Улсын ерөнхий прокурорын орлогч прокурор асан Г.Эрдэнэбат “Улаан бал” нэвтрүүлэгт оролцохдоо С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэрэгт хар мөрөө үлдээж явдаг нөхөр бол өдгөөгийн ЗГХЭГ-ын дарга Ц.Нямдорж. Тэрбээр хэргийг илрүүлэхгүйн, захиалагчийг олуулахгүйн тулд бүхнийг хийж байгаа хүн хэмээсэн билээ. Энэ талаар ЗГХЭГ-ын дарга Ц.Нямдоржтой ярилцлаа.
-С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэргийг илрүүлэхгүй байх бүхий л зүйлийг таныг хийж байна. Таны зохиолоор л энэ хэргийн хувь заяа яваа гэдгийг Г.Эрдэнэбат прокурор ярилцлагад орохдоо онцолсон. Харин та үүнд ямар тайлбар хэлэх вэ?
-Харин би Б.Хурц, Г.Эрдэнэбат нар зохиолыг бичсэн гэж шулуухан хэлнэ. 2014 онд Б.Содномдаржаад хэргээ хүлээ гэж дарамталсан 160-аад, Т.Чимгээд 40 гаруй мессеж бичсэн байдаг. Дандаа тагнуулынхан бичсэн. Ц.Амгаланбаатар дөрөвдүгээр анги төгссөн, латинаар бичиж чадахгүй. Гэтэл мессежийг латинаар нэг ч алдаагүй бичсэн байдаг. Одоо хэсэгчилж улс төрийн зорилгоор тараагаад байгаа бичлэгүүд байна. Энэ чинь өчүүхэн хэсэг нь шүү дээ. Ил гараад цааш явахаар яаж тамласан бүхэн ил болох байх. Тамлах бол тамтаггүй шүү дээ. 200-гаад хүн өдөр шөнөгүй Б.Содномдаржаагийн ар гэрийнхнийг дагасан. Т.Чимгээгийн ээж, шатаж нас барсан залуугийн ар гэрийнхэн гээд бүгдийг бүтэн 2-3 жилийн хугацаанд өдөр шөнөгүй дагасан. Үүнд, асар их зардал гарна. Мөн энэ хэрэгт хэн ч орж болохгүй. Орвол хохь чинь шүү гэж загнаад. Хэргийг илрүүлэхийн төлөө явсан ЭЦГ-ын хоёр даргад хоёуланд нь эрүү үүсгэсэн. Нэг нь нас барсан. Эмнэлэгт бие нь туйлын муу байхад “Аав чинь хаа байгаа юм” гэж хүүхдийг нь айлгасныг сонсоод эмчлүүлж байсан залуу унасан даа. Энэ хэргийн хойноос хөөцөлдөж байсан хүн болгонд эрүү үүсгэн тагнасан. Өмгөөлөгч Оюунцэцэгийн хүүхдийг хар тамхины хэрэгт холбогдуулж хүртэл дарамталж үзсэн. Бүгдийг айлгачихсан, бүгдэд хэрэг үүсгэж дарамталдаг, цагдаа, шүүх, прокурор айчихсан. Энэ асуудлыг би ярьж эхлээгүй байсан бол шулуухан хэлэхэд дарагдаад дуусах байсан. Өөр хэлэх хүн ерөөсөө гарахгүй. Энэ УИХ-ыг хар даа. Шүүх хурал болсны маргааш УИХ дээр элдэв юм ярьж байна. Инээдтэй харагдаж байгаа юм. 1970-аад оноос хойш Монголд гарсан дуулиант хэргүүдийг би бүгдийг гадарлана. Харин ийм аймшигт хэргийг үзсэнгүй.
НАРИЙНДАА ЯРИВАЛ, ЯРГАЛЛЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛСАН ХҮМҮҮС ДАРГА ДАГАЖ, АЛБАН ТУШААЛ АВСАН
-Та Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нартай хорих ангид нь очиж уулзаж, ингэснээр нөхцөл байдлыг нь дээрдүүлсэн гэдэг?
-Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ хоёрыг Тахир соёотын хорих ангид хорьж байсан. Бүх насаар нь хорих ял оноосон хүмүүсийг байлгадаг газар юм. Бараг жил хөөцөлдөж, түмэн асуудал болж байж хууль дүрмийнх нь дагуу Т.Чимгээг эмэгтэйчүүдийн хориход, Б.Содномдаржааг 409 дүгээр хорих ангид аваачсан. Миний хийж чадах ажил бол тэрнээс гаргаж, аминд нь үүсэх эрсдэлээс холдуулах гэж эмнэлэгт аваачсан нь тэр. Нарийндаа яривал, яргаллыг зохион байгуулсан хүмүүс дарга дагаж, албан тушаал авсан хүмүүс. Уран зургийн дунд сургууль төгссөн нэг хүн, гүйцэтгэх ажилтан нь мэргэн буудагч ийм хүмүүсээр эд нар муу юмаа хийлгэсэн. Г.Эрдэнэбат гэхэд л хилийн цэргийн сургууль төгссөн. Б.Хурц чинь барилгын техникум төгссөн. Орост дипломыг замбараагүй зарж байх үед хоёр жилийн курс төгссөн дипломтой болсон хүн. Би Б.Хурцад хүний ёсоор зөндөө хэлсэн. Таван прокурор суулгаж байгаад наад хэргээ сайн хянуулаарай гэж. 16 настай хүүхэд, хөхүүл хүүхэдтэй эмэгтэйг хөлсөлж хүн алуулдаг тэнэг хүн хаана байдаг юм гэсэн. Харин тэд зөрөөд л хийдэг ажлаа хийсэн. Шууд хэлэхэд энэ бүхэн бусдын даалгавраар хийсэн ажиллагаа юм.
-Бусдын даалгавраар гэдэг нь та хэнийг хэлээд байна вэ?
-Ц.Элбэгдоржийн даалгавраар хийсэн ажиллагаа. Эл асуудлыг ҮАБЗ-өөр хоёр удаа нууцаар хэлэлцэхэд хоёуланд нь Ц.Элбэгдорж байсан. Хоёрдугаарт, энэ ажиллагаанд Монголын хуулийн зургаан байгууллагын удирдлагууд бүгд оролцсон. АТГ, ТЕГ, цагдаа, Шүүхийн шийдвэр, прокурор, шүүх гээд л. Оролцоогүй хуулийн байгууллага гэж байхгүй.
-Та Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарын ар гэрийнхнээс албан ёсоор уучлалт гуйсан. Яагаад тэр вэ?
-Тэд хэлмэгдсэнийг дэндүү сайн мэдэж байсан учраас ар гэрийнхнээс нь төрийн нэрийн өмнөөс уучлалт гуйсан юм. Надад 100 хувийн баталгаатай итгэл байгаагүй бол би тэгж уучлалт гуйхгүй.
ИХ СҮРТЭЙ. НЭГ ЯДАРСАН ЭМЭГТЭЙГ ГАНЦААРАА ЯВЖ БАЙХАД НЬ ХАР МАСКТАЙ, АВТОМАТ БУУТАЙ 20-ИОД ХҮН БАРИВЧИЛЖ БАЙГАА ЮМ
-Хэргийг үйлдсэн хүмүүсийг олчихлоо гэхэд харин захиалагчийг яах вэ. Улсын Ерөнхий прокурор захиалагчийг илрүүлэх ажлын хэсгийг байгуулж байсан. Одоо хэвээрээ байгаа юу?
-2016 оны гуравдугаар сард хэргийг шүүхээр шийдсэний дараа захиалагчийг илрүүлэх ажлын хэсэг байгуулсан. Ерөнхий прокурорын тэр тушаал одоо ч хүчинтэй хэвээр байгаа. Захиалгаар хүн алсан гэж Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарыг шийтгэчихээд захиалагчийг хайна гэж ямар юм байдаг юм. Миний яриад гол зүйл бол Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарыг хэлмэгдүүлсэн, энэ хоёрыг суллах ёстой. Хайдаг юмаа хайдаг л юм байгаа биз. Яагаад гэм зэмгүй хүмүүсийг шоронд хорьж байгаа юм гэж яриад яг таван жил болж байна. Т.Чимгээгийн ах Т.Хүрэлбат талбай дээр нэг үг хэлсэн. Энэ хэрэгт захиалагчаар Э.Бат-Үүлийг татаад дараа нь хэргийг нь хаасан гэж. 2016 оны орон нутгийн сонгуулийн өмнөхөн есдүгээр сард Э.Бат-Үүлийг яллагдагчаар татсан шүү дээ. Өөрөө ч намайг хүн амины хэрэгт яллагдагчаар татчихлаа гэж мэдээлэл хийж байсан. Түүнийг улс төрийн зүтгэлтний аминд халдах гэлээ гэж Бархасбадь гэдэг мөрдөн байцаагч хэрэгт татаад бүр Ганхуяг, Б.Булган, Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ нартай бүлэглэн С.Зоригийн аминд халдсан нь нотлогдсон тул яллагдагчаар татлаа гэж байсан. Бархасбадь гэдэг мөрдөн байцаагч гол ажиллагааг хийсэн хүн. Т.Чимгээг очиж барьдаг хүн чинь шүү дээ. Их сүртэй. Нэг ядарсан эмэгтэйг замд ганцаараа явж байхад нь хар масктай, автомат буутай 20-иод хүн баривчилж байгаа юм. Дандаа айлган сүрдүүлэлт. Шоронд байхад охин нь нас барлаа гэж оршуулах өдөр нь зориуд очиж мэдэгдээд, Т.Чимгээ шал тэврээд чарлаж байсан тухай өмгөөлөгч нь ярьдаг. Тагнуулын ерөнхий газарт ажиллаж байсан ахлах дэслэгч Отгонбаатар гэдэг хүнийг ШШГЕГ-ын гүйцэтгэх ажлын хэлтсийн даргаар зориуд аваачиж тавиад тэр хүн Төв аймгийн шоронгийн подвалд хүн тамлах ажлыг зохион байгуулж байсан. Би огт гэмгүй хоёр хүнийг шоронгоос гаргаж, гэрт нь хариулах юмсан гэж л зүтгэж байна. Өндөр настай гурван эмээ байна. Тэдний амьдад хүүхдүүд нь хүн алаагүй гэдгийг нотолж, уулзуулчих юмсан. Дээлтэйгээ хатаж байгаа шүү дээ.
-Ц.Амгаланбаатар бусдын хэргийг хүлээдэг. С.Зориг агсны хэргийг ч би хүлээе гэж хэлсэн тухай сонсч байсан. Ер нь энэ хүнийг Б.Хурц нарын гар хөл гэдэг?
-Үнэн шүү дээ. Ц.Амгаланбаатар гэдэг хоригдолд 500 сая төгрөг өгнө, гадаадад гаргана гэж худлаа хэлээд тэр бүхнийг зааж өгч, өөрсдөө мессеж бичээд ийм юм хийчихсэн шүү дээ. Ц.Амгаланбаатар шатаж нас барсан залуугийн гээд хүн амины 10 хэргийг хуурамчаар хүлээсэн хүн. 2013 оны 3-4 сард Архангайн Цэнхэр суманд гурван хүн амиа алдсаныг би хийчхсэн гэж хүлээгээд ЭЦГ-ынхан хөлдүү газар ухаад худлаа болж таарсан. Буцаж явах замдаа “Тэгвэл би С.Зоригийн хэргийг хүлээчих үү” гэж үг алдсан байдаг. Яагаад гэхээр хэдхэн минут ч болов салхинд гарах, худлаа хэлж жаахан хоол олж идэх, зугаалах ердөө тэр. Гэхдээ олон хүн таньдаггүй шиг байгаа юм. Хэрэг хүлээхээрээ дандаа таньдаг хүмүүсийг иш татдаг. Чимгээгийн, Ганхуягийн ээж, Амгаланбаатарын эмээ Цэвэлмаа эд чинь эгч, дүү гурав шүү дээ. Тэгээд бэр эгчийгээ хэрэгт татчихсан. Аюултай байгаа биз. Ийм ялтны үгэнд орж хэрэг зохиож бичээд хүн тамлаж байгаа хүмүүстэй юу ярих юм бэ.
ПРОКУРОР ЭСЭРГҮҮЦЭЛ БИЧИЖ, УДШ ГУРВАН ШАТНЫ ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭРИЙГ ХҮЧИНГҮЙ БОЛГОСНООР Т.ЧИМГЭЭ, Б.СОДНОМДАРЖАА НАРЫГ СУЛЛАХ БОЛОМЖТОЙ
-Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарт холбогдох хэргийг хүчингүй болгуулахын тулд яах ёстой вэ. Хуулиараа ямар гарц, гаргалгаа байгаа вэ?
-ЭБШХ хуучин нэрээр шинээр илэрсэн нөхцөл байдлын улмаас эрүүгийн хэргийг шинээр авч үзнэ гэсний дагуу прокурор эсэргүүцэл бичих ёстой. Ял халдаасан хэргийг шинээр авч үзье, эрүүдэн шүүж хэрэг хүлээлгэсэн гэж эсэргүүцэл бичээд Улсын Дээд шүүх гурван шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгосноор Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа нарын хувь заяаг шийдэх ёстой. Өөр гарц байхгүй. Дээд шүүх харин эрүүдэн шүүснийг хүлээн зөвшөөрч буруутай хүмүүст эрүүдэн шүүсэн, гүйцэтгэх ажиллагааны хууль зөрчсөн гэдгээр ял оноолоо.
-Т.Чимгээг зочид буудалд аваачиж согтоогоод гарынх нь хээг авч байгаа бичлэгийг саяхан ил болгосон. Их л эвгүй санагдаж байлаа?
-Би үзсэн. Цогцостой харилцаж байгаа юм шиг гурвын гурван хүн орчихоод бичлэг хийгээд л. Аймшигтай шүү дээ. Яргалал зохион байгуулсан бүх хүн албан тушаалын төлөө явсан шүү дээ. Улсын Дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчийг нэг удаад томилох байтал хоёр удаа томилсон. Хэрэгт хяналт тавьж байсан хотын прокурор улсын прокурорын орлогч болсон. Б.Хурц дэслэгч генерал болсон. Яргыг зохион байгуулсан этгээдийг Сүхбаатарын одонгоор шагнаад Ц.Элбэгдорж ажил дээр нь очиж гардуулаад, Дээд шүүхийн хуралд энэ хэргийг илтгэсэн хүн тус шүүхийн эрүүгийн танхимын дарга болсон шүү дээ.
-С.Зоригийн амийг хөнөөсөн хэргийг ирүүлэх ажиллагаа анхнаасаа л мордохын хазгай байсан гэдэг. Олон хүний мөр үлдсэн, орж гарсан гээд фактуудыг ярьдаг?
-Аравдугаар сарын 2 тав дахь өдөр байсан санагдаж байна. УМБГ-ын Онц Хүнд гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийн бүх алба хаагч хуучин даргаа гаргаж өгөх гээд Хангайтад амралтад явчихсан байсан. Тэр хойгуур гарсан хэрэг. Хэргийн газрын үзлэг хийж чадахгүй нэг этгээд үзлэг маягийн юм хийгээд дараа нь нөхөөд. Хэргийн газарт Ц.Элбэгдорж тэргүүтэй 70- аад хүн орж, гарсан байдаг. Анхнаасаа алдаа гарсан учраас дараагийн боломжуудыг хаадаг. Хамгийн аюултай нь цагдаа, тагнуул гэсэн хоёр газарт ажлын хэсэг зэрэг байгуулсан. Энэ хэргийг хэн түрүүлж илрүүлж гавьяа шагнал, цол авах вэ гэж цагдаа, тагнуулынхан нэг хэсэгтээ л уралдсан.
УЛСЫН ДЭЭД ШҮҮХ НАС БАРСАН ХҮНД ХЭРЭГ ТОХООД ШИЙДВЭР ГАРГААД СУУЖ БАЙСАН ГЭЭД БОД ДОО
-Улсын Дээд шүүх Б.Хурц, Г.Эрдэнэбат нар бусдыг эрүүдэн шүүсэн учраас л ял оноосон нь тодорхой. Үнэнд гүйцэгдэнэ гэгч энэ болов уу?
-Эцсийн эцэст хэцүү ч байсан үнэн ялдаг, үнэнд гүйцэгддэг хорвоо шүү дээ. Б.Хурц, Г.Эрдэнэбат нарт холбогдох хэргийн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг Давж заалдах шатны шүүх нь хүчингүй болгоод жаахан байлгаад батлан даалтад гаргаад сая хөөн хэлэлцэх хугацаагаар хэргийг хаах гэж оролдод бүтэлгүйтсэн. Дээд шүүх гуравдугаар сарын 31-ний өдрийн хуралдаанд шүүгч Б.Цогтыг шүүх бүрэлдэхүүнд дахиад оруулах гэж оролдсон шүү дээ. Харин өмгөөлөгч татгалзаад болих шиг болно билээ. Шатаж нас барсан залууг паар гэж нэрлэдэг. Анхан, давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрийн алинд нь ч энэ хүний тухай байхгүй. Гэтэл Дээд шүүх хурал хийхдээ тэр залуугийн нэрийг дурдаад, бүлэглэж С.Зоригийн аминд халдсан болох нь хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар нотлогдсон гэж байсан. Улсын Дээд шүүх нас барсан хүнд хэрэг тохоод шийдвэр гаргаад сууж байсан гээд бод доо. Нийт дүнгээр энэ хэрэгт 1998 оноос хойш 53 хүнийг сэжигтэн, яллагдагчаар татсан гэж прокурор шүүх хуралд хэлсэн. Үүнээс хоёр нь л Б.Содномдаржаа, Т.Чимгээ хоёр юм.
-Т.Чимгээгийн төрсөн ах өлсгөлөн зарлаад байхад нь та очиж уулзсан. Ямар асуудлаар ярилцсан юм бэ?
-Би уулзъя гэсэн бодолгүй байсан юм. Тэгсэн орой шууд бичлэг яваад та нар намайг хүчээр авч явбал би амиа хорлоно гэдэг байхгүй юү. Маргааш нь машинтай явж байхдаа албадан эмнэлэг рүү авч явсан байх гээд хартал талбай дээр байна. Миний хувьд “Амиа хорлоно гэдэг үгээ мартаарай” гэж ганцхан үг хэлэх гэж очсон. Гэтэл лайв болоод явчихсан. Би эгч чинь ийм байдалд орчихсон, ээж чинь 80 гарсан настай хүн. Амиа хорлоно гэж яривал ээж чинь юу болох вэ. Наад үгээ мартаарай нөхөр минь гэж шулуухан хэлээд явсан. Би юу хүсч байна гэхээр Монголд дахин ийм ярга битгий гараасай, үүнээс сургамж аваасай. Гэмт хэрэг хийгээгүй хүнийг зохиол бичиж аваачиж, шоронд тамладгаа болиосой гэж хүсч байна.
У.Тэргэл
Сэтгэгдэл (85)