зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.31
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

POETRY: Урианхайн хөх уулсын эзэн

2025-6-10
0
ЖИРГЭХ

2010 оны "Болор цом-27" наадмын эзэн, яруу найрагч Хөөдөөгийн Эрдэнэбаатар агсныг энэ өдөр дурсаж байна. 

Судлаач, шүүмжлэг ч Г.Батсуурь түүний тухай нэгэнтээ “Сайныг муутай, сайхныг муухайтай, харыг цагаантай харгалдуулан дүрсэлдэг туульсын уламжлалыг баяжуулан сэтгэл хөдлөлөө байгалийн үзэмжтэй харгалдуулан бичих нь түүний нэгэн онцлог болой. Найрагч бээр алдарт "Урианхайн хөх уулс" шүлэгтээ ч уулсаа цаг хугацаатай харгалдуулан бичсэн нь уг шүлгийг томруулдаг.

Нүүдэлчин ахуйд төрж, төлөвшсөн яруу найрагчдад л байдаг нүнжиг, юмыг томоор харахуйн далайц, галав юүлж байсан ч үл ажран суухуйн дэлгэр чанар энэ яруу найрагчид байгаа нь түүний "Урианхайн хөх уулс" шүлгээс тодрох буюу. Уул сайхан, уулнаас сайхан юм уул л байдаг гэдэг сэн. Монгол найрагчид уулсаа их бичсэн, харин Хөөдэйн Эрдэнэбаатар шиг бичсэн нь хэд бол”. Түүн шиг эх нутаг, уул усныхаа тухай тийм их бичсэн нь бараг л үгүй. “Болор цом-27” наадмын эзэн болсны дараахан түүнээс “Болор цом” хэмээх энэхүү нэр хүндтэй наадмын эзэн болсноор таны амьдралд болон эргэн тойронд юу өөрчлөгдөв? хэмээхэд “Илүү баян цатгалан болчихсон биш, би гэдэг хүн чигээрээ л үлдсэн. Тиймээс надад өөрчлөгдсөн юм байхгүй” хэмээж байжээ. Тэр бол жинхэнэ яруу найрагч, тэр дундаа хүн байсан гэж дотно асан хүмүүс нь дурсдаг билээ. 


Урианхайн хөх уулс

Цаг мөнхийн уулс цас мөсөөр дүүрэн

Цалгиа залуу насанд халгиа шүлгээ бичнэм.

Асар тэнгэрийн амраг урианхайн хөх уулнаас

Архлаатай юм шиг мөнхийн манан холдохгүй

Айдас гэрэлтэх үдшийн цагаар ширтэхэд

Аяа мянган одны гэрэл адил тунгалаг сүмбэр

Уйдашгүй эрхээр өнө удаан ноёлог сүндэрлэж

Умрын уулс мөргөлчин адил араас нь хошуурна.

Үүлэн гол мөч бүрийд бэлээр нь хөвөн өнгөрч

Үлэмжийн ариун тэнгэрийн зайд оршино

Хөмүүл гишүүнэ соёлоод хөрсний чийг үнэртэхэд

Хөндүүр зүрхний угт ижий аав бодогдоно.

Удган голын усыг цасны шимээр сэлбэнэ

Урианхайн хөх уулс уйдашгүй сүндэрлэнэ

Асханы нарны наагуур тунгалаг бороо шиврэх нь

Аятайхан охин гэзгээ сүлжин зогсох мэт

Зэлүүд хөх уулсын тэнгэрийн нүд мэт сайранд

Зогдроо дугтчих тогорууд дорнын нарнаас ирэхэд

Зүүн хойтын шилэнд эртэлж унасан шүүдэр

Зүрхэн тус газар хөнгөн гунигыг үүсгэнэ.

Чимэг сайт улиралын алтан наран мандахад

Чиг зөв салхин бүлээн аяс эгшиглүүлнэ.

Үдийн наранд сэмрэх зэрэглээ нимгэн мөс галигтан

Үдшийн зэврүүг хүлээхгүй шилэн шуургаар цагирагтана

Урианхайн хөх уулс гэрлээр давалгаалж

Умрын салхиар хавар тэнүүчилсэн

Тэрсэд мөнхийн гэрэл шидэгч ууланд

Тэрлэг гандам зуны сарууд ирэхгүй

Зэрвэс нүдийг зүүдний манантай хөвөрдөх

Зэрэглээ тэнд хаялага болж чадахгүй

"Амьтаны үрийг сэтгэлийн амрагаас илүү үймүүлэх

Ад гэрлийн хувилгаан Урианхайн хөх уулс минь

Товч харших чимээнээр жингэнэх дуун түгж

Товцог хадны шилээс хан тас ниснэ.


Болцтой үнэрээрээ тарни хөвүүлсэн салхитай

Будан нэвтлэгч ертөнцийн зүрх-Алтай

Харах хийгээд хоосон чанарын хош мэтү

Харанхуйг зайлуулагч сансрын хүрдний орон минь

Эвхрээд суниасан цагаан үүлэн

Эргээд буухдаа сүүн цацал болсон

Зургаан зүйлс хийгээд ертөнцийн явдал

Зуун уулсынхаа суварган оройг бүрхсэн

Эш үзүүлэгч мөнх хурмастын зулай

Этүгэн тэнгэр уужим лаа буурал –Алтай

Зордогтой түмэн үрсээн

Зовлон үгүй амгалан байлгаж хайрлатун

Эсурагийн хоолойн чимэг шимт Буянтаан

Ирэх сая сая жилдээн дүүрэн урсгаж халиатун.

Ховд хот 2015 он


Ай миний сэтгэлийн шүлэгс

Хас орчлонгийн шалихгүй зовиурт автаж

Хаа нэгтээ гуньж гудайхгүй явнам

Тортог буртаг хов живийн усанд уналаа ч

Тос нэмсэн гал мэт улам дүрэлзнэм

Зэвтэй үгс, хөсрийн юмнуудыг үл тоо гэж

Зэрлэг салхийг дээдэс минь надад илгээсэн

Мянган жадны үзүүр мэт атаа хорслоор сүлбээд ч

Миний сэтгэлийг цоочиж чадахаас өнгөрсөн

Цаст уулс ай хөөрхий аав минь

Чалчаа амьтас хүүг чинь муу хэлэг

Тэнгэрийн мутар мэт ян халилын оройн

Тонгорог мэт салхинд нүдүүлж үзээгүй

Тэгээд орчлонг овоохой мэт сэтгэдэг

Тэнэг улсын үгийг бүү сонс

Ёозгүй орчлонгийн жаргал зовлонг

Ёроолгүй сав шиг тэд ойлгохгүй

Алаан хядаан дэргэд нь болж байсан ч

Айн зугтаж чимээгүй өнгөрөх мөртлөө

Тэнгэрийн явдалт хүүгийн өмнө

Тээг болох гэж тэд ирдэг юм

Лалрын ийм хогуудыг гэрэлтүүлэх

Лаа болоод дэнлүү олдохгүй

Бурханаас тэдэнд оноож өгсөн

Буртагийн ангалдаан үүрд зовдог юм

Өөртөөгөө адилхан болгох гэсэндээ

Өөлж шоолж миний мууг хайдаг

Шүтлэгт тэнгэрийн нугад очиж чадахгүй болохоор

Шүлсээ залгин хий л бухимддаг

Хэсэг бусаг хүмүүсийн тулд бус

Хээрлэн цэнхэрлэгч орчлонгийн өнгийг чимнэ

Оргилуун цус биеэр минь лугшин буй цагт

Омог бардам тэнгэрлэг явсаар дуусна.


Халзанбүргэдэйн орой дээр

Харлаг тэх бий

Харлаг тэхийн дээр

Хан тэс бий

Хан тасын дээр

Хөх тэнгэр бий

Хөх тэнгэрийн дор

Хөөдэйгийн Эрдэнэбаатар бий...


Төрийн тухай шүлэг

Исэрч тэнгэрийн нарыг

Бусар манан халхалнам

Их хүмүүний явдлыг

Гохон тахарууд саадлана.

Үлэмж сайхан Монгол орон минь

Үрээ тэвэрсэн эх -гүрэн билээ.

Өндөгөө харамлах догшин бүргэд

Өндөрөө авахад бэлэн болжээ

Зуун эхлүүлсэн түүхийн салхинд

Зусар үг хулжих тавилантай

Зоригт хөвгүүдээрээ туг тахьдаг

Зовлонгоос бид хэзээ салах вэ.

Цөвүүн цагийн хахир шуургыг

Цөн түгэх хавар солино

Эх орончийн халуун зүрхэнд

Эзэнт Монгол бүхлээрээ цохилно.


Түрэг охин

Түрэг охины гишүү мэт харцанд
Түүдэг адил шатаж явахад
Жари эхийн тал нам гүм бороорхог
Жаахан тэр минь хөл нүцгэн байсан.
Хацарных нь хонхорт бороон дусал тогтож
Халгин инээхэд нь усан цацраг үүснэ
Мөнгөн лаа шиг бэлхүүс нь гэрэлтээд
Мөнөөхөн өдрийг зүүдлүүлж орхино
Асгарах бороон дунд хуурай салхийг хүснэм.
Амтат дарсыг нарны гэрэлд уунам
Эргэн тойрон усан бороо суунаг манан
Энд гүн ухааны тэрс уянга эгшиглэнэ
Оройн мѳрний тунгалаг уснаа хус модод сүүдрээ дүрэхэд
Охидын шилбэ цайран харагдах шиг сэтгэлд минь үймүүлнэ
Цасан ширхэг шиг одод гялалзах усны мандалд
Цайлган түүний минь хөхиүн инээдийг чихнээ урина
Ялдамхан шүлэгчид охидын үзэсгэлэнд уйтгараа сэлбэж
Яаж ч болохгүй дурлалын цүнхэлд унадаг юм
Зүрх норгосон хайрынхаа дарснаас тэд хэзээ ч
Зүүдэндээ ч хүртэл хагацаж чадахгүй зовдог юм
Түрэг охины гишүү мэт харцанд
Түүдэг адил шатаж явахад
Жари эхийн тал нам гүм бороорхог
Жаахан тэр минь хөл нүцгэн байсан.

Л.Баяр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
С.Жавхлан: Нэг л гайхам сонин энергийн орчинд орж үзлээ
Өөрийн эрхгүй түрэн дуулах Увсын сүлд дуунууд
Статистик: Манай улсад "Увс" гэсэн нэртэй 2 хүн, "Улаангом" гэсэн нэртэй 1 хүн байна
100 жил: Сүрлэг уулс, их нууруудын түрлэгтэй Увс аймгийн тухай бид юу мэдэх вэ?
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Н.Батсуурь: Өвөөгийнхөө 80 жилийн өмнө түрүүлж байсан дэвжээнд өнөөдөр би түрүүлсэндээ баяртай байна
    2 цаг 54 мин
  • Увс 100 жил: Дархан аварга Н.Батсуурь түрүүлж, Улсын заан Б.Бат-Өлзий үзүүрлэлээ
    3 цаг 2 мин
  • 100 жил: Увс, Ховдын хүчтэнүүд ТҮРҮҮ булаалдахаар үлдлээ
    3 цаг 23 мин
  • МАН дотор хотын даргын сунгаа эхэлж, Ерөнхийлөгчийн фракц Я.Содбаатарыг сойж байна
    3 цаг 52 мин
  • Өнөө шөнө төвийн аймгуудын нутгийн зарим газар, говийн аймгуудын нутгийн зүүн хойд хэсгээр бороо орно
    6 цаг 16 мин
  • УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан ОХУ-ын Холбооны Хурлын Холбооны Зөвлөлийн дарга Хатагтай В.И.Матвиенкотой албан ёсны уулзалт хийлээ
    6 цаг 48 мин
  • Нүкага Фүкүширо: Хоёр орны парламентын хамтын ажиллагаанд шинэ хуудас нээлээ
    7 цаг 5 мин
  • Онцгой байдлын байгууллагад бүртгэгдэж буй дуудлага мэдээллийн дийлэнх хувийг усны осол, ой, хээрийн түймэр эзэлж байна
    7 цаг 39 мин
  • Улаанбаатар метро барих гүйцэтгэгчийг шалгаруулах II шатны сонгон шалгаруулалтыг наймдугаар сард зарлана
    7 цаг 47 мин
  • Эмээлт эко аж үйлдвэрийн парк төслийн ДЦС, бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн нээлттэй тендерийг зарлалаа
    8 цаг 3 мин
  • Д.Амарбаясгалан: Монгол Улс, Швейцарын Холбооны Улсын харилцаа, хамтын ажиллагааг олон салбарт өргөжүүлэхийг эрмэлзэж байна
    8 цаг 22 мин
  • Б.Чойжилсүрэн: Бид 100 жилийн ойгоо далимдуулаад, нутгаа сурталчлаад авъя гэдэг зорилгыг тавьсан
    8 цаг 33 мин
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
    9 цаг 37 мин
  • “Осака-Кансай ЭКСПО 2025” Монголын түүх, соёлыг дэлхийд хүргэсэн Үндэсний өдөрлөгийг зохион байгуулав
    9 цаг 49 мин
  • Энэ сард бүртгэгдсэн 63 ой, хээрийн түймрээс 51 түймрийг бүрэн унтраажээ
    10 цаг 52 мин
  • Б.Даваадалай: Ирэх оны төсвийн төсөлд иргэдийн оролцоог дөрвөн үндсэн чиглэлээр хангаж ажиллана
    11 цаг 21 мин
  • СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ: Япон улсад амьдарч байгаа, аялалаар зорчиж буй иргэдийг "Цүнами"-аас сэргийлэхийг зөвлөв
    11 цаг 43 мин
  • Парламентын дарга нарын дэлхийн 6-р бага хуралд УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан үг хэлнэ
    11 цаг 59 мин
  • Энхтайваны гүүрний доор хэсэгт 1100 метр борооны ус зайлуулах шугам угсралтын ажил эхэллээ
    12 цаг 51 мин
  • Дархан аварга Н.Батсуурь өвөөгийнхөө 80 жилийн өмнөх амжилтыг өнөөдөр "давтах" уу?
    13 цаг 9 мин
  • Өндөр гэгээн Занабазарын тухай сонирхолтой баримтууд
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн айлчилж буй Тажикстан Улсын тухай 24 баримт
  • Хоёр улсын "Гавьяат тамирчин" болсон Дархан аварга Н.Батсуурийн тухай сонирхолтой баримтууд
  • Монгол Улс, Тажикистан Улсын Ерөнхийлөгч нарын мэдээллээс онцлох 24 эшлэл
  • "Зохиолын дууны Ханхүү", Ардын жүжигчин С.Жавхлангийн тухай сонирхолтой 24 баримт
  • Наймдугаар сарын цаг агаарын ерөнхий төлөв
  • Эргэлзээг тайлах биш улам ээдрүүлэв!
  • С.Шижирбат: Монада ажлаа мэдэхгүй, мэргэжлийн бус хүмүүс учраас алдаа гаргасаар ирсэн, дахиад л алдаа гаргалаа
  • Танилц: Увс аймгийн 100 жилийн ойн барилдаанд зодоглох Улсын цолтой бөхчүүд
  • ДОПИНГ: Улсын гарьд Б.Гончигдамбын хариу "эргэлзээтэй" гарсан
  • Н.Өсөхбаяр: Гуравдагч этгээдийн санаатай үйлдэлд өртсөн байх магадлалтай гэж би үзэж байгаа
  • Үнэн хол биш
  • Улсын арслангуудад "Аймгийн арслан" цол хэрэгтэй болсон уу?
  • Зун дуусахаас өмнө хийж амжуулах 24 ЗҮЙЛ
  • Б.Жавхлан: УИХ-ын гишүүн, сайд болгоны санал төсөвт тусгагдана гэсэн үг биш
  • Өндөр гэгээний мэлмий гийсний 390 жилийн ойн барилдаанд зодоглохоор 430 бөх бүртгүүлээд байна
  • Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ардын жүжигчин Г.Түмэндэмбэрэлийн хөшөөтэй танилцлаа
  • Танилц: Увс аймгийн түүхт 100 жилийн ойн баяр наадмын хөтөлбөр
  • Цаг агаарын аюултай үзэгдлээс болж цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын тулгуурууд хугарчээ
  • Дархан аварга Н.Батсуурь өвөөгийнхөө 80 жилийн өмнөх амжилтыг өнөөдөр "давтах" уу?
  • Хоёр улсын "Гавьяат тамирчин" болсон Дархан аварга Н.Батсуурийн тухай сонирхолтой баримтууд
  • Өндөр гэгээн Занабазарын тухай сонирхолтой баримтууд
  • Монгол Улс, Тажикистан Улсын Ерөнхийлөгч нарын мэдээллээс онцлох 24 эшлэл
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн айлчилж буй Тажикстан Улсын тухай 24 баримт
  • Улсын арслангуудад "Аймгийн арслан" цол хэрэгтэй болсон уу?
  • "Зохиолын дууны Ханхүү", Ардын жүжигчин С.Жавхлангийн тухай сонирхолтой 24 баримт
  • Эргэлзээг тайлах биш улам ээдрүүлэв!
  • Танилц: Увс аймгийн 100 жилийн ойн барилдаанд зодоглох Улсын цолтой бөхчүүд
  • Энгийн болон аюултай хог хаягдлын байдалд улсын хэмжээнд хяналт шалгалт явагдаж байна
  • ИРГЭД: Бүх шийдвэрийг зөрчөөд өдөр шөнө, бороо шороо хамаагүй орон сууц барьж байна
  • С.Жавхлан: Нэг л гайхам сонин энергийн орчинд орж үзлээ
  • Б.Жавхлан: УИХ-ын гишүүн, сайд болгоны санал төсөвт тусгагдана гэсэн үг биш
  • Н.Өсөхбаяр: Гуравдагч этгээдийн санаатай үйлдэлд өртсөн байх магадлалтай гэж би үзэж байгаа
  • Үнэн хол биш
  • Өөрийн эрхгүй түрэн дуулах Увсын сүлд дуунууд
  • Л.Энх-Амгалан: С.Жавхлан зүгээр нэг дуугаа дуулж, уран бүтээлээ туурвиагүй
  • 100 жил: Сүрлэг уулс, их нууруудын түрлэгтэй Увс аймгийн тухай бид юу мэдэх вэ?
  • Дархан аварга Н.Батсуурь өвөөгийнхөө 80 жилийн өмнөх амжилтыг өнөөдөр "давтах" уу?
  • Д.Сумъяабазар: Зодоглохдоо Өвөрхангай аймгийнх гэж цоллуулдаг байлаа, их хүмүүний мэлмий гийсэн ойн бөхийн байг даалгүй яах вэ
  • Танилц: Улаанбаатарын "Их дуулга"-аас медаль хүртсэн тамирчид
24 баримт
  • Зун дуусахаас өмнө хийж амжуулах 24 ЗҮЙЛ
  • "Зохиолын дууны Ханхүү", Ардын жүжигчин С.Жавхлангийн тухай сонирхолтой 24 баримт
  • Хоёр улсын "Гавьяат тамирчин" болсон Дархан аварга Н.Батсуурийн тухай сонирхолтой баримтууд
  • Монгол Улс, Тажикистан Улсын Ерөнхийлөгч нарын мэдээллээс онцлох 24 эшлэл
  • Өндөр гэгээн Занабазарын тухай сонирхолтой баримтууд
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК