Гандантэгчинлэн хийдийн номын сан сая гаруй судар бичигтэй бөгөөд одоогоор 500 гаруй судар бичиг хөгцөрч муудаад байгаа. Устаж магадгүй гэсэн ангилалд багтаад байгаа 500 судар бичгийн дийлэнх нь түвд болон монгол бичиг, эртний энэтхэг ланз үсгээр бүтээсэн гар бичмэлүүд юм байна. Эдгээрээс хэчнээн нь эргэж сэргэхгүй гэдэг нь одоогоор тодорхойгүй байгаа аж.Монголчууд бурхны сургаал бүхий судар бичгийг цаасан соёлын өв хэмээн үзэж эрхэмлэн дээдэлдэг билээ. Тиймээс судар бичнүүдэд нүүрлэсэн аюулыг арилгахын тулд хийдийнхэн хэрэндээ хичээжээ. Тамгын ламын хэлснээр хийдийн номын сангийн дээврийг бүрэн засч дууссан байна. Эртний судар бичгийг сэргээн засварлах талаар баялаг туршлагатай гаднынхны тусламжийг ч авсан аж.
Зориулалтын бус орчинд хадгалж, чийг их хуримтлагдсанаас үүдэн судар бичгүүд мөөгөнцөртөж хөгцөнд идэгдсэн гэж гаднын мэргэжилтнүүд үзжээ. Энэ талаар Германы “Гёте” хүрээлэнгийн цаас сэргээн засварлагч, судлаач Дирк Ферльманнаас тодруулахад "Цаасны мөөгөнцөр нь салхиар дамждаг учраас хийдийн номын сангийн бүх судар устах аюулд хүрээд байсан” гэв.
Судар бичгүүдийг сэргээн засварлах ажилд Үндэсний архивын газар, Улсын төв номын сангийн мэргэжилтнүүд, орон нутгийн шашны сүм дуганы төлөөллүүд оролцож байгаа юм. Тэд эхний ээлжинд мөөгөнцөртсөн судруудыг ялган ангилж байна. Ингэхдээ мөөгөнцрийг тусгай аппаратаар соруулж, дараа нь хуудсуудыг нөхөн сэргээнэ. Германы мэргэжилтнүүд таван удаагийн сургалтаар гэмтсэн судар бичгийг урьдын хэвэнд оруулах аргыг заах гэнэ. Үүний дараа цаасан өв соёлоо монголчууд өөрсдөө сэргээн засварлах юм байна.



















































