Монголчууд яг долоо хоногийн дараа улс төрийн сонголтоо хийх гэж байна. Цөөхүүл хөлжих үү, олонхоороо хөгжих үү гэсэн салаа замын эхэнд бид зогсож буй. Сонголтыг тодруулахын тулд зарим зүйлийг эргэн нэг сануулъя. Өнгөрсөн 22 жилд амьдралд болж бүтсэн зүйл олон ч ардчилсан хувьсгалыг хийсэн залуусын төсөөлсөн, бас тэр хувьсгалыг зүрх сэтгэлээрээ дэмжиж, сайхан ирээдүйг зөгнөсөн ард түмний хүсэл  талаар болсон.
 Нийтээрээ чинээлэг, сайхан амьдрах зорилгод хүрэх зам өнгөрсөн жилүүдэд цөөхөн хэдэн хүний “удирдлагаар” хазайснаар ажилгүйдэл, ядуурал нэмэгдэн, баян, ядуугийн ялгаа эрс тодорсон нийгэмтэй, уул уурхайгаас, цаагуураа гадаадынхнаас хараат эдийн засагтай, мөн тийм “уяатай” хэдхэн олигархиас бүрдсэн төртэй Монгол болчихжээ. Байгалийн баялгийг эзэмших эрхийг төртэй хуйвалдан олж аваад олсон хөрөнгөөрөө төрийг худалдан авахыг санаархагч хэт баян цөөнхийн бүлэглэлийг олигарх хэмээн нэрлэдэг.

   Өнгөрсөн 20  жилийн 16-д нь МАН эрх барьсан. Тиймээс улс орон ийм байдалд байгаагийн бурууг тэднээс эрэх учиртай. Сүүлийн хэдхэн жилийн дотор олигарх, төрөөс төрсөн тэрбумтнууд гэх мэт үг хэллэг бий болж, УИХ-ын гишүүний сая хүрэхгүй төгрөгийн цалинтай атал хагартал баяжигчид олширсон. УИХ-ын сонгуульд МАН-аас нэр дэвшигчдийн дунд чухам ийм тодотгол зүүгчдийн олонх нь оржээ.
Намын жагсаалтаар нэр дэвшигчийг МАН-ын дарга С.Батболд тэргүүлж буй. Ерөнхий сайд болохоос өмнө тэрбээр Гадаад харилцааны болон Үйлдвэр худалдааны сайдаар ажиллаж явсан нэгэн. Түүнийг шаггүй сайн бизнесмен гэдгээр нь тэр хүрээнийхэн мэддэг байлаа. Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүний нэр “Бороо гоулд”-тай холбоотой явдаг. Тогтвортой байдлын гэрээ, улс эх орны татвар гэх мэтийн дундуур “гулгуулж”, 45 тонн алтыг ямар ч татваргүйгэр канадуудтай нийлж завшсан. Тавантолгойн лицензийг маш бүрхэг аргаар гартаа оруулж байсан. Одоо далд хэлбэрээр Ухаа худгаас хувь эзэмшдэг. “Чалко”-д зарах гэж байгаа Овоот толгойн ордод “Моннис” компаниар дамжуулан хувь эзэмшдэг. Эдгээрээс гадна 12 ордын лицензээс хувь эзэмдэг гээд жагсаавал нэлээд урт юм болох шинжтэй.
    МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга У.Хүрэлсүх “Шивээ овоо”-гийн гол талбайн лицензийг дүүгийнхээ нэрээр гартаа оруулсан. 500 мянган долларын үнэтэй тансаг сууцанд амьдардаг. Хэдийгээр эрх баригч нам хэдий ч генсекийн албан тушаалын цалингаар ийм өртөгтэй сууцанд амьдрах боломжгүйг иргэд ойлгож л байгаа. 2004-2008 онд УИХ-ын гишүүн байхдаа тэрбээр “Хадгаламж” банкны 14 тэрбум төгрөгийн хэрэгт холбогдож, гишүүний бүрэн эрхээ түдгэлзүүлэх дээр тулж явсан нэгэн. Шадар сайд М.Энхболдыг тойрсон дуулиан ч багагүй. Нийслэлийн мэр байсан энэ эрхэм газрын наймаагаар гаршсан тухай хэвлэлээр бишгүй л нэг бичдэг. Нууцлаг байдлаар хөрөнгөө байршуулж, захиран зарцуулдаг, жолооч нь байсан хоёр залуу, нэг туслахынх нь нэр дээр хамаг хөрөнгө нь байдаг гэх юм билээ.

   Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж сая төгрөгийн түрээсийн байранд амьдараг нь илчлэгдэж, хамгийн ядуу олигарх хэмээн “өрөвдүүлээд” авсан. Нэг хэсэг шуугиан тарьсан энэ асуудлаар тэрбээр УИХ-ын чуулган дээр тайлбар хийхэд хүрсэн юм. Тэрбээр түрээс төлөхгүйгээр, зөвхөн ашиглалтын зардалд 300 мянган төгрөг төлж амьдардгаа хэлсэн. Үүнийг нь З.Энхболд “Тийм өндөр өртөгтэй байранд түрээсийн зардал төлөхгүйгээр амьдардаг нь авлига авч байгаагийн баталгаа шүү дээ” гээд хэлээд авсан.

  Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригт бол төрөөс төрсөн шинэхэн олигарх. Энэ салбарын сайд болж, улмаар 2009 онд нөхөн сонгуулиар УИХ-д гарч ирснээсээ хойш тэрбээр хөрөнгөжих талаараа богино хугацаанд ах нарыгаа гүйцжээ. Хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг нь үүнийг гэрчлээд өгөх биз. Оюутолгой, Тавантолгойн ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах ажлыг нугалсан сайд гэдэг ч  олон нийтийн дунд түүнд оноо өгөхөөс илүү “Баялгаа харийнханд зарсан, мөнгө төгрөг авсан” гэсэн яриа дуулддаг. Сүүлийн үед тэрбээр Монгол Улсын газар нутгийн 30 хувийг тусгай хамгаалалтад авсан хэмээн өөрийгөө сурталчилж байгаа. “Урт нэртэй” хуулийг 2008 оны арванхоёрдугаар сард баталснаас хойш хэрэгжүүлэлгүй “таг дарсны” эцэст сонгуулиар гэнэт ийм арга хэмжээ авсан бололтой. Ой, усны сав газар байгаа цуцалсан гэх лицензүүд нь голдуу “жараахай” байгаа юм. Харин цаана нь гол ордуудыг эзэмшигч томчууд нь сугарч үлдчихээд байгааг сайд өөрөө мэдэж буй нь лавтай.

Ах нарыгаа залгамжилж гарч ирж буй өв залгамжилсан баячууд МАН-д олон. Хөрөнгөлөг, мөнгөлөг залуусаасаа тэд энэ удаагийн сонгуульд цөөнгүй сойж буй юм. Ийм залуусын нэг нь О.Содбилэг.  “Петровис” болон  НИК группийн захирал эл залуу Орхон аймагт нэр дэвшиж байгаа.  “Эрдэнэт” уулын баяжуулах үйлдвэрээс аавынхаа олсон хөрөнгийг өвлөж яваа нэгэн. Жирийн иргэд байгалийн баялгаас эзэмших сүүлийн 21 мянган төгрөгөө энэ өдрүүдэд банкинд чилтэл дугаарлаад авч байгаа. Харин “Петровис” ХХК саяхан Монголын баялгийг Хонгконгийн бирж дээр дуудлагад оруулаад хоёр хувийг нь зарахад 84 сая доллар буюу 120 орчим тэрбум төгрөг олсон байна. Нэг иймэрхүү ялгаа л нийгэмд байгаа юм. Сүүлийн үед тодроод байгаа МАН-ын шинэ залуу халаа нь Нарийн сухайт, Цагаан овоо, Адуунчулуун гээд олон стратегийн ордыг эзэмшдэг  Х.Нямтайширын хүү Н.Номтойбаяр болж байна. Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн дэд сайд энэ залуу Дорнодод нэр дэвшиж буй. Түүнийг НАМЗХ-ны “явдаг мөнгөний машин” гэх юм билээ. Намдаа тэрбум тэрбумаар нь хандив өргөж, улс төрийн ертөнцөд ногоон гэрлээр хөл тавьж, өгсөж яваа залуу аж.

Энэ мэтээр МАН-ын хуучин, шинэ олигархийн жагсаалт үргэлжилж байна. Манай улсын арилжааны банкууд дахь нийт хадгаламжийн 98 хувийг хүн амын хоёрхон хувь бүрдүүлдэг нь цөөнх баяжиж, олонх ядуу байгаагийн нэг баталгаа. Тэр хоёр хувийг нэр дурдсан, бас жишээ татаагүй ч нийгэм мэддэг цөөнх-олигарх бүрдүүлж буй гээд шуудхан ойлгоход гэмгүй. Тэдний хадгаламжийн доод хэмжээ 57 сая төгрөг юм байна. Нэг хэсэг нь цойлж хөлжөөд олонх нь ядуу, хоногийн хоолоо арайхийн залгуулдаг нийгмийн бид хүсээгүй. Харин ч нийтээрээ чинээлэг, сайхан амьдралыг мөрөөдөж байгаа. Мөнгөтэй хүмүүс улам их мөнгөтэй болохыг л хичээдэг гэдэг үг санамсаргүй гараагүй биз ээ.  Цөөнх нь хөлждөг энэ буруу жишгийг халахаа АН амлаж буй. Олигархиудыг сонгож, нийгмийн цөөнхийг баяжуулах уу, нийтээрээ хөгжих үү гэдгийг сонгогч Та бид шийднэ.