Ирэх баасан гарагт болох Үндсэн хуулийн Цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар одоогийн төрийн тэргүүнийг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд дахин нэр дэвшиж болох эсэхийг хэхэлцэнэ. АН болон Ерөнхийлөгчийн зүгээс дахин нэр дэвших эрх нээлттэй хэмээж байгаа ч ингэвэл Үндсэн хуулийг ноцтой зөрчинө гэж олон хуульч байр сууриа илэрхийлж байгаа. Үүний нэг нь хуульч Ж.Эрхэмбаатар.
Тэрбээр АНУ-ын Калифорнийн их сургуулийн Беркели дэх хуулийн сургуулийг төгссөн, нам бус хуульч юм. Ж.Эрхэмбаатар хуульч “25 дугаар суваг” телевизийн сэтгүүлч Г.Мөнхтуулын “Ам нээвэл” нэвтрүүлэгт оролцохдоо одоогийн Ерөнхийлөгч яагаад дахин нэр дэвших эрхгүй талаар маш тодорхой тайлбар өгснийг хүргэе. Тэрбээр, “Одоогийн Ерөнхийлөгч дахин нэр дэвших эрхтэй эсэх дээр маргах шаардлага байхгүй.
Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр өмнө нь байсан 31 дүгээр зүйлийн 7 гэсэн заалт буюу “Ерөнхийлөгчийг нэг удаа улируулан сонгож болно” гэсэн заалтыг хүчингүй болгосон. Тэгэхээр дахин нэр дэвших эсэх дээр Үндсэн хуулиар хүлээн зөвшөөрөөгүй ямар ч асуудлыг хориглосонд тооцдог зарчим л үйлчилнэ.
Өөрөөр хэлбэл “50 нас хүрсэн Монгол Улсын иргэнийг зургаан жилээр нэг удаа Ерөнхийлөгчөөр сонгоно”. Ерөнхийлөгчийн тухай хуульд ч Ерөнхийлөгчид нэр дэвших эрхтэй субъектэд ямар шаардлага тавигдах ёстойг тавдугаар зүйлд заасан.
Үүнд тус хуульд болон Үндсэн хуульд заасан шаардлагыг хангасан хүнийг нэр дэвшүүлнэ гэж заасан байгаа. Тэгэхээр Үндсэн хуульд зааснаар урьд нь Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан хүн дахин нэр дэвших эрхгүй. Тодруулбал, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 30 дугаар зүйлийн хоёр дахь заалтад ямар хүнийг Ерөнхийлөгчид нэр дэвшүүлэх эрхтэй юм бэ гэдгийг зохицуулсан байдаг.
Өмнө нь 45 нас хүрсэн, Монгол Улсын иргэнийг дөрвөн жилийн хугацаатай сонгоно гэж заасан байсан. Харин Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр 50 нас хүрсэн Монгол Улсын иргэнийг нэг удаа 6 жилээр сонгоно гэж заасан байгаа. Харин энэ заалтыг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр хүчингүй болгосон. Болно гэж байсан заалтыг хүчингүй болгохоор болохгүй болно биз дээ.
Үндсэн хууль нь зөвшөөрснөөс бусдыг хориглодог агуулгаар бичигддэг онцлогтой. Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхтэй холбоотой энэ заалтын хэрэгжиж эхлэх хугацааг 2025 он гэж төсөлд тусгасан байсан ч хоёрдугаар хэлэлцүүлгийн явцад хугацааг 2020 оны тавдугаар сарын 25-наас мөрдөж эхлэхээр өөрчилсөн. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн ажлын хэсгийг тухайн үед Ерөнхийлөгч Х.Баттулга өөрөө ахалж байсан. Тэгэхээр Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Үндсэн хуулийн энэ заалтын үр дагаврыг мэдэж байсан” гэсэн юм.
А.Баатар
Сэтгэгдэл (20)