Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын уран зохиолч, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Лодонгийн Түдэв бурхан болжээ. Төрийн шагналт, доктор, УБИС-ийн хүндэт профессор, XX зууны манлай сэтгүүлч тэрбээр 1935 оны хоёрдугаар сарын 9-нд Говь-Алтай аймгийн Наран (одоогийн Халиун) сумын нутаг “Өвөр замын бууц” гэдэг газар, малчин айлын гэр бүлд төржээ. 1942-1950 онд Говь-Алтай аймгийн Есөнбулаг хотод бүрэн бус дунд сургууль, 1950-1953 онд Улаанбаатарт багш нарыг бэлтгэх сургууль, 1953-1956 онд УБДС, 1964-1967 онд Москвад ЗХУКН-ын Төв Хорооны дэргэдэх Нийгмийн ухааны академийг дүүргэж, эрдэм мэдлэгийн суурь боловсролыг эзэмшсэн ажгуу.
УБДС-ийг төгсөөд 1956 оны намар нь төрсөн нутаг Говь-алтай аймгийн Наран суманд гурван жил багшилсны дараа 1959 онд Улаанбаатарт багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх институтэд ажиллахаар томилогджээ. Анхны арга зүйчээр очиж орос хэлний сургалт хариуцсан ажилд томилогдсон боловч нам засгаас “Үнэн” сонинд 1961 онд утга зохиолын нарийн бичгийн даргаар томилжээ.
Ингээд удалгүй 1962 онд “Соёл утга зохиол” сонины эрхлэгчээр ажиллаж байгаад 1964 онд ЗХУКН-ын Төв Хорооны дэргэдэх Нийгмийн ухааны академийн аспирантурт, 1967 онд дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалж ирсний дараа МАХН–ын Төв Хорооны үзэл суртлын хэлтэс, 1968 оноос Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн хорооны орлогч дарга, 1974 онд МЗЭ-ийн даргаар сонгогджээ. Шинэ албан ажлаа аваад нэг жилийн дараа 1975 оноос МХЗЭ–ийн Төв хорооний нэгдүгээр нарийн бичгийн даргаар ажиллах болсон юм. МЗЭ-ийн хорооны даргын ажлыг хувьсгалт залуучуудын эвлэлийн даргын ажилтай давхар хийсээр жил болсон бөгөөд зохиолч Д.Наваансүрэн, МЗЭ–ийн хорооны орлогч дарга болсноор түүнд зохиолчдын эвлэлийн хорооны даргын ажлыг өгчээ. Л.Түдэв МЗЭ–ийн байгууллагын удирдах албан тушаалд ийнхүү найман жил шахам хугацаанд ажиллахдаа зохиолчдын эвлэлийг олон нийтийн нэр хүндтэй байгууллага болгох, зохиолчдоо тэр үеийнхээ жишгээр эрхэлсэн ажилтай, нэр төртэй, хүн шиг хүн байлгах талаар багагүйг хийсэн юм.
Улмаар 1993 оны Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд МАХН-аас нэр дэвшин өрсөлдөж байсан.
Түүний зохиол бүтээл болох 15 ном нь Орос, Англи, Болгар, Чех, Унгар, Герман, Япон хэлээр хэвлэгдэж Монголын уран зохиолыг дэлхийн тавцанд гаргахад хүндтэй үүрэг гүйцэтгэсэн билээ.
Ном, товхимол болж хэвлэгдсэн бүтээлүүд:
Хорвоотой танилцсан түүх (тууж), “Сайн байцгаана уу, хүүхдүүдээ” (шүлгүүд), “Нөхөд” (тууж), “Анчны тэмдэглэл” (өгүүллэгүүд), “Осолтой жим” (тууж), “Уулын үер” (роман), “Жаалууд” (өгүүллэгүүд), “Зохиогүй чимэг” (өгүүллэгүүд), “Нүүдэл” (роман), “Алтан гадас чигийг заана” (баримтат тууж), “Хөдөөнийхөн” (өгүүллэгүүд), “Мөнхийн ус” (тууж), “Оргил” (шүлгийн түүвэр), “Нүүдэл суудал” (роман), “Ухаан” (тууж), “Үл ажиглагдам онцгой учралууд” (хүүхдийн зохиол), “Өнөөгийнхөн” (тууж, өгүүллэгүүд), “Бүгд найрамдах улсын анхдугаар он” (Улс төрийн роман), “Оройгүй сүм” (роман), “Хувьсгал танаа өчье” (баримтат өчил роман), “Эргүүлэг” (зохиолын цоморлиг), “Эрхий дарам зай” (туурь), “Дээр хөх тэнгэр доор бор дэлхий” (зохиолууд), “Дайралга дайравзай” (тууж), “Нүглийн гурван үүд” (зохиолууд), Төл (зөгнөлт роман), “Мөнхийн гал” (тууж) гэх мэт.
Кино зохиолууд:
“Зэрэг нэмэхийн өмнө”, “Миний монгол”, “Говь Хянганд тулалдсан нь”, “Таван нуурын дууль”, “Бөхөн”.
Сэтгүүлзүй, нийтлэлийн ном:
Болгар нутагт, Нэгэн хувьсгалын тухай сурвалжлага, Замбуулингийн наран дор, Өв тэгш хүмүүжил, Хүмүүс, Хүмүүжил цогцолбор асуудал, Асуудал, Найрамдлын жигүүрээр сансарт, Өрх бүр үйлдвэр , хүн бүр үйлдвэрлэгч, Нарнаас ус , уснаас гал, Боловсроогүй боловсрол, Долоон үг гэх мэт нийтлэл, сурвалжлагын эмхэтгэлүүд бий.
Талийгаачийн гэр бүлд гүн эмгэнэл илэрхийлье. Ум сайн амгалан болтугай.
Сэтгэгдэл (10)