ҮНДСЭН ХУУЛИЙГ ХУУВИЛДААНЫ ЗАМААР ЮМ УУ, ТҮР ЗУУРЫН СЭТГЭЛ ХӨДЛӨЛӨӨР ӨӨРЧИЛЖ БОЛОХГҮЙ ГЭДГИЙГ ӨНГӨРСӨН 30 ЖИЛИЙН СУРГАМЖ БИДЭНД ХАРУУЛСАН
“Үндсэн хууль-30” жил эрдэм шинжилгээний хурал өнөөдөр боллоо. Энэ үеэр Хууль зүйн шинжлэх ухааны доктор, Гавьяат хуульч, үндсэн хууль тогтоогч Д.Лүндээжанцан “Хууль үндсэн хууль мөн” сэдвээр илтгэл танилцууллаа. Илтгэлдээ “Хүн гэгч бодгаль мөнхийн эргэлтэд оршидгийн хувьд үнэт зүйлс, хүсэл тэмүүлэл, алсын хараа нь үргэлж хувьсан өөрчлөгдөж, эргэж буцаж байдаг ч өнөөдөр дэлхий нийтэд үндсэн хууль гэгч эх сурвалж, хэлбэр, бүтэц, арга зүйн хувьд хэдийнээ хэлбэршин тогтжээ.
Харин хүмүүний хувьсал өөрчлөлтөөс хамаарч агуулга, төлөвшил харилцан адилгүй байна. Тухайн улс үндэстний оюуны сэтгэлгээнээс хамааран нийтлэг бус хэв загварын цөөн хэдэн үндсэн хууль байдаг. Анхны бичмэл үндсэн хууль 17-р зуунд батлагдсан бөгөөд тэр үед улс үндэстнүүд бүхэлдээ улс төрийн шинэ тогтолцоонд орж байсан тул хувьсгалын факт гэж дүрсэлсээр иржээ. Харин хүйтэн дайны дараагаас шимтгэлийн гэж нэрлэгдэх болжээ. Тэр цагаас хойш дэлхий нийтэд олон үндсэн хууль бий болсон. 1990-ээд оны сүүлч 2000 оны эхээр энэ үндсэн хуулийн институт болохгүй байна гээд зарим улсууд ухарч байна. Харин манай улс улам төгөлдөржүүлэхийн төлөө явж байна. Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, журмын тухай хуулийг 2010 онд баталсан бөгөөд үүгээр хатуу үндсэн хуульд оруулан баталсан. Ийм учраас манай улсын үндсэн хууль тогтвортой үйлчлэх шинжийг илүү хадгалж байгаа.
Олон нийт үндсэн хуулийн тухай их ярьдаг. Төр засаг нь ажлаа хийж чадахгүй болохоор үндсэн хууль руу буруугаа чихдэг. Өөрчилнө гэж ярьдаг. Гэвч үндсэн хуулийг өөрчилж чаддаггүй. Тийм ч амаргүй. Олон нийтийн дэмжлэг чухал байдаг.
1992 онд баталсан анхны үндсэн хууль бол эв нэгдлийн хүчээр баталсан үндсэн хууль тул өөрчлөхөд амаргүй байдаг. Түүнээс хуувилдааны замаар юм уу, түр зуурын сэтгэл хөдлөлөөр өөрчилж болохгүй гэдгийг өнгөрсөн 30 жилийн сургамж бидэнд харуулж өгсөн. Улс төрийн тогтолцооны хариуцлагыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй” гэлээ.
Д.Батчулуун
Сэтгэгдэл (1)