Хоёр хоногийн өмнө монголчуудыг араатнаас ялгагдахааргүй зэрлэгүүд байсан талаар дурдсан нийтлэл BBC-ийн сайтад гарчээ. Энэ сайтын Хятадын түүхийг цуврал болгон хүргэж буй нь монголчуудыг, ялангуяа Хубилай хааны талаар бичихэд хүргэжээ. Сохирхолтой нь тэд Хубилай хааныг хятадуудын хайрыг татсан зэрлэг байсан хэмээн дүгнэсэн байна. Чухам яагаад? Нийтлэлийг тоймлон хүргэе.

    Хоёр хоногийн өмнө монголчуудыг араатнаас ялгагдахааргүй зэрлэгүүд байсан талаар дурдсан нийтлэл BBC-ийн сайтад гарчээ. Энэ сайтын Хятадын түүхийг цуврал болгон хүргэж буй нь монголчуудыг, ялангуяа Хубилай хааны талаар бичихэд хүргэжээ. Сохирхолтой нь тэд Хубилай хааныг хятадуудын хайрыг татсан зэрлэг байсан хэмээн дүгнэсэн байна. Чухам яагаад? Нийтлэлийг тоймлон хүргэе.

    Хятадын төр харийнхныг хайрлах, үзэн ядах сэтгэлээр хослон харилцдаг. Уламжлалт ёсоор Цагаан хэрэмийн цаана орших бүх хүмүүс /монголчууд/ хүн төрлөхтний нэг хэсэг нэртэй зэрлэгүүд байлаа. Гэвч булаан эзлэгчид Хятадуудаас найрсаг хүндлэл хүлээсэн нь бий. Тэдний нэг Хубилай хаан юм.

    13-р зуунд дэлхийг хэр том гэдгийг хэн ч мэддэггүй байсан тул монголчууд өөрсдийн хүссэнээр ертөнцийг эзлэхэд тийм ч хэцүү байсангүй. Хүчирхэг Чингис хаан 1227 онд нас барахад монголчууд аль хэдийнээ Номхон далайгаас Европ хүртэлх газар нутгийг эзэлсэн байв. Түүний ач хүү Хубилай Чингийн үйл хэргийг дуусгахаар өмнө зүгээс эхлэн Хятадын эзэнт гүрэнлүү довтлов.

1000 жилийн турш нэгдмэл эзэнт гүрэн байсаар ирсэн Хятадын эрх баригчид Хубилайн хүсэлд хэрхэн нөлөөлөв?

    Хонконгын их сургуулийн түүхч Шун Зоу “Зэрлэгүүд бол хятад биш, хүн болоод ямар нэгэн төрлийн мангасын дундах амьтад. Эдгээр хүмүүс маш өөр царайтай тул хятадууд хувьд энэ өөр хүмүүстэй хэрхэн харьцах вэ гэдгээ мэдэхгүй байв” хэмээн эртний бичигт тэмдэглэсэн талаар бичжээ. Монголчууд бөх барилдах, гүү саах, хөөмийлөх зэргийг таашаадаг байв. Харин тэндээс эрс ялгаатай Хятадын элитүүд торго өмсөж, өөрсдийн шүлгээ уншиж, дүрслэх урлагийн үзэсгэлэн үздэг байлаа гэжээ.

    Янце голын цутгалан Хан голыг хаасан Их хэрмийн хот Шианяньд нэгэн том байлдаан болжээ. Монголчуудын бүслэлт таван жил үргэлжилсэн. Хятадууд бүслэлтийг эдвэн гарч чадахгүй, монголчууд хэрэмийг нэвтэрч орж чадахгүй тийм байдалд хүрсэн байв. Нэвтрэн гарах, орох оролдлогууд хоёр талаас хэдэн мянган удаа тохиолдсон ч бүгд бүтэлгүйтсэн. Тиймээс аль нэг эзэнт гүрэн шинэ санаачлага гаргах хэрэг байлаа. Монголчууд үүнийг хийсэн юм.  
Хубилайн хамаатнууд Зүүн Европыг бүхэлд нь эзлэхдээ Христүүд Крусэйдесүүдыг эзлэхэд ашигласан томоохон шидэгч байдаг талаар мэджээ. Хубилай хаан хоёр перс дарханыг дуудаж их бууны буудалттай тэнцэх хэмжээний хүчтэй буюу 100 кг жинтэй чулууг 200-300 метрт буудах чадалтай шидэгч бүтээлгэсэн. Энэ шидэгчээр хэдхэн буудсаны дараа Их хэрэм нурснаар Хятадын өмнөд хэсэг анх удаа харийханд буюу зэрлэг монголчуудад эзлэгдэв. Ингэснээр Хубилай хаан өнөө үеийн бүх Хятадыг эрхшээлдээ оруулсан юм.

    Венецийн худалдаачин Марко Поло Хубилай хааны ордны талаар ийнхүү дүрсэлжээ. “Энэ ордон нь өмнө талдаа таван хаалгатай Их хэрэмээр хүрээлэгдсэн. Дунд хаалга нь Хубилай хаан өөрөө гарах, орохоос бусад тохиолдолд хэзээ ч онгойдоггүй. Энэ бол хүн төрлөхтний бүтээсэн хамгийн гайхалтай ордон. Дээвэр нь маш өндөр, ордны хана нь бүгд алт мөнгөөр бүрхэгдсэн, 6000 хүнийг уужуухан хооллох хэмжээний том танхимтай. Дээвэр нь тод улаан, шар, ногоо, цэнхэр өнгийн вааран хавтангаар бүрхэгдсэн учраас холын газраас үзэгддэг яг л усан болор шиг гялалзаж үзэгддэг байсан” хэмээн тэмдэглэжээ.

    Хубилай хаан хятадад ашигтай нэгэн том өөрчлөлт хийв. Тэр Хятадын гүрнийг Юань гэж нэрлэж, ард иргэдийг нь журамлан, Бээжин хотыг өөрийн эзэнт гүрний нийслэл болгов. Монголын эзэнт гүрнийг өөрийн газар нутагтаа оруулахад хүргэж, Монголын нэгээхэн хэсгийг Хятадын улсруу авчирсан нь Хятадын түүхэнд золтой хэрэг болжээ. Хятадууд ч энэ золыг хожим нь сайн ашигласан юм.

    Хубилай хаан японыг эзлэхийн тулд хоёр ч удаа тухайн үеийн хамгийн том цэргийн усан онгоц бүтээсэн ч бүтсэнгүй. Дэлхийг эзлэх монголчуудын мөрөөдөл Хубилай хааны хөлөг онгоцуудтай хамт живсэн юм. Тэр хөгширсөн, таргалсан, өвчилсөн. Түүний хүү, эхнэр нас барсан. Хубилай хаан 1294 онд нас барахдаа өөрийн залгамжлагчиддаа эзэнт гүрнээ үлдээсэн ч тэдний хэн ч түүнтэй тэнцэхүйц удирдаж чадсангүй.

80 жилийн дараах хувьсгалаар монголчууд төрөлх нутагруугаа зугтааснаар Хятадын уугуул хүн хаан ширээнд суув. Харин тэр үед хятадад зэрлэгүүд олж өгсөн шинэ газар нутаг, шинэ соёл ирсэн байлаа.

“Хубилай хааны амьдралын түүх” номын зохиогч Жон Мен “Пиктчүүд Ромын эзэнт гүрнийг эзлэх, эсвэл Сайоксууд Канад, АНУ гээд Хойд Америкийг эзлэх гэдэг нь санаанд багтамгүй хэрэг байсантай адил Хятадуудын хувьд монголчууд улсыг нь эзэлнэ гэдэг санаанд багтамгүй хэрэг байсан. Гэвч тэд эзэлсэн. Хэдэн зуун туршид Хятадууд өөрсдийгөө дэлхийн иргэншлийг бүтээнэ хэмээн харж байв. Харин тэрхүү иргэншил нь тэдний зэрлэгүүд гэж үзсэн хүмүүсийн өршөөлөөр бүтсэн юм” хэмээн бичжээ.

Энэхүү нийтлэл тэдэнд газар нутаг, соёл иргэншил үлдээсэн тул Хубилай хаан Хятадуудын "хайртай" зэрлэг хэмээн дүгнэсэн байна.