр баталсан шүү дээ. Сонгуулиар мөнгөн амлалт өгөхгүй, сонгогчдын саналыг худалдан авах оролдлого хийхгүй гэдэгт парламентад суудалтай намууд улс төрийн тохироонд хүрсэн. Гэтэл АН-ынхан ярьсан хэлснээсээ буцаж эхлэв.
Дөрвөн жилийн өмнө ярьж байснаа яг хэвээр нь дахин давтаад л. Юун Баянмонгол компани, юун хувьцаа. Энэ чинь сонгогчдын саналыг худалдан авах гэсэн оролдлого мөн биз дээ.
Автор нь Лу.Болд боловч цаана нь АН-ынхан тэр чигээрээ балиашиглаж байгаа Баянмонгол компанийн тухай хуулийн төсөл гэгч нь хэзээ ч бүтэхгүй үлгэр, биелэхгүй мөрөөдлөөр дүүрэн ажээ. Үүгээрээ тэд олон нийтээс оноо авна гэж тооцоолж. Гэнэн сонгогчид дахиад л АН-ыг сонгочихвол Баянмонгол компанийн хувьцаа эзэмшигч болж, насаараа уул уурхайн баялгаас хувь хүртэнэ гэдэгт итгэх юм гэнэ. Сонгогчдоо ингэж басамжилж, доромжилж болох уу даа.
Дөрвөн жилийн өмнө АН-ынхан юу ярьж байсныг, дараа нь юу болсныг ард түмэн мартаагүй л байгаа. 2009 оны зургадугаар сард Лу.Болд, Д.Ганхуяг, Д.Одхүү, Я.Батсуурь, Батж.Батбаяр нарын гишүүд Эрдэнийн хувийн /Баянмонгол корпорацийн/ тухай хуулийн төслийг санаачлан өргөн барьсан байдаг юм. Уг хуулийн төслийг Засгийн газрын хуралдаанаар энэ асуудлыг хэлэлцээд МАХН-ын /тухайн үеийн нэрээр/ гишүүдээс санаачилсан Эх орны хишиг сангийн тухай хуультай нэгтгэн хэлэлцэх нь зүйтэй гэсэн санал гаргасан юм. Ингээд УИХ дээр хоёр намаас санаачилсан хоёр өөр төслийг нэгтгэх ажлын хэсэг байгуулагдаж нэлээд хэдэн сар “ноцолдсоны” эцэст 2009 оны арваннэгдүгээр сарын 18-нд Хүний хөгжил сангийн тухай хуулийг баталсан билээ. Ингэж МАХН, АН-ын 2008 оны сонгуулийн амлалт Хүний хөгжил сангаар дамжин хэрэгжих нөхцөл бүрдсэн. Үүнийг тухайн үедээ хоёр нам парламентын төвшинд шийдээд л явсан. Иргэд сар бүр 21 мянган төгрөгийг Хүний хөгжил сангаас хүртэж эхэлсэн. Энэ бол МАН-ын амалсан Эх орны хишиг ч мөн, АН-ын амалсан Эрдэнийн хувь ч мөн. Хамтарсан Засгийн газар байгуулсан тул хоёр намын амлалт ингэж л дундын хувилбараар хэрэгжсэн.
Тэгэхээр Эрдэнийн хувь буюу Баянмонгол корпорацийн тухай хууль ч, Эх орны хишиг сангийн тухай хууль ч аль аль нь хүчингүй. Яагаад гэвэл энэ хоср хуулийн төслийг нэгтгээд Хүний хөгжил сангийн тухай хуулийг батлан хэрэгжүүлээд хоёр жил гаруй болж байна. Тийм байтал АН-ынхан УИХ-ын ээлжит сонгуулийн өмнө Баянмонгол компанийн тухай хуулийн төсөл гээчийг санаачлан өргөн бариад байгааг юу гэж ойлгох вэ.
Наад зах нь улс төрийн соёлгүй, ёс зүйгүй бүдүүлэг алхам гэж үүнийг хэлнэ. Цаашилбал хууль зүйн хувьд ч гэсэн дээрх төслийг дахин өргөн барих ямар үндэслэл байгаа юм бэ. Өмнө нь өргөн бариад, ижил агуулга бүхий өөр хуулийн төсөлтэй нэгтгээд хууль болгон баталчихсан төслийг сонгуулийн өмнө гэнэт гаргаж ирээд шинэ юм санаачилчихсан мэт шоудаад эхлэх нь нийгэмд хэр зохистой харагдах юм бол.
Адаглаад УИХ-ын хаврын чуулганаар дээрх хуулийн төслийг хэлэлцэж амжихгүй гэдгийг Лу.Болдтонгууд тооцоолсон л байгаа. Чуулган завсарлахад хэдхэн хоног үлдээд, хэлэлцэх асуудал нь овоорчихоод байгааг гишүүд бүгд л мэдэж байгаа. Гэтэл гэнэн тэнэг царайлан хуулийн төсөл өргөн барьж байгаа нь сонгууль дөхсөний шинж бизээ. Тэгээд тэр хуулийн төсөл нь зайлшгүй хэлэлцэж батлах шаардлагатай бол яая гэхэв. Харамсалтай нь АН-ынхны өргөн барьсан хуулийн төсөл дөрвөн жилийн өмнө өргөн баригдаад, парламентаар хэлэлцэгдэн батлагдчихсан төсөл шүү дээ.
Гурван жил хагасын турш МАН-ын суганд засгийн нөмөрт явсан АН-ынхан энэ удаагийн сонгуулиар ард түмэндээ хэлэх үггүй, хийх ажилгүй болохоор аргаа барахдаа авдрынхаа ёроолыг ухан Баянмонгол компанийн тухай хуулийг гаргаж ирсэн бололтой. Тэгээд өнөөхөө үг үсгийг нь өөрчлөх ч үгүй тэр хэвээр нь хэвлэлийн хуудсуудаар тараажээ. Нэг амлалтаар хоёр сонгуульд орох санаа нь гараан дээрээ бүдэрч, баялгийн хараал дагуулсан Баянмонгол компанийн тухай хуулийн төсөлд нь итгэх хүн байхгүй нь тодорхой болжээ. Хэрвээ энэ хуулийг батлан хэрэгжүүлж гэмээнэ улсын төсөв уул уурхайгаасаа хэт хараат болж, стратегийн ордуудаасаа олсон хэдэн бор цаасаа хувьцаа нэрээр тараагаад, жинхэнэ утгаараа баялгийн хараал тусч, Баянмонгол биш ядуу монгол болж, голланд өвчний оноштойгоор сэхээний орон дээр хэвтэхэд хүрэх юм билээ.
С.Ууганбаатар