Өмнөх нь https://www.24tsag.mn/a/181485 холбоосоор үзнэ үү.

Төр, нийгмийн зүтгэлтэн С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэргээр үоу хийж ирсэн улстөрчдийн өнгийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сэнтийд найман жил тухалсан Ц.Элбэгдэрж гэдэг хүн. Төрийн эрхийг найман жил атгахдаа сонгууль бүрийн өмнө, эсвэл асуудал сөхөгдөх бүрт "Хэрэг дээр ажиллаж байгаа ажлын хэсэг хэн нэгнийг хэлмэгдүүлэх ямар ч зорилго байхгүй. Намайг Ерөнхийлөгч болсноос хойш миний ширээн дээр өдөр бүр анхаарлын төвд байдаг асуудал бол энэ. Талийгаачийг хэн алж, тухайн үед юу болсон бэ гэдгийг ард түмэн мэдэх хэрэгтэй. Хэргийг илрүүлж буй хууль хяналтын байгууллагынханд Монголын ард түмэн талархаж явах ёстой. Хэрэг илрүүлэлт нэлээн ахицтай яваа гэдгийг хэлмээр байна" гэж олонтаа мэдэгдэж байв. Ардчилсан хөдөлгөөний манлайлагч түүнийг төрийн эрхээс буухаас ердөө жил хүрэхгүйн өмнө "Санжаасүрэнгийн Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг 17 жилийн дараа илэрлээ” гэсэн мэдээлэл тарж, үүнийг нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж тэрбээр өөрөө баталгаажуулсан юм. Энэ хүн процесс нийгмийн анхаарлыг эрхгүй татаж,  "Үнэн гэж үү" гэсэн эргэлзээг төрүүлсэн. Хамгийн гол нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2017 оны ээлжит сонгууль болохоос хэдхэн сарын өмнө хэргийн "эзэд" гэгчдийг барьж хориод хэргийг шүүхээс шийдвэрлэсэн нь тавилттай жүжиг гэдгийг батлах мэт.

Хэргийг нэхэн сануулбал, 2015 оны наймдугаар сарын 31-нд С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэрэгт Эрдэнэт хотоос Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ нарын дайчлан баривчилж, төд удалгүй 2016 оны арванхоёрдугаар сарын 3-нд тэднийг яллах анхан шатны шүүх хурал болсон. Шүүхээс Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа, Ц.Амгаланбаатар нарыг бүх насаар нь хорих ялаар шийтгэв. Давж заалдах шүүх хурал 2017 оны гуравдугаар сарын 14-нд болж анхан шатны шүүхээс ногдуулсан ялын хэвээр үлдээсэн билээ. Дайчлан баривчилгаа болоод шүүн таслах ажиллагаа хэдхэн сарын дотор болж, гэв гэнэтхэн л хэргийн эзэд хорих анги руу ачигдсан.

17 жилийн өмнө өвс хадахаар явсан гэх залуу, тогооч бүсгүй, насанд хүрээгүй хөвгүүн гурав Улаанбаатар хотод ирээд, УИХ гишүүн, дэд бүтцийн сайд С.Зоригийг хөнөөсөн гэх шүүх хурлын шийдвэрийг олон нийт цочирдон хүлээн авсан билээ. Зарим нь эргэлзэж, нийгэм даяараа шууьж байлаа. Энэ үед Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж тус хэргийн хэрэгтнийг баталсан шигээ дахин нэг гэнэтийн бэлэг барив. 2017 оны гуравдугаар сарын 21-нд МҮОНТ-ээр хэрэгт хяналт тавьж байсан прокурор н.Сандагсүрэн ярилцлага өгч, Ерөнхийлөгчийн зарлигаар С.Зоригийн хэргийн зарим баримтыг ил болгож байгаа тухайгаа ярьсан юм.

Ингэхдээ хэргийн баримтаас хэсэгчлэн тасадсан бичлэгүүдийг үзүүлж, 17 жил хэрэг илрэхийг хүлээсэн монголчууд ч хууль хяналтын байгуулагынхаа сайшаав. Үүний дараа Улсын дээд шүүхийн хурал шуурхай болж хэрэгтнүүдэд оноосон анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээсэн юм. Монгол Улсын гурван шатны шүүхээр Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа, Ц.Амгаланбаатар нарыг 20-24 жилийн хорих ял оноосон байдаг. Гэхдээ энд тодорхой бус зүйл олон байснаас гадна хэрэгтнүүдийг эрүүдэн шүүсэн бичлэг задарч, тухайн үеийн ТЕГ-ын дарга Б.Хурц нарт хэрэг үүсгэн шалгаж эхэлсэн нь эргэлзээг улам лавшруулж, эрлийг дахин эхлүүлээд байна. Эргэлзээ төрүүлсэн сэжүүрүүдийг эхнээс нь хүргэе.

СЭЖҮҮР-1

Хүн амины хэргээр чанга дэглэмтэй хорих ангид ял эдэлж байсан Ц.Амгаланбаатар “Би С.Зоригийг хамар хашааны хоёр найзтайгаа нийлж алсан юм аа” гэсэн мессэжнээс энэ хэрэг илэрсэн байдаг. Ийм утга бүхий мессэжийг удаа дараа явуулахаас эхлээд заналхийлж дарамталдаг байсан эгж байгаа юм. Ялтан Ц.Амгаланбаатарын адармаатай мессэжийг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж олон нийтэд анх дэлгэж байлаа. Тэрбээр “Хэдийгээр би сайдын ажлаа өгчихсөн байсан ч хуулийнхан надад итгэдэг итгэл гэж юм бий. Тэд над руу тал талаас ярьсан юм. Юмыг хэтрүүлнэ гэхэд ингэж болох уу гэх асуудлыг тавьсан. Шоронгоос бичсэн гэх мессэжийг Ц.Амгаланбаатар бичээгүй. Тэр мессэж бичих чадвартай хүн биш. Тагнуулынхан Б.Содномдаржаад 200, Т.Чимгээд 30 гаруй мессэжийг өөрсдөө зохиож бичсэн. Тэр мессэжүүд дотор “Хэргээ хүлээ” гээд тулгачихсан байсан. Хамгийн сонирхолтой нь, бүтэн хоёр жил шахам мөрдчихөөд мессэж бичсэн утаснуудыг нь хурааж аваад, нуучихсан” гэёэн юм.

Эндээс нэг зүйл анзаарсан байх. Учир юу гэвээс, онц дэглэмтэй хорих ангийн хоригдол шорон дотроос гар утас ашиглаж, бусад руу мессэж бичнэ боломж хязгаарлагдмал. Хуульд хаалттай хорих ангийн тусгай зэрэглэлд ял эдэлж байгаа хоригдол 90 хоногт нэг удаа түр, 120 хоногт нэг удаа удаан хугацааны уулзалт хийж, 60 хоногт нэг удаа илгээмж явуулж, мөн утсаар ярих эрхтэй гэж заасан байдаг. Хуулиар 60 хоногт нэг удаа хэрэглэдэг утсыг Ц.Амгаланбаатар хоёр жилийн турш өдөр бүр ашигласан болж таарч байгаа юм. Ингэж хууль зөрчих эрхийг Ц.Амгаланбаатартад хэн олгов. Мэдээж хууль сахиулагчид олгож, түүний өмнөөс мессэж бичсэн байжээ. Эндээс хэргийн гол сэжүүр болох мессэж хуурамч, зохиомол болох нь илрээд байна.

СЭЖҮҮР-2

17 жилийн дараа эзэн холбогдогчид нь илэрч, ял хүлээсэн хэргийн дараахан УИХ, Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж Засаг, төр солигдов. Үүнтэй зэрэгцэн С.Зоригийн хэргийн илрүүлэлт зохиомол болохыг шинэ Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж мэдэгдэж, Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарыг хэрэг хүлээлгэхийн тулд 27 минутын турш эрүүдэн шүүсэн бичлэгийг УИХ гишүүн болон сэтгүүлчдэд үзүүлсэн нь шуугиан тарьсан. Тухайн бичлэгт Ц.Амгаланбаатарыг Т.Чимгээгийн камерт зориуд оруулж, түүнийг сүрдүүлж байгаа нь бичигдэж үлдсэн юм.

Гэхдээ энэ нь зөвхөн бичлэгийн нэгхэн хэсэг бөгөөд Т.Чимгээг онц хэрцгийгээр зодож, дарамталсан бичлэгийг үзүүлээгүй юм. Харин Т.Чимгээ хүчирхийлэл, сүрдүүлэгт хэд хэдэн удаа өртсөн хэргээ огт хүлээгээгүй юм. Энэ тухай хууль хяналтынхан  нуусан аж. Энэ талаар түүний  өмгөөлөгч С.Оюунцэцэг “Т.Чимгээ хэрэг хүлээсэн ганц ч мэдүүлэг өгөөгүй. Тэрбээр “Би ямар ч гэм буруугүй хэрнээ энд байгаа. Шүүхээр үнэн зөв нь олдох байх” гэж байсан. Гэтэл шүүхээс зөвхөн Ц.Амгаланбаатарын мэдүүлэгт тулгуурлаж, ял оноосон” гэсэн юм.

СЭЖҮҮР-3

1998 оны аравдугаар сард болсон С.Зоригийн хэргийн цорын ганц гэрч нь түүний эхнэр Д.Булган. Тэрбээр “Алуурчид нэгнийгээ Батаа, Оюунаа гэж дуудаж байсан. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс байсан” хэмээн ам зураг гаргуулж байлаа. Түүний хэлсэн ам зургаар алуурчдын эрэгтэй нь эмэгтэйгээсээ жижигхэн биетэй байсан юм. Гэтэл 2015 онд хуулийн байгууллага энэ хэргийг илрүүлэхдээ өөр нэг ам зургийг гаргаж ирсэн байдаг. Энэ нь тухайн үеийн буюу 1998 оны ам зургаас асар ялгаатай байсан. Мөн 1998 оны ам зургийг дарж, 2015 онд гаргасан ам зургийг шүүх хурал дээр гаргаж ирэн, Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ нартай таарч байна хэмээн нотлох баримт болгожээ. Гэтэл тухайн ам зураг нь Т.Чимгээгээс 20 см намхан байжээ. Энэ нь С.Зориг агсны хэрэгт холбогдсон сэжигтнүүдэд зориудаар хэрэг хүлээлгэхээр ам зураг тааруулсныг баталж байгаа юм.

СЭЖҮҮР-4

Гэрч Д.Булганы хэлж мэдүүлсийн дагуу гэмт хэрэгтнүүдийг 17 жил хайсан. Гэвч гэмт хэрэгтнүүдийг илрүүлж, яллахдаа Д.Булганыг шүүх хуралд оролцуулаагүй. Учир нь, түүнээс гурван удаа мэдүүлэг авахад тэрбээр “С.Зоригийг алсан алуурчид Ц.Амгаланбаатар, Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нар биш” гэж мэдүүлжээ. Энэ талаар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж “Д.Булган арван сар хоригдохдоо гуравхан удаа мэдүүлэг өгсөн. Ингэхдээ эд нар чинь хүн алсан хүмүүс биш ээ. Тэднийг нүүрэлдүүлэхэд адилхан биш гэдэг хариулт өгсөн. Тэгээд Д.Булганыг суллаж,шүүх хуралд оролцуулаагүй. Д.Булганы дээр үед ярьсан ам зургаар дээрх хүмүүсийг шийтгэсэн. Харин Д.Булганы шүүх хуралд оролцуулаагүй гол шалтгаан түүнийг тус биш, ус болно гэж үзсэн.

Энэ нь хэрэг хүчээр шийдсэний шинж” гэв. Ийм олон эргэлзээн дунд Монголын шүүх хэрэгтнүүдэд ял оноосон юм. Харин үүний дараа Ц.Амгаланбаатар Т.Чимгээ, Ц.Содномдаржаа нарыг гүтгэснээ хүлээж, өргөдөл бичсэн байдаг. Тэрбээр өргөдөлдөө “Надад мессэж бичих чадвар байхгүй бөгөөд яаж бичих талаар наад зааж өгсөн. Тагнуулын ажилтнууд мессэж бичдэг байсан. Хэн, ямар мессэж бичдэг байсныг би мэдээгүй. Энэ гэмгүй хоёр хүнийг хэлмэгдүүлчихлээ. Надад энэ хэргийг хийх юм бол 500 сая төгрөг өгч, гадаадад гаргана гэж амласан” хэмээжээ.
Гэтэл одоог хүртэл Монгол Улсын хууль хяналтын байгуулдага энэ өргөдлийн мөрөөр ажиллаагүй юм. Харин энэ хэргийг илрүүлсэн болж жүжиглэх захиалагч нь хэн бэ гэдэг асуудал үүснэ. Одоогийн байдлаар энэ хэргийн захиалсан хүн тодорхойгүй ч захиалга үйлдсэн хүмүүс нь тодорхой байгаа юм. Тодруулбал, тухайн үеийн хууль хяналтын байгууллагыг удирдаж байсан толгойлогчид аж. Нэгдүгээр хүний захиалга авсан хоёрдугаар хүн бол тухайн үеийн ТЕГ дарга Б.Хурц, ЦЕГ-ын дарга Р.Чингис, Монгол Улсын ерөнхий прокурор М.Энх-Амгалан, улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч Ц.Зориг нар юм. Эд бол С.Зоригийн хэрэг зохиол гэдгийг баталсан зохиолоор амьдралд бодитой болгож, гардан хэрэгжүүлэгчид.

Тус хэргийг хүчээр шийдүүлсэн тухайн хүмүүс бүгд дороо багтай. Жишээлбэл, Монгол Улсын ерөнхий прокурор М.Энх-Амгалангийн орлогч нь Г.Эрдэнэбат. Тэрбээр тухайн үед С.Зоригийн хэргийн ажлын хэсгийг ахалж байсан юм. Харин Улсын дээд шүүхийн илтгэгч шүүгч оролцож байсан Б.Цогт, шүүгч С.Соёмбо-Эрдэнэ, Ч.Хосбаяр нар өөрийн схемчилсэн багаар С.Зоригийн хэргийг шүүсэн. Гэхдээ тэд зөвхөн С.Зоригийн хэргийг шийдээд зогсоогүй Монголд онц ноцтой гэж хэлэгдэх улс төрийн сэдэлтэй хэргүүдийг яг л тэр бүрэлдэхүүнээрээ шийдэж байсан юм. Тухайлбал, Монгол Улсын гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын хэрэг, мөн нүүрс хөтөлбар зэрэг олны анхаарлын төвд байсан хэргүүдийг өөрийн багаар шийдвэрлэсэн юм.

Энэ хүмүүсийг шударга бусын хонгил гэж олон нийт мэдэх болсон. С.Зоригийн зохиомол хэргийг ахалсан эдгээр хүн одоог хүртэл Монгол Улсын хууль хяналтын байгууллагад үүрлэж байгаа. Харин одоо зохиомол хэргийг гүйцэтгэсэн амь бөхтөй этгээдүүдэд хэн захиалга өгсөн гэдэгтэй танилцах цаг болжээ

Хэргийн учиг ийн хөвөрсөөр өнөөдөртэй золгоод байна. Хэргийн буруутан илэрсэн гэх. Гэвч энэ бүх ээдрээний захиалагч хэн бэ гэдэг асуудлыг илчилж өмнөх нийтлэлээрээ хүргэсэн. Энэ ч утгаараа Ерөнхийлөгч асан Б.Элбэгдорж, генерал Б.Хурц нар юу хийчих вээ гэж асуусан юм. Тэд эрх мэдэл, албан тушаалын төлөө шударга бусын хонгил гээчийг бий болгож, араасаа ийм олон хүнийг чирэх хэрэг байсан гэж үү.

Улс төрд мөнхийн найз гэж байдаггүй гэдэг үг бий. Үүн шиг Ц.Элбэгдорж, Б.Хурц нарын зам мөр хэзээ нэг өдөр салж таарна. Тэр үед хэргийн гол учиг тайлагдаж тайзнаа ил болох нь лавтай биз ээ.