НИТХ-ын сонгууль УИХ-ынхтай хамт арав хоногийн дараа болно. Нэр дэвшигчдийн сурталчилгаа ч ид дундаа явж байна. Улаанбаатар хотыг ирэх дөрвөн жилд хэн удирдах, аль нам олонхи болох нь арав хоногийн дараа тодорно. Гол өрсөлдөөн МАН, АН-ын дунд болох нь ойлгомжтой. Тодруулбал, МАН-аас намын нэрсийн жагсаалтаар одоогийн хотын дарга Г.Мөнхбаяраар толгойлуулсан 14 хүн, АН-аас Э.Бат-Үүл тэргүүтэй 14 хүн НИТХ-д өрсөлдөж байна.
АН-ынхан ирэх дөрвөн жилд нийслэлийн удирдлагыг гартаа авахаар Улсын баатараа сойж буй бол хагас жил хэртэй “өрөөсөн дугуйгүй” өнхөрч, хот гэдэг их айлыг эзгүйрүүлсэн МАН-ынхан ч мөчөөгүй өгөхгүй байхаар шийджээ. Харин НИТХ-ын даргаа АНУ руу алдчихаад Интерполоор эрэн сурвалжлах дээрээ тулаад, эрэл сурал болж аргаа бараад байгаа МАН-ынхан сонгогчиддоо юу гэж амлаж байгаа бол. Т.Билэгт дарга нь Н.Энхбаярын араас явчих гээд юун сонгууль, юун нэр дэвшигч гэмээр юм. Гэтэл харин ч эсрэгээрээ НИТХ-ын даргын эзгүйд сонгуульдах гэж байдаг. Бас сураггүй алга болсон даргадаа гурван сарын цалинтай чөлөө өгөөд явуулчихсан байдаг. Хаана юу хийж яваа нь мэдэгдэхгүй Нийслэлийн МАН-ын хорооны дарга аснаа үгүйлэхгүй мөртлөө дараагийн хүний нэрийг дэвшүүлчихээд ажин түжин. Бас болоогүй ээ, гол өрсөлдөгч Э.Бат-Үүлийн эсрэг хар пиарыг эвийг нь олж цацчихаад л сууж байна.
Хагас жил гаруй ажлаа хийгээгүй НИТХ-ын даргыг ажлаас нь халчихсан уу, аль эсвэл оргуулсан уу гэдэг нь бүрхэг байна. МАН-ынхан ямар нүүрээрээ НИТХ-д хүмүүсээ нэр дэвшүүлээд байгаа юм бол. Өмнөх даргаа олж ирж ажлыг нь хийлгэж чадахгүй байж, өөр хүмүүсийн нэрийг дэвшүүлээд пиараа хийгээд байгаа нь хачирхалтай. АН-ыг басамжилж байгаа юм уу, ард түмнийг, нийслэлчүүдийг доромжлоод байна уу. Алийг нь ч ойлгохоо болилоо. Энэ байдал Э.Бат-Үүлд баатарт харин аятайхан боломж болж байгаа юм. Хотын дарга бол нийслэлийн хувьд ерөнхийлөгч нь, НИТХ-ын дарга хотын их хурлын дарга гэсэн үг.
Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дарга Т.Билэгтийг Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяртай нийлж, хотын өмч хөрөнгийг үнэгүйдүүлж завшсан хэрэгт холбоотой гэсэн мэдээлэл бий. Энэ хэрэг нь илэрч эхэлсэн түүнийг эмчлүүлэх нэрээр гадаад руу оргон зайлсан ч гэж ойлгогдоод байгаа. Хэрэв тиймгүй бол хагас жил гаруй эмчлүүлсэн тэр хүн албан ажилтай гэдгээ ухаарч, ар тийшээ яардаггүй юм уу. Аль эсвэл МАН-ынхан түүнийг “Н.Энхбаярыгаа дагаад зайлаарай” гэчихсэн юм болов уу. Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу Т.Билэгт хэсэг хугацаанд ч болов гадаадад бүгэхээс өөр аргагүй байдалд орсон байж мэднэ. Т.Билэгт явахдаа Ц.Цогзолмаа даргад ажлаа түр хариуцуулсан. АТГ-ынхан Т.Билэгтийг баривчлах нь бараг тодорхой болчихсон. Тэд шаардлагатай мэдээ, баримтыг архиваас авчихаад хүлээж байна. Т.Билэгт энэ бүхнийг мэдэж байгаа болохоор өөрөө хүрээд ирэхгүй юм байна. Хүчээр авчрах хэрэг гарч мэднэ. Хамгийн сүүлд Т.Билэгт дарга НИТХ-ын тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга Ж.Батбаясгалантай утсаар ярьж “Эмчилгээ үргэлжилж байгаа. Хурдхан л очмоор байна” хэмээн ярьсан гэж байгаа. Үнэхээр наашаа ирэх гэж яарч байгаа бол эмчилгээгээ түр ч болов орхиод ирж болох. Улс, хотын ирэх дөрвөн жилийн амьдрал шийдэгдэх торгон мөч ирчихээд байхад НИТХ-ын дарга гадаадад эмчлүүлэх нэрээр ор сураггүй байгаад гайхах хүн олон. Т.Билэгт дарга 2009 онд Нийслэлийн МАН-ын хорооны даргаар ажиллаж байхдаа “Нас ахиж, өтөлж байна. Энэ ажлаа залуу хүнд өгмөөр байна.
Гадаадад удаан хугацаагаар явж эмчлүүлэх шаардлагатай байна” гэсэн утгатай өргөдлийг намын удирдлагууддаа бичиж байсан гэдэг. Өвгөрч, хөгшрөөд ажил хийх боломжгүй байсан бол НИТХ-ын даргын албан үүргээсээ ч бас татгалзах ёстой байсан. Үнэхээр ямар ч ял зэмгүйгээ мэдээд удаан хугацааны эмчилгээнд явсан бол өдийд ирчихсэн Нийслэлийн МАН-ын хороогоо удирдан сонгуульд оролцож байх ёстой. Гэтэл тэгсэнгүй. Тэр Н.Энхбаярыг ийм байдалд орно, өөрөө ч түүний хамсаатан болж болзошгүй гэдгээ эртнээс мэдэж байсан байж болно. Тиймдээ л ор сураггүй болчихоод, НИТХ-ын сонгуульд намаа ганцаардуулж байгаа байх. Т.Билэгт ирлээ гэж бодъё. Баривчилгаа энэ тэр байхгүй үед шүү дээ. Тэгвэл МАН-аас гарах өргөдлөө өгч МАХН-д элсэх байсан биз. НИТХ-д МАХН-аас нэрээ дэвшүүлэх ч байсан юм бил үү. Тэр нэгэн өдөр Т.Билэгтийн өргөдөл өгсөн шалтгаан нь МАН-ын хотын фракциас өгсөн үүрэг даалгавар байсан гэж үзэх хүн бишгүй.
Юутай ч НИТХ-ын даргын эзгүйд НИТХ-ын сонгууль болох нь. МАН-ынхан ч хүнээ олж ирэхгүй нь бололтой. Даргагүй НИТХ-ын сонгууль МАН-ын өрсөлдөгч намд сайхан өгөөш болно биз. Үүл баатар энэ дундуур эвтэйхэн гүйгээд гарчихаа мэдэх байлгүй дээ.
Б.Оюунгэрэл Улс төрийн тойм
АН-ынхан ирэх дөрвөн жилд нийслэлийн удирдлагыг гартаа авахаар Улсын баатараа сойж буй бол хагас жил хэртэй “өрөөсөн дугуйгүй” өнхөрч, хот гэдэг их айлыг эзгүйрүүлсэн МАН-ынхан ч мөчөөгүй өгөхгүй байхаар шийджээ. Харин НИТХ-ын даргаа АНУ руу алдчихаад Интерполоор эрэн сурвалжлах дээрээ тулаад, эрэл сурал болж аргаа бараад байгаа МАН-ынхан сонгогчиддоо юу гэж амлаж байгаа бол. Т.Билэгт дарга нь Н.Энхбаярын араас явчих гээд юун сонгууль, юун нэр дэвшигч гэмээр юм. Гэтэл харин ч эсрэгээрээ НИТХ-ын даргын эзгүйд сонгуульдах гэж байдаг. Бас сураггүй алга болсон даргадаа гурван сарын цалинтай чөлөө өгөөд явуулчихсан байдаг. Хаана юу хийж яваа нь мэдэгдэхгүй Нийслэлийн МАН-ын хорооны дарга аснаа үгүйлэхгүй мөртлөө дараагийн хүний нэрийг дэвшүүлчихээд ажин түжин. Бас болоогүй ээ, гол өрсөлдөгч Э.Бат-Үүлийн эсрэг хар пиарыг эвийг нь олж цацчихаад л сууж байна.
Хагас жил гаруй ажлаа хийгээгүй НИТХ-ын даргыг ажлаас нь халчихсан уу, аль эсвэл оргуулсан уу гэдэг нь бүрхэг байна. МАН-ынхан ямар нүүрээрээ НИТХ-д хүмүүсээ нэр дэвшүүлээд байгаа юм бол. Өмнөх даргаа олж ирж ажлыг нь хийлгэж чадахгүй байж, өөр хүмүүсийн нэрийг дэвшүүлээд пиараа хийгээд байгаа нь хачирхалтай. АН-ыг басамжилж байгаа юм уу, ард түмнийг, нийслэлчүүдийг доромжлоод байна уу. Алийг нь ч ойлгохоо болилоо. Энэ байдал Э.Бат-Үүлд баатарт харин аятайхан боломж болж байгаа юм. Хотын дарга бол нийслэлийн хувьд ерөнхийлөгч нь, НИТХ-ын дарга хотын их хурлын дарга гэсэн үг.
Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дарга Т.Билэгтийг Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяртай нийлж, хотын өмч хөрөнгийг үнэгүйдүүлж завшсан хэрэгт холбоотой гэсэн мэдээлэл бий. Энэ хэрэг нь илэрч эхэлсэн түүнийг эмчлүүлэх нэрээр гадаад руу оргон зайлсан ч гэж ойлгогдоод байгаа. Хэрэв тиймгүй бол хагас жил гаруй эмчлүүлсэн тэр хүн албан ажилтай гэдгээ ухаарч, ар тийшээ яардаггүй юм уу. Аль эсвэл МАН-ынхан түүнийг “Н.Энхбаярыгаа дагаад зайлаарай” гэчихсэн юм болов уу. Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу Т.Билэгт хэсэг хугацаанд ч болов гадаадад бүгэхээс өөр аргагүй байдалд орсон байж мэднэ. Т.Билэгт явахдаа Ц.Цогзолмаа даргад ажлаа түр хариуцуулсан. АТГ-ынхан Т.Билэгтийг баривчлах нь бараг тодорхой болчихсон. Тэд шаардлагатай мэдээ, баримтыг архиваас авчихаад хүлээж байна. Т.Билэгт энэ бүхнийг мэдэж байгаа болохоор өөрөө хүрээд ирэхгүй юм байна. Хүчээр авчрах хэрэг гарч мэднэ. Хамгийн сүүлд Т.Билэгт дарга НИТХ-ын тэргүүлэгчдийн нарийн бичгийн дарга Ж.Батбаясгалантай утсаар ярьж “Эмчилгээ үргэлжилж байгаа. Хурдхан л очмоор байна” хэмээн ярьсан гэж байгаа. Үнэхээр наашаа ирэх гэж яарч байгаа бол эмчилгээгээ түр ч болов орхиод ирж болох. Улс, хотын ирэх дөрвөн жилийн амьдрал шийдэгдэх торгон мөч ирчихээд байхад НИТХ-ын дарга гадаадад эмчлүүлэх нэрээр ор сураггүй байгаад гайхах хүн олон. Т.Билэгт дарга 2009 онд Нийслэлийн МАН-ын хорооны даргаар ажиллаж байхдаа “Нас ахиж, өтөлж байна. Энэ ажлаа залуу хүнд өгмөөр байна.
Гадаадад удаан хугацаагаар явж эмчлүүлэх шаардлагатай байна” гэсэн утгатай өргөдлийг намын удирдлагууддаа бичиж байсан гэдэг. Өвгөрч, хөгшрөөд ажил хийх боломжгүй байсан бол НИТХ-ын даргын албан үүргээсээ ч бас татгалзах ёстой байсан. Үнэхээр ямар ч ял зэмгүйгээ мэдээд удаан хугацааны эмчилгээнд явсан бол өдийд ирчихсэн Нийслэлийн МАН-ын хороогоо удирдан сонгуульд оролцож байх ёстой. Гэтэл тэгсэнгүй. Тэр Н.Энхбаярыг ийм байдалд орно, өөрөө ч түүний хамсаатан болж болзошгүй гэдгээ эртнээс мэдэж байсан байж болно. Тиймдээ л ор сураггүй болчихоод, НИТХ-ын сонгуульд намаа ганцаардуулж байгаа байх. Т.Билэгт ирлээ гэж бодъё. Баривчилгаа энэ тэр байхгүй үед шүү дээ. Тэгвэл МАН-аас гарах өргөдлөө өгч МАХН-д элсэх байсан биз. НИТХ-д МАХН-аас нэрээ дэвшүүлэх ч байсан юм бил үү. Тэр нэгэн өдөр Т.Билэгтийн өргөдөл өгсөн шалтгаан нь МАН-ын хотын фракциас өгсөн үүрэг даалгавар байсан гэж үзэх хүн бишгүй.
Юутай ч НИТХ-ын даргын эзгүйд НИТХ-ын сонгууль болох нь. МАН-ынхан ч хүнээ олж ирэхгүй нь бололтой. Даргагүй НИТХ-ын сонгууль МАН-ын өрсөлдөгч намд сайхан өгөөш болно биз. Үүл баатар энэ дундуур эвтэйхэн гүйгээд гарчихаа мэдэх байлгүй дээ.
Б.Оюунгэрэл Улс төрийн тойм